Αυτοσεβασμός

Αυτοσεβασμός

Ο αυτοσεβασμός είναι ουσιαστικός για την ευεξία και την συναισθηματική μας υγεία. Η αυτοεκτίμηση αφορά την αξία του εαυτού, και αποτελεί κύριο παράγοντα για την επιτυχία και την ικανοποίηση στη ζωή μας. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση έχει άμεση σχέση με τα συναισθήματα της αποτυχίας ή της κατάθλιψης. Μπορεί να οδηγεί έναν άνθρωπο σε κακές επιλογές, αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές ή ανθυγιεινές σχέσεις. Από την άλλη πλευρά, η υπερβολική αυτοεκτίμηση μπορεί να έχει δυσάρεστες συνέπειες, όπως την αδυναμία ενός ατόμου να μάθει από τους άλλους. Επίσης μπορεί να είναι σημάδι ναρκισσιστικής συμπεριφοράς, η οποία έχει χαρακτηριστικά όπως η υπεροψία, ο εγωκεντρισμός και οι χειριστικές συμπεριφορές.

Τα δύο άκρα της αυτοεκτίμησης μπορεί να έχουν επώδυνες συνέπειες, για αυτό είναι σημαντικό να υπάρχει υγιής αυτοεκτίμηση και ρεαλιστική και θετική άποψη για τον εαυτό:

• Η αυτοεκτίμηση μερικές φορές μοιάζει σαν χαρακτηριστικό της προσωπικότητας, επομένως είναι σχετικά σταθερό και ανθεκτικό.
• Η αυτοεκτίμηση μπορεί να περιλαμβάνει τις πεποιθήσεις για τον εαυτό μας, και τις απόψεις για την εμφάνιση, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές μας.

Αν και η αυτοεκτίμηση είναι σχετικά σταθερή, δεν είναι αμετάβλητη. Οι επιτυχίες και οι αποτυχίες, προσωπικά και επαγγελματικά, μπορεί να επηρεάζουν τα συναισθήματα για την αξία του εαυτού μας. Κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, αλλά τα στοιχεία δείχνουν ότι η αυτοεκτίμηση παρουσιάζει διακυμάνσεις στη διάρκεια της ζωής μας. Υπάρχει μια αύξηση μέχρι την ηλικία των 60 ετών, στη συνέχεια παραμένει σταθερή και η πτώση ξεκινά σε μεγαλύτερη ηλικία.

Η αίσθηση του εαυτού

Η αίσθηση του εαυτού περιλαμβάνει το πως κάποιος βλέπει και εκτιμά τον εαυτό του. Επίσης, περιλαμβάνει ρόλους, συμπεριφορές και πεποιθήσεις που είναι σημαντικές για εμάς. Η απάντηση στην ερώτηση ” Ποιος είμαι;” μπορεί να περιλαμβάνει:

• φυσικά χαρακτηριστικά (π.χ. κοντός/ψηλός, μπλε/καστανά μάτια)
• κοινωνικές σχέσεις (π.χ. σύζυγος, συνάδελφος, φίλος)
• οικογενειακές σχέσεις (π.χ. αδελφός/ή, κόρη/γιος, μητέρα/πατέρας)
• επάγγελμα (π.χ. δάσκαλος, μηχανικός)
• προτερήματα/ελαττώματα (π.χ. έξυπνος, αστείος, ντροπαλός)
• πνευματικότητα (π.χ. Χριστιανός, Βουδιστής)
• ομάδες (π.χ. ομάδα μπάσκετ)
• κύρια χαρακτηριστικά (π.χ. εργατικός, ειλικρινής)
• χόμπι (π.χ. αθλήματα, μουσική, εθελοντισμός)

Η ιδέα για τον εαυτό μας δεν είναι έμφυτη αλλά αναπτύσσεται με τον καιρό ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία μας , τα μηνύματα της κοινωνίας, τους γονείς, τις οικογενειακές σχέσεις. Η παιδική ηλικία είναι πολύ σημαντική για την εικόνα που δημιουργούμε για τον εαυτό μας.

