Ψυχαγωγείν και Φιλοσοφείν

Ψυχαγωγείν και Φιλοσοφείν

Το Ψυχαγωγείν και το Φιλοσοφείν εκφράζουν δύο συμπληρωματικούς δρόμους καλλιέργειας της ανθρώπινης ψυχής. Το ψυχαγωγείν, με την κλασική του σημασία να οδηγείς την ψυχή («ἄγειν την ψυχήν»), συνδέει την τέχνη, τον λόγο και τον μύθο ως οδούς εξισορρόπησης και εσωτερικής αρμονίας. Το φιλοσοφείν, δηλαδή η αγάπη για τη σοφία («φιλεῖν την σοφίαν»), εκφράζει την λογική και στοχαστική ορμή της ψυχής προς την αλήθεια. Όταν τα δύο αυτά ενώνονται, σχηματίζουν ένα όραμα ολιστικής ψυχικής ίασης, όχι απλώς απαλλαγή από τα συμπτώματα, αλλά έναν διάλογο ανάμεσα στην εμπειρία και το νόημα. Έτσι, το ψυχαγωγείν και το φιλοσοφείν γίνονται πορεία καθοδήγησης προς την εσωτερική γαλήνη και την αυτογνωσία.

Τι σημαίνει το Ψυχαγωγείν;

Το Ψυχαγωγείν κάποτε σήμαινε “να οδηγείς την ψυχή” και συμβάδιζε με τις τέχνες και τους μύθους για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα, την ευχαρίστηση και την εναρμόνιση της εσωτερικής ζωής. Στις μέρες μας, συχνά μετατρέπεται σε αντίδοτο στην πλήξη και σε ένα κυνήγι αισθητηριακής διέγερσης, διέγερσης χωρίς διδάγματα, αμεσότητα χωρίς ενσωμάτωση, έτσι η ψυχαγωγία δεν καθοδηγεί πλέον την ψυχή αλλά συγκεντρώνει την προσοχή.

Για να ανακτήσει την αρχική της σημασία, η τέχνη πρέπει ξανά να αποτελεί έναν δάσκαλο: η ποίηση που εκπαιδεύει την αντίληψη και δίνει όνομα στις εμπειρίες, η μουσική που εκφράζει συναισθήματα και δίνει ρυθμό στο μυαλό, το θέατρο που εξασκεί την φαντασία μέσω της αναγνώρισης και της κάθαρσης, οι εικαστικές τέχνες που ενισχύουν την προσοχή και την υπομονή. Η τέχνη αποτελεί σχολείο και έναν καθρέφτη. Σταθεροποιεί το συναίσθημα, διευρύνει την ενσυναίσθηση και παρέχει κοινά σύμβολα για την απώλεια, το πένθος και τη χαρά. Με αυτή τη λογική, οι γκαλερί, το θέατρο και οι σελίδες των βιβλίων δεν είναι καταφύγια αλλά αίθουσες διδασκαλίας της ζωής. 

Τι σημαίνει το Φιλοσοφείν; 

Το Φιλοσοφείν κάποτε σήμαινε την αφοσίωση στο στοχασμό, στη συζήτηση και την ανάλυση νοήματος της ζωής. Στη σύγχρονη εποχή, ο ρυθμός της ζωής, οι υποχρεώσεις και η υπερπληροφόρηση από τα social media, κατακερματίζουν τον χρόνο μας και υπονομεύουν την ηρεμία που χρειάζεται για τον βαθύτερο στοχασμό.

Αυτό που ξεθωριάζει είναι η στάση που απαιτεί η φιλοσοφία: τα βαθυστόχαστα ερωτήματα, η προθυμία να διαψευστεί κάποιος, η φροντίδα για τους ορισμούς, η αφοσίωση στη λογική. Για να μπορέσει κανείς να ξαναβρεί το δρόμο προς τη φιλοσοφία, χρειάζονται μικρές αλλά σταθερές πρακτικές: ενσυνειδητότητα που ενισχύει την αυτεπίγνωση και διαχωρίζει την παρόρμηση από την λογική κρίση, καθημερινές σημειώσεις στο τέλος της ημέρας που μετατρέπουν την κάθε εμπειρία ένα μάθημα και ευκαιρία για βελτίωση. 

Ο Επίκουρος προσφέρει εδώ τις συμβουλές του: ξεκαθάρισμα των επιθυμιών, διαχωρισμό του φυσικού και του απαραίτητου από το μάταιο και το απεριόριστο, καλλιέργεια μικρών απολαύσεων, φιλίες και ηρεμία (την ελευθερία από την άσκοπη ενόχληση).  Οι Στωικοί προτείνουν μια μέθοδο για τους ταραγμένους καιρούς, διαχωρισμό στο τι μπορεί να ελέγξει κάποιος, εφαρμογή μιας εθελοντικής λιτότητας, εξάσκηση σε γνωσιακές και συναισθηματικές πρακτικές, στις οποίες κυριαρχεί η λογική κρίση και η αρετή.

