Η τελειομανία είναι ένα χαρακτηριστικό που μετατρέπει τη ζωή σε ένα ανελέητο κυνηγητό επιτευγμάτων. Σε υγιή πλαίσια, μας δίνει κίνητρο, μας κάνει να ξεχωρίζουμε και να επιτυγχάνουμε τους στόχους μας. Αυτό που κάνει την τελειομανία τόσο τοξική είναι η συνεχής επιθυμία για την επιτυχία που οδηγεί τελικά σε αρνητικά συναισθήματα.
Η τελειομανία συχνά θεωρείται θετικό χαρακτηριστικό που αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας, όμως μπορεί να προκαλέσει αυτοκαταστροφικές σκέψεις ή συμπεριφορές που κάνουν δύσκολη την επίτευξη των στόχων. Αυτό συμβαίνει επειδή οι τελειομανείς κρίνουν πολύ αυστηρά τον εαυτό τους και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε στρες, ανησυχία, κατάθλιψη και άλλα θέματα ψυχικής υγείας.
Η τελειομανία είναι η ανάγκη να είναι κάποιος τέλειος ή να πιστεύει ότι είναι πιθανό να επιτύχει την τελειότητα. Θεωρείται θετικό χαρακτηριστικό και όχι ελάττωμα. Πολλοί χρησιμοποιούν τον όρο “υγιής τελειομανία” για να περιγράψουν ή να δικαιολογήσουν τις συμπεριφορές τελειομανίας.
Η τελειομανία δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να προσπαθείτε για το καλύτερο. Η τελειότητα δεν αφορά τα υγιή επιτεύγματα και την εξέλιξή μας. Η τελειομανία χρησιμοποιείται από πολλούς ανθρώπους ως ασπίδα για την ντροπή, τις ενοχές ή την κριτική.
Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι τελειομανίας που χαρακτηρίζονται από όμοιες συμπεριφορές αλλά τα κίνητρα διαφέρουν.
Εξωτερικά κατευθυνόμενοι τελειομανείς: ένα άτομο με αυτή τη μορφή τελειομανίας τηρεί ένα σύνολο προτύπων και θέλει οι γύρω του να ανταποκρίνονται σε αυτά. Αυτή η μορφή τελειομανίας είναι υγιής, καθώς δεν οδηγεί σε υπερβολικό στρες και εξουθένωση. Οι άνθρωποι με προσωπικά πρότυπα τελειομανίας είναι λιγότερο πιθανό να έχουν επιβλαβείς συνήθειες για να αντιμετωπίσουν το στρες της τελειομανίας. Οι άνθρωποι με αυτή τη μορφή τελειομανίας παίρνουν ενέργεια όταν επιτυγχάνουν τους στόχους τους και δεν παραλύουν.
Εσωτερικά κατευθυνόμενοι τελειομανείς: σε αυτή τη μορφή τελειομανίας το άτομο νιώθει ευάλωτο μπροστά στους στόχους που θέτει και δεν νιώθει έντονο το κίνητρο. Μπορεί να νιώθει απελπισία ή ότι οι στόχοι του δεν θα γίνουν ποτέ πραγματικότητα. Οι μελέτες δείχνουν ότι η αυτοκριτική σε αυτή τη μορφή τελειομανίας μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά συναισθήματα, όπως η ανησυχία, η αποφυγή, το στρες και η αυστηρή αυτοκριτική.
Κοινωνικά κατευθυνόμενοι τελειομανείς: αυτή η μορφή τελειομανίας περιγράφει το κυνήγι της τελειότητας για ανθρώπους που κάνουν δουλειές στις οποίες απαιτείται ακρίβεια. Η συγκεκριμένη μορφή τελειομανίας συχνά εμφανίζεται στους ανθρώπους με υψηλά πολιτισμικά ή κοινωνικά πρότυπα που προσπαθούν να επιτύχουν μη ρεαλιστικούς στόχους. Πολλά παιδιά προσπαθούν να τηρήσουν τα υψηλά ακαδημαϊκά πρότυπα των γονέων τους ή θέλουν να είναι ιδανικά σε μια κοινωνία που προάγει την τελειομανία.
Πολλοί τελειομανείς άνθρωποι θεωρούν ότι η τελειότητα τους επιτρέπει να είναι αποτελεσματικοί, οργανωτικοί και προετοιμασμένοι. Όμως αυτή είναι μια λανθασμένη πεποίθηση και έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Όσο πιο πολύ τελειομανής είναι κάποιος τόσο περισσότερη αναστάτωση και απογοήτευση νιώθει. Οι προσδοκίες είναι φυσιολογικό κομμάτι της ζωής, μας δίνουν κίνητρο και ενέργεια. Όταν οι προσδοκίες είναι πολύ υψηλές , η απόδοσή σας μειώνεται. Οι τελειομανείς μπορεί να εμφανίζουν τα εξής συμπτώματα:
Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν την επιτυχία στην ζωή τους και δουλεύουν για να επιτύχουν τους στόχους τους. Αυτό δεν υποδεικνύει τελειομανή συμπεριφορά. Οι τελειομανείς πιστεύουν ότι δεν αξίζουν τίποτε λιγότερο από το τέλειο. Αντί να νιώθουν περήφανοι για την εξέλιξή τους, την σκληρή δουλειά, την μάθηση , συνεχώς συγκρίνουν τη δουλειά τους με αυτή των άλλων ή επικεντρώνονται στα τέλεια αποτελέσματα.