Αν γνωρίζουμε ξεκάθαρα τις αξίες μας τότε μπορούμε να ζήσουμε ελεύθεροι. Ένας από τους πιο απλούς τρόπους για να το κάνουμε αυτό είναι να δούμε αν οι πράξεις μας συμφωνούν με τις σκέψεις μας. Για παράδειγμα, αν η κύρια αρχή σας είναι τα χρήματα, ωστόσο κάνετε μια δουλειά με μικρές απολαβές και αφιερώνετε τον χρόνο σας στον εθελοντισμό και όχι στη δουλειά, ίσως να θέλετε να ξεγελάσετε τον εαυτό σας. Η βασική σας αξία είναι να βοηθάτε τους άλλους. Το πρόβλημα ξεκινά όταν νομίζετε ότι ξέρετε τις αξίες σας, αλλά στην πραγματικότητα χρησιμοποιείτε το συνειδητό μυαλό σας για να επιλέξετε τις αξίες που πρέπει να έχετε, επειδή οι φίλοι, η οικογένεια και οι συνεργάτες σας έχουν αυτές τις αξίες. Όμως όταν επιλέγετε τις αξίες των άλλων πηγαίνετε κόντρα στον ίδιο σας τον εαυτό. Από τη στιγμή που γνωρίζετε τις αξίες σας, και τις έχετε επιλέξει ελεύθερα (χωρίς να σας επηρεάζουν οι άλλοι) τότε μπορείτε να εκφράσετε τον πραγματικό σας εαυτό.

Ιδανική αίσθηση του εαυτού

Η ιδανική αίσθηση του εαυτού είναι αυτή που μας εμπνέει. Η ιδανική αίσθηση του εαυτού αναπτύσσεται με τον καιρό με βάση όσα έχουμε μάθει και βιώσει. Περιλαμβάνει τις πραγματικές μας αξίες και όσα έχουμε μάθει από τους γονείς και την οικογένειά μας, τι θαυμάζουμε στους άλλους.

Αν ο πραγματικός μας εαυτός συμβαδίζει με τον ιδανικό μας εαυτό, τότε νιώθουμε ευεξία και γαλήνη στην ψυχή. Αν ο πραγματικός μας εαυτός δεν συμβαδίζει με τον ιδανικό μας εαυτό, η ασυμφωνία οδηγεί σε συναισθηματικό στρες. Όσο μεγαλύτερη είναι η ασυμφωνία ανάμεσα στον πραγματικό και στον ιδανικό μας εαυτό, τόσο μεγαλύτερο είναι το άγχος. Όταν η απόσταση ανάμεσα στον πραγματικό και στον ιδανικό μας εαυτό είναι μικρή τότε νιώθουμε χαρά και ικανοποίηση.

Αν ρίξετε μια ματιά στη ζωή σας, τι θα δείτε; Ο σημερινός εαυτός σας έχει κάποια σχέση με τον πεντάχρονο ή δεκάχρονο εαυτό σας; Ίσως να υπάρχουν κάποια κοινά ενδιαφέροντα και χόμπι. Ωστόσο, προφανώς έχετε αλλάξει με πολλούς τρόπους. Παρακάτω ακολουθούν κάποιες ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να αξιολογήσετε το ταξίδι σας στην ανακάλυψη του εαυτού σας και της ταυτότητάς σας:

• Πώς θα περιγράφατε τον εαυτό σας;
• Ποιες είναι οι πιο σημαντικές αρχές για εσάς;
• Εάν οι αξίες είναι ξεκάθαρες, πώς είναι η ζωή σας; Νιώθετε ικανοποίηση με το πώς τις εκφράζετε στην καθημερινότητα;
• Πώς έχετε αλλάξει τα τελευταία πέντε χρόνια; Έχετε κάνει βήματα για να γίνετε το άτομο που επιθυμείτε; Αν όχι, τι μπορείτε να κάνετε για να καλύψετε αυτό το κενό; Για ποια πράγματα νιώθετε περήφανοι;
• Αν είχατε ένα μαγικό ραβδί, και μπορούσατε να γίνετε όποιος θέλετε, ποιος θα ήταν αυτός;
• Ποιοι είναι οι άνθρωποι που θαυμάζετε περισσότερο στη ζωή σας; Τι είναι αυτό που θαυμάζετε σε αυτούς;

Ποια είναι τα σημάδια της χαμηλής αυτοεκτίμησης;

Το μεγαλύτερο λάθος που κάνουν όλοι οι άνθρωποι όσον αφορά την αξία του εαυτού είναι ότι πιστεύουν ότι είναι απλά μια σκέψη. Ότι αν αλλάξουν την σκέψη , τα πράγματα θα είναι καλύτερα. Όμως οι αρνητικές σκέψεις είναι απλά ένα σύμπτωμα της χαμηλής αξίας του εαυτού, όχι η αιτία. Όταν πιστεύουμε ότι έχουμε αυτοεκτίμηση, ταυτίζουμε λανθασμένα την αξία του εαυτού μας με την χαμηλή αυτοπεποίθηση. Η χαμηλή αυτοπεποίθηση είναι κάτι διαφορετικό από την χαμηλή αξία του εαυτού.