Τι μας ωθεί στην ψυχαγωγία; 

Η ψυχαγωγία είναι ένα αναπόσπαστο κομμάτι της ανθρώπινης ζωής, προσφέρει ενθουσιασμό, χαρά και μια απόδραση από την καθημερινότητα. Από τις ταινίες και τα βιβλία μέχρι τη μουσική, τα παιχνίδια, και τις ζωντανές εμφανίσεις, συνεχώς ψάχνουμε να βρουμε διάφορες μορφές ψυχαγωγίας. Αλλά γιατί έχουμε αυτή την εσωτερική επιθυμία για ψυχαγωγία; Τι μας οδηγεί να επενδύουμε τον χρόνο, τα χρήματα και τα συναισθήματα μας για την ψυχαγωγία; Για να απαντήσουμε σε αυτές τις ερωτήσεις, είναι ανάγκη να εμβαθύνουμε στην ψυχολογία της ψυχαγωγίας και εξερευνούμε τους συναρπαστικούς λόγους πίσω από την αγάπη μας για την ψυχαγωγία.

1. Απόδραση και ανακούφιση του άγχους

Ένας από τους κύριους λόγους που έχουμε θέληση για ψυχαγωγία είναι ότι μας προσφέρει μια απόδραση από την καθημερινότητα. Η ζωή μπορεί να είναι πιεστική, δύσκολη και η ψυχαγωγία προσφέρει μια προσωρινή απόδραση από τις ανησυχίες και τις προκλήσεις της πραγματικότητας. Όταν κάποιος διαβάζει ένα βιβλίο, βλέπει μια ωραία ταινία ή παρακολουθεί μια συναυλία, επιτρέπει στο μυαλό του να ηρεμήσει, να αφήσει πίσω τις ανησυχίες και να χαρεί τη στιγμή. 

2. Συναισθηματική κάθαρση

Η ψυχαγωγία έχει τη δύναμη να προκαλεί ένα εύρος συναισθημάτων, όπως η χαρά, το γέλιο, η θλίψη, ο φόβος και ακόμη και ο θυμός. Αυτό το συναισθηματικό ταξίδι οδηγεί στην κάθαρση, την απελευθέρωση των καταπιεσμένων συναισθημάτων και αποτελεί ένα τρόπο επεξεργασίας των συναισθημάτων. Για παράδειγμα, μια συγκινητική ταινία μπορεί να προσφέρει ένα ασφαλές μέρος για να κλάψετε και να νιώσετε συναισθηματική ανακούφιση. 

3. Ντοπαμίνη και ευχαρίστηση

Στις μέρες μας η ψυχαγωγία συχνά καθοδηγείται από την ικανοποίηση των αισθητηριακών απολαύσεων και το σύστημα επιβράβευσης του εγκεφάλου, αλλά ο ρόλος της δεν περιλαμβάνει μόνο αυτό, αλλά γνωστικές και συναισθηματικές λειτουργίες. Η άμεση ικανοποίηση προέρχεται από την απελευθέρωση ντοπαμίνης που προκαλείται από το ενδιαφέρον περιεχόμενο, το οποίο τονώνει προσωρινά την διάθεση και προσφέρει μια διέξοδο από την καθημερινότητα. Ωστόσο, η ψυχαγωγία επίσης προσφέρει πιο πολύπλοκα ψυχολογικά οφέλη, όπως η ανακούφιση του άγχους, η ενίσχυση της ενσυναίσθησης, η αίσθηση της σύνδεσης, παρόλο που αυτά μερικές φορές παραβλέπονται λόγω της άμεσης αισθητηριακής ικανοποίησης.

4. Σύνδεση και κοινωνικοί δεσμοί

Οι άνθρωποι είμαστε κοινωνικά όντα, και η ψυχαγωγία αποτελεί πολλές φορές μια κοινή εμπειρία. Είτε συζητάμε για τα τελευταία επεισόδια μιας σειράς, παρακολουθούμε μια συναυλία με ένα φίλο, η ψυχαγωγία ενισχύει τους κοινωνικούς δεσμούς και δημιουργεί μια αίσθηση του ανήκειν. 

5. Ταυτότητα και αυτοέκφραση

Οι επιλογές ψυχαγωγίας συχνά αντανακλούν τις αξίες μας, τα ενδιαφέροντα και την ταυτότητα μας. Αποτελούν ένα τρόπο αυτοέκφρασης και βοηθούν να καθορίσουμε ποιοι είμαστε. Για παράδειγμα, οι προτιμήσεις μας στη μουσική ή στα βιβλία μπορεί να είναι μια εξωτερική εκδήλωση του εσωτερικού μας εαυτού. 

Πώς μπορούμε να ανακτήσουμε το Ψυχαγωγείν και το Φιλοσοφείν;

Για να ενωθούν ξανά αυτά τα μονοπάτια, είναι ανάγκη να ανακτήσει η ψυχαγωγία την εκπαιδευτική της αποστολή και η φιλοσοφία να μπει στην καθημερινότητά. Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Επιλέξτε εβδομαδιαία να κάνετε επισκέψεις σε χώρους τέχνης που οδηγούν σε στοχασμό. Βάλτε την ενσυνειδητότητα στη ζωή σας για να ενισχύσετε την επίγνωση. Γράψτε σε ένα ημερολόγιο τις σκέψεις και τα συναισθήματα σας. Κάντε ουσιαστικούς διαλόγους. Όταν το ψυχαγωγείν ανακτά τη θέση του και το φιλοσοφείν ανακτά την διάρκεια, η απόλαυση και το βάθος παύουν να ανταγωνίζονται. Η εμπειρία δεν συσσωρεύεται απλώς αλλά γίνεται κατανοητή, και η ψυχή οδηγείται για άλλη μια φορά προς τα πάνω αντί απλώς να παρασύρεται μακριά.