Οι τελειομανείς ακόμη και όταν φτάσουν στα επιθυμητά αποτελέσματα μπορεί να μην νιώθουν ικανοποίηση. Μπορεί να νιώθουν ότι αν κάτι ήταν τέλειο, δεν θα χρειαζόταν τόσο σκληρή δουλειά για την επίτευξη του.
Μερικές συμπεριφορές τελειομανίας περιλαμβάνουν:
Η τελειομανία επηρεάζει πολλές πτυχές της ζωής ενός ατόμου:
Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση της τελειομανίας και περιλαμβάνουν:
Ίσως να πιστεύετε ότι είστε πιο αποτελεσματικοί λόγω της τελειομανίας σας. Όμως η τελειομανία έχει πολλές αρνητικές συνέπειες σε όλες τις πτυχές της ζωής σας. Δείτε αν αυτή συμπεριφορά σας τελικά πληγώνει εσάς και τους γύρω σας.
Μπορεί να μην έχετε συνειδητοποιήσει πόσο επίμονη μπορεί να γίνει η τελειομανία σας. Όταν όμως γνωρίζετε τα συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς είναι πολύ πιο εύκολο να τα αλλάξετε. Καταγράψτε όλες τις τελειομανείς σκέψεις σας στη διάρκεια της ημέρας. Αν δεν σας βοηθά αυτό σκεφτείτε στο τέλος της ημέρας τις στιγμές που νιώσατε να αποτυγχάνετε, ή δεν τα πήγατε καλά και γράψτε τα εκείνη τη στιγμή. Αυτό θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τις σκέψεις τελειομανίας και να τις περιορίσετε στο μέλλον.
Αν είστε τελειομανείς, σίγουρα θα έχετε την τάση να βλέπετε τα λάθη σας ακόμη και αν δίνετε τον καλύτερο σας εαυτό. Αυτή η συνήθεια είναι δύσκολο να την σταματήσετε, αλλά μπορείτε να την περιορίσετε με συνειδητή προσπάθεια και παρατηρώντας πόσο καλή δουλειά κάνετε και πόσες επιτυχίες έχετε. Αυτό θα σας βοηθήσει να βρείτε ισορροπία και να έχετε μια πιο θετική στάση απέναντι στα πράγματα.
Οι άνθρωποι που έχουν τάσεις τελειομανίας έχουν μια εσωτερική επικριτική φωνή που τους λέει συνεχώς ότι δεν είναι αρκετά καλοί και ότι δεν προσπαθούν αρκετά. Αν θέλετε να ξεπεράσετε την τελειομανία , είναι ανάγκη να δουλέψετε με αυτή την φωνή. Η αρνητική συζήτηση με τον εαυτό σας διαιωνίζει τις αρνητικές συμπεριφορές και υπονομεύει την αυτοεκτίμησή σας. Αλλάζοντας την συζήτηση με τον εαυτό σας μπορείτε να απολαύσετε περισσότερο τη ζωή σας και να εκτιμήσετε περισσότερο τον εαυτό σας και τη δουλειά σας.
Οι τελειομανείς θέτουν υπερβολικά υψηλούς στόχους χωρίς να ενδιαφέρονται για τη διαδικασία της μάθησης. Αυτοί οι στόχοι δεν είναι ρεαλιστικοί και προκαλούν προβλήματα καθώς γίνεστε αυστηροί και απαιτητικοί και δεν έχετε περιθώριο για λάθη. Μπορείτε να μειώσετε όμως το στρες αλλάζοντας τους στόχους σας. Δεν χρειάζεται να θυσιάσετε το τελικό αποτέλεσμα, αλλά όταν οι στόχοι σας είναι εφικτοί και επιβραβεύετε τον εαυτό σας, θα μπορέσετε να του συγχωρήσετε και τα λάθη.
Ίσως να έχετε συνηθίσει να επικεντρώνεστε στα αποτελέσματα και να κατηγορείτε τον εαυτό σας αν αυτά δεν είναι τέλεια. Όμως με μικρά βήματα μπορείτε να απολαύσετε τη διαδικασία επίτευξης των στόχων σας . Έχετε πολλά να μάθετε και να νιώσετε μέσα από κάθε πρόκληση. Αν δεν επιτύχετε την τελειότητα, μπορείτε να δείτε όλα τα καλά που αποκομίσατε από αυτή τη διαδικασία.
Αν αντιλαμβάνεστε την κριτική πάντα ως “επίθεση” και αντιδράτε αμυντικά, καλό είναι να αλλάξετε αυτή τη συμπεριφορά. Η εποικοδομητική κριτική μπορεί να σας δώσει ιδέες για να βελτιώσετε την απόδοσή σας. Αν η κριτική που δέχεστε είναι κακοπροαίρετη τότε μπορείτε να υπενθυμίσετε στους άλλους και στον εαυτό σας ότι τα λάθη είναι ένας εξαιρετικός τρόπος μάθησης.
Οι άνθρωποι με ιστορικό επιτευγμάτων μπορεί να κατακλύζονται από την πίεση που αυτά τους ασκούν. Αυτό οδηγεί σε συμπεριφορές τελειομανίας. Τα παιδιά τα οποία έχουν πολλά επιτεύγματα μπορεί να νιώθουν πίεση να τα διατηρήσουν με το πέρασμα των χρόνων, και εμφανίζουν τάσεις τελειομανίας.
Αν νομίζετε ότι έχετε χαρακτηριστικά τελειομανίας που παρεμβαίνουν στην καθημερινότητά σας και σας προκαλούν στρες μπορείτε με την βοήθεια της ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ να ξεπεράσετε τις αδυναμίες και τις ανασφάλειές σας, και να μάθετε υγιείς τρόπους για να επιτυγχάνετε τους στόχους σας.