Γενικά, η χαμηλή αυτοεκτίμηση μπορεί να έχει σωματικά συμπτώματα (κόπωση, αϋπνία, πονοκέφαλος), συναισθηματικά συμπτώματα (επιθετικότητα, συναισθήματα απομόνωσης και κοινωνικής απομάκρυνσης, αμηχανία και ντροπή σε κοινωνικές εκδηλώσεις).  Τα γνωστικά συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν σκέψεις για την αξία σας, αυτοκριτική, ευαισθησία στην κριτική.

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες στη ζωή ενός ατόμου που επηρεάζουν τον αυτοσεβασμό του. Κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες περιλαμβάνουν:

• Τραυματική παιδική ηλικία, στην οποία οι γονείς ή οι δάσκαλοι ήταν υπερβολικά επικριτικοί
• Χαμηλή ακαδημαϊκή απόδοση στο σχολείο με αποτέλεσμα την έλλειψη αυτοπεποίθησης
• Συνεχείς ψυχοπιεστικές καταστάσεις
• Κακή αντιμετώπιση από ένα σύντροφο ή ένα γονιό
• Ιατρικά προβλήματα
• Άγχος ή κατάθλιψη

Η χαμηλή αυτοπεποίθηση προκύπτει από τις προκλήσεις της καθημερινότητας, όπως μια δουλειά για την οποία δεν έχουμε τις κατάλληλες δεξιότητες, ή για κάτι που κάναμε λάθος στο παρελθόν και ανησυχούμε μήπως το επαναλάβουμε ξανά. Η χαμηλή μας αυτοπεποίθηση σε αυτή την περίπτωση είναι λογική. Και για αυτό μπορούμε να βρούμε λογικούς τρόπους για να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις. Η χαμηλή αξία του εαυτού δεν είναι λογική. Μπορεί κάποιος να έχει την καλύτερη δουλειά, να έχει υγεία, χρήματα, δόξα και ακόμη να νιώθει ότι δεν αξίζει. Και φυσικά, η χαμηλή αξία του εαυτού δεν έχει τη βάση της στις προκλήσεις της καθημερινότητας.

Τι σημαίνει η χαμηλή αξία του εαυτού;

Η χαμηλή αξία του εαυτού προκύπτει από τις ανεπίλυτες εμπειρίες και τα συναισθήματα του παρελθόντος. Δεν είναι μια σκέψη, αλλά μια πεποίθηση. Αυτές οι εμπειρίες έχουν συμβάλλει στη δημιουργία αρνητικών και περιοριστικών πεποιθήσεων για τον κόσμο και τον εαυτό. Και αν υπάρχει ένα μόνο συναίσθημα που οδηγεί στην χαμηλή αξία του εαυτού, αυτό είναι η ντροπή. Αυτοί οι άνθρωποι νιώθουν ντροπή για αυτό που είναι και για όσα έχουν ζήσει.

Οι πραγματικές αιτίες πίσω από την χαμηλή αξία του εαυτού που οδηγούν στην έλλειψη αυτοσεβασμού είναι:

Κακοποίηση στην παιδική ηλικία: ένας από τους πιο συχνούς λόγους της χαμηλής αξίας του εαυτού είναι η σωματική ή η σεξουαλική κακοποίηση που έχει βιώσει κάποιο άτομο στην παιδική του ηλικία. Σε μια προσπάθεια να κατανοήσει τι συμβαίνει, το παιδί κατηγορεί τον εαυτό του.

Τραύματα της παιδικής ηλικίας: σε αυτή την περίπτωση ένα παιδί μπορεί να έχει βιώσει ένα τραυματικό γεγονός όπως ο θάνατος ενός γονέα ή συγγενή, η εγκατάλειψη από τους γονείς, η απώλεια του σπιτιού, ο εκφοβισμός ή οτιδήποτε μπορεί να επηρεάσει βαθιά την αίσθηση του εαυτού και την αίσθηση της ασφάλειας.

Αρνητικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας: αυτές οι εμπειρίες μπορεί να περιλαμβάνουν την παραμέληση από τους γονείς, την φτώχεια, έναν αλκοολικό ή άρρωστο γονέα, έναν βίαιο γονέα, ή ένα μέλος της οικογένειας που είναι στη φυλακή ή το διαζύγιο των γονέων.

