ΛΙΘΙΟ / LITHIUM – σταθεροποιητικό, παρενέργειες

Λίθιο / Lithium - ενδείξεις, παρενέργειες

Το LITHIUM (Λίθιο) είναι ένα φάρμακο που χρησιμοποιείται ως σταθεροποιητής διάθεσης στην ψυχιατρική, σε διάφορες ψυχικές διαταραχές. Το Lithium χορηγείται κυρίως για την αντιμετώπιση της μανίας και για την προφύλαξη από υποτροπές της διπολικής διαταραχής (μανιακά ή/και καταθλιπτικά επεισόδια).

Το Λίθιο μπορεί να χορηγηθεί σε συνδυασμό με αντικαταθλιπτικά σε ανθεκτικές περιπτώσεις βαριάς κατάθλιψης, οι οποίες δεν ανταποκρίνονται στις συνήθεις θεραπείες (lithium augmentation therapy). Η λιθιοθεραπεία ενδείκνυται και για την πρόληψη ψυχωσικών καταστάσεων, όπως σε περιπτώσεις διπολικής διαταραχής με ψυχωσικά στοιχεία, σε υποτροπιάζουσα κατάθλιψη με ψυχωσικά στοιχεία, σε περιπτώσεις υποτροπιάζουσας ψύχωσης ως ενισχυτική θεραπεία. Εκτός των επίσημων ενδείξεων μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν κρίνεται αναγκαίο σε διαταραχές προσωπικότητας για την αστάθεια διάθεσης ή παρορμητικότητα, ιδιαίτερα στην-)οριακή διαταραχή προσωπικότητας (ΟΔΠ).

Λίθιο - φάρμακα που κυκλοφορούν στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα κυκλοφορούν δύο σκευάσματα λιθίου και χορηγούνται με ιατρική συνταγή:

• Milithin (Ανθρακικό λίθιο)
• Lithiofor (Θειϊκό λίθιο)

Λίθιο - δοσολογία

Η δοσολογία πρέπει να εξατομικεύεται σύμφωνα με τα επίπεδα στον ορό και την κλινική ανταπόκριση.

Προφυλακτική θεραπεία: τα επιθυμητά επίπεδα λιθίου στον ορό είναι μεταξύ 0,5 και 1,2 mEq/L. Η δοσολογία είναι δυνατόν να ποικίλει, συνήθως όμως 300 mg 3-4 φορές (900-1200 mg) την ημέρα αρκούν.

Πριν ξεκινήσει ένας ασθενής το Lithium, θα πρέπει να γίνουν ορισμένες βασικές εξετάσεις, όπως: νεφρική λειτουργία (ανάλυση ούρων, BUN, κρεατινίνη), λειτουργία θυρεοειδούς (TSH), ασβέστιο, πλήρης αιματολογική εξέταση, ηλεκτροκαρδιογράφημα (εάν υπάρχουν καρδιαγκιακά προβλήματα) και τεστ εγκυμοσύνης για γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας.

Απαραίτητες οι εξετάσεις αίματος

Επειδή η θεραπευτική δόση του λιθίου δεν απέχει πολύ από την τοξική, απαιτείται στενή κλινική παρακολούθηση, προσεκτική προσαρμογή της δοσολογίας και μέτρηση των επιπέδων στο αίμα κάθε 4-8 εβδομάδες, όταν χορηγείται σταθερά για ψυχοπροφύλαξη.

Η αιμοληψία πρέπει να γίνεται 8-12 ώρες μετά την τελευταία δόση λιθίου. Πριν από την έναρξη της θεραπείας πρέπει να γίνεται λεπτομερής κλινικός και εργαστηριακός έλεγχος της καρδιακής, νεφρικής και ηπατικής λειτουργίας, καθώς και του θυρεοειδούς και του αίματος.

Η τακτική παρακολούθηση της κλινικής κατάστασης του ασθενή και των επιπέδων του λιθίου στον ορό είναι αναγκαία. Τα επίπεδα στον ορό θα πρέπει να προσδιορίζονται δύο φορές την εβδομάδα κατά την οξεία φάση και μέχρις ότου σταθεροποιηθούν, όπως και η κλινική κατάσταση του ασθενή. Επίσης, πρέπει να ελέγχονται τα επίπεδα νατρίου στο αίμα. 

Κατά τη θεραπεία συντήρησης, ο προσδιορισμός των επιπέδων συνιστάται να γίνεται κάθε δύο μήνες. Ασθενείς ιδιαίτερα ευαίσθητοι στο λίθιο είναι δυνατόν να εμφανίσουν τοξικά συμπτώματα σε επίπεδα κάτω από 1,0 mEq/L. Οι ασθενείς μεγάλης ηλικίας συνήθως ανταποκρίνονται σε μειωμένη δοσολογία.

Επίσης, κάθε 3 μήνες πρέπει να γίνεται έλεγχος του θυρεοειδούς και της απεκκριτικής ικανότητας των νεφρών. Οι ασθενείς θα πρέπει να αναφέρουν συμπτώματα υποθυρεοειδισμού στον γιατρό τους (λήθαργο, αίσθημα κρύου).

Παρενέργειες λιθίου

Όπως όλα τα φάρμακα, έτσι και αυτό το Λίθιο μπορεί να προκαλέσει παρενενέργειες, αν και δεν παρουσιάζονται σε όλους τους ανθρώπους. Πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν λίγες ή καθόλου παρενέργειες από το λίθιο. Σε άλλους, οι παρενέργειες προσωρινές και υποχωρούν μετά από μια περίοδο εβδομάδων ή μηνών.

Μερικές από αυτές τις παρενέργειες του Lithium περιλαμβάνουν διαταραχές στα παρακάτω συστήματα:

• Ενδοκρινικό σύστημα: βρογχοκήλη, υποθυρεοειδισμός συνοδευόμενος από μείωση των ορμονών Τ3, Τ4.
• Δέρμα και υποδόριος ιστός: ξήρανση και αραίωση μαλλιών, δερματική αναισθησία, χρόνια πιτυρίαση, ακμή, έξαρση ψωρίασης, γενικευμένος κνησμός με ή χωρίς εξάνθημα, δερματικά έλκη, αγγειοοίδημα.
• Νεφρά και των ουροφόρες οδοί: σακχαρουρία, ολιγουρία, μείωση κάθαρση κρεατινίνης, λευκωματουρία, δίψα, έναρξη νεφρογενούς διαβήτη (πολυδιψία, πολυουρία), ακράτεια ούρων, νεφρωσικό σύνδρομο. 
• Ψυχιατρικές διαταραχές: ψευδαισθήσεις, υπνηλία, αμνησία, ζαλάδα, ναυτία, βραδυψυχισμός, δυσκολία στην ομιλία.
• Νευρικό σύστημα: τρόμος, μυϊκή υπερδιεγερσιμότητα (μυοκλονίες των άκρων, δεσμιδώσεις, τικ), υπερτονία, αταξία, ζωηρότητα τενοντίων αντανακλαστικών, χορειοαθετωσικές κινήσεις, εξωπυραμιδικά συμπτώματα, επιληπτικές κρίσεις, διαλείψεις, νυσταγμός, ακράτεια ούρων κοπράνων, κώμα, ακούσιες κινήσεις της γλώσσας, επιδείνωση οργανικού εγκεφαλικού συνδρόμου.
• Οφθαλμοί: θολή όραση, εξόφθαλμος
• Καρδιαγγειακό σύστημα: αρρυθμίες, υπόταση, κυκλοφορική περιφερική ανεπάρκεια (collapsus), βραδυκαρδία
• Γαστρεντερικό: ανορεξία, ναυτία, έμετος, διάρροια, γαστρίτιδα, πρήξιμο σιελογόνων αδένων, κοιλιακός πόνος, υπερβολική σιελόρροια, δυσπεψία, μετεωρισμός, ξηροστομία
• Γενικές διαταραχές: κόπωση, λήθαργος, αφυδάτωση, απώλεια/αύξηση βάρους, οίδημα αρθρώσεων, μεταλλική γεύση, διαταραχές γεύσης, δίψα, πυρετός, πολυαρθραλγία, πονοκέφαλος.

Λίθιο - οδηγίες χρήσης

Μπορείτε να δείτε και να κατεβάσετε το επίσημο φύλλο οδηγιών του Milithin για το κοινό, και το φύλλο οδηγιών του Lithiofor όπου περιγράφονται αναλυτικά όλες οι πιθανές παρενέργειες, προφυλάξεις και αντενδείξεις.

Λίθιο - προφυλάξεις

Η λιθιοθεραπεία πρέπει να διακόπτεται άμεσα με την όποια εμφάνιση τοξικότητας, πολυουρίας ή πολυδιψίας.

Η λήψη λιθίου ενδέχεται να προκαλέσει διαταραχές του κεντρικού νευρικού συστήματος όπως προαναφέρθηκε (υπνηλία, ναυτία, ψευδαισθήσεις) και για τον λόγο αυτό χρειάζεται προσοχή από τους οδηγούς και χειριστές μηχανημάτων.

Επίσης, αντιφλεγμονώδη φάρμακα (όπως π.χ ιβουπροφαίνη) πρέπει να λαμβάνονται μόνο κατόπιν σύστασης γιατρού γιατί μπορούν να αυξήσουν σημαντικά τα επίπεδα λιθίου στο αίμα (λιθαιμία) μειώνοντας τη νεφρική κάθαρσή του.

Επίσης, όταν το λίθιο λαμβάνεται σε συνδυασμό με:

• Νευροληπτικά (αντιψυχωσικά): απαιτείται στενή παρακολούθηση (κίνδυνος εμφάνισης νευροτοξικότητας και συνδρόμου εγκεφαλοπάθειας).
• Διουρητικά: πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή.

Γενικά χρειάζεται ενυδάτωση και προσοχή στη λήψη νατρίου (αλάτι), καθώς και σε φάρμακα που επηρεάζουν το μεταβολισμό του νατρίου.

Τοξικότητα λιθίου

Το λίθιο έχει ένα στενό θεραπευτικό εύρος, που σημαίνει ότι η διαφορά μεταξύ μιας χρήσιμης δόσης και μιας επιβλαβούς δόσης είναι μικρή. Τα σημάδια τοξικότητας περιλαμβάνουν:

• Σοβαρή ναυτία, έμετος ή διάρροια
• Μυϊκή αδυναμία, συσπάσεις ή τρόμος
• Σύγχυση, ζάλη, υπνηλία ή συσκότιση
• Θολή όραση, κουδούνισμα στα αυτιά
• Απώλεια συντονισμού, μπερδεμένη ομιλία
• Επιληπτικές κρίσεις ή κώμα σε σοβαρές περιπτώσεις

Η τοξικότητα λιθίου είναι μια επείγουσα ιατρική κατάσταση και απαιτεί άμεση προσοχή.

Άλλα σταθεροποιητικά φάρμακα: Lamictal, Depakine