Άσχημες συμπεριφορές από τους γονείς: το να κατηγορούμε τους γονείς για όλα όσα μας συμβαίνουν δεν είναι και η καλύτερη τακτική. Συχνά, οι γονείς κάνουν το καλύτερο που μπορούν για τα παιδιά τους, αλλά χωρίς να έχουν την σωστή πληροφόρηση. Αλλά είναι αλήθεια ότι η άσχημη συμπεριφορά των γονέων, όπως οι τιμωρίες και η συνεχής κριτική, τα υψηλά πρότυπα και η έλλειψη στοργής, έχουν άμεση σχέση με την χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι γονείς έχουν τεράστια επίδραση στην αυτοεκτίμηση των παιδιών τους.

Ποιοι άλλοι παράγοντες συμβάλλουν στην χαμηλή αξία του εαυτού; 

Θέματα προσκόλλησης: σύμφωνα με τη θεωρία της προσκόλλησης για να έχει ένα παιδί υγιείς σχέσεις έχει ανάγκη οι γονείς του να το αποδέχονται και να το αγαπούν στα πρώιμα χρόνια της ζωής τους. Διαφορετικά, αντιμετωπίζει προβλήματα στις σχέσεις του με τους άλλους και έχει θέματα αυτοεκτίμησης.

Αρνητικές πεποιθήσεις: η έλλειψη αυτοσεβασμού έχει την βάση της σε αρνητικές πεποιθήσεις που έχουν διαμορφωθεί από τις εμπειρίες μας. Οι αρνητικές πεποιθήσεις μπορεί να έχουν την εξής μορφή, ” Όλοι οι άλλοι είναι καλύτεροι από εμένα”, “Δεν αξίζω την αγάπη”.

Πολλοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν θέματα αυτοεκτίμησης μετά από ένα χωρισμό. Αυτό συμβαίνει επειδή δημιουργούν μια λάθος ιστορία στο μυαλό τους, μπαίνουν στο ρόλο του θύματος και κατηγορούν τους άλλους για τον πόνο που νιώθουν. Σε κανέναν δεν αρέσει να νιώθει άσχημα αλλά χρειάζεται κουράγιο για να αντιμετωπίζουμε τα επώδυνα συναισθήματα. Φυσικά, για τους περισσότερους ο κύκλος της άρνησης είναι πιο εύκολος. Όμως προσφέρει περισσότερο πόνο μακροπρόθεσμα. Μέχρι να αντιμετωπίσουμε το παρελθόν μας, θα τρέχουμε μακριά από τον εαυτό μας και θα επαναλαμβάνουμε τα ίδια λάθη. Οι μελέτες δείχνουν ότι οι άνθρωποι με χαμηλή αυτοεκτίμηση σαμποτάρουν τις σχέσεις τους.

Πού οδηγεί η χαμηλή αυτοεκτίμηση;

Συχνά προειδοποιητικά σημάδια για την χαμηλή αυτοεκτίμηση περιλαμβάνουν:

• δυσκολίες στην οικειότητα και στις σχέσεις
• αμυντικές συμπεριφορές και απόδοση των ευθυνών στους άλλους
• έλλειψη σκοπού στη ζωή
• φτωχά προσωπικά όρια
• εθισμοί όπως ο αλκοολισμός, τα ναρκωτικά
• διατροφικές διαταραχές
• αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές
• αυτοκτονικές σκέψεις
• νοοτροπία θύματος
• άγχος και κατάθλιψη

Πώς μπορώ να ενισχύσω την αυτοεκτίμηση μου;

Είναι πολύ σημαντικό να μπορεί να αναγνωρίζει κάποιος ότι το να τιμωρεί και να πιέζει τον εαυτό του ή να προσποιείται ότι νιώθει καλύτερα δεν βοηθά. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η έλλειψη αυτοσεβασμού έχει βαθιές ρίζες και για να τις ξεριζώσουν απαιτούν σκληρή προσπάθεια. Υπάρχουν τρόποι για να ενισχύσετε την αυτοεκτίμησή σας όπως η ενσυνειδητότητα, η συμπόνια προς τον εαυτό, τα υγιή όρια και η εξάσκηση στην ευγνωμοσύνη. Φυσικά, η ψυχοθεραπεία είναι πολύ σημαντική ώστε να ανακαλύψετε τα θέματα πίσω από την χαμηλή σας αυτοεκτίμηση.