Τελειομανία

Τελειομανία

Η τελειομανία είναι ένα χαρακτηριστικό που μετατρέπει τη ζωή σε ένα ανελέητο κυνηγητό επιτευγμάτων. Σε υγιή πλαίσια, μας δίνει κίνητρο, μας κάνει να ξεχωρίζουμε και να επιτυγχάνουμε τους στόχους μας. Αυτό που κάνει την τελειομανία τόσο τοξική είναι η συνεχής επιθυμία για την επιτυχία που οδηγεί τελικά σε αρνητικά συναισθήματα.

Η τελειομανία συχνά θεωρείται θετικό χαρακτηριστικό που αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας, όμως μπορεί να προκαλέσει αυτοκαταστροφικές σκέψεις ή συμπεριφορές που κάνουν δύσκολη την επίτευξη των στόχων. Αυτό συμβαίνει επειδή οι τελειομανείς κρίνουν πολύ αυστηρά τον εαυτό τους και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε στρες, ανησυχία, κατάθλιψη και άλλα θέματα ψυχικής υγείας.

Τι είναι η τελειομανία;

Η τελειομανία είναι η ανάγκη να είναι κάποιος τέλειος ή να πιστεύει ότι είναι πιθανό να επιτύχει την τελειότητα. Θεωρείται θετικό χαρακτηριστικό και όχι ελάττωμα. Πολλοί χρησιμοποιούν τον όρο “υγιής τελειομανία” για να περιγράψουν ή να δικαιολογήσουν τις συμπεριφορές τελειομανίας.

Η τελειομανία δεν είναι το ίδιο πράγμα με το να προσπαθείτε για το καλύτερο. Η τελειότητα δεν αφορά τα υγιή επιτεύγματα και την εξέλιξή μας. Η τελειομανία χρησιμοποιείται από πολλούς ανθρώπους ως ασπίδα για την ντροπή, τις ενοχές ή την κριτική.

Μορφές τελειομανίας

Υπάρχουν διαφορετικοί τύποι τελειομανίας που χαρακτηρίζονται από όμοιες συμπεριφορές αλλά τα κίνητρα διαφέρουν.

Εξωτερικά κατευθυνόμενοι τελειομανείς: ένα άτομο με αυτή τη μορφή τελειομανίας τηρεί ένα σύνολο προτύπων και θέλει οι γύρω του να ανταποκρίνονται σε αυτά. Αυτή η μορφή τελειομανίας είναι υγιής, καθώς δεν οδηγεί σε υπερβολικό στρες και εξουθένωση. Οι άνθρωποι με προσωπικά πρότυπα τελειομανίας είναι λιγότερο πιθανό να έχουν επιβλαβείς συνήθειες για να αντιμετωπίσουν το στρες της τελειομανίας. Οι άνθρωποι με αυτή τη μορφή τελειομανίας παίρνουν ενέργεια όταν επιτυγχάνουν τους στόχους τους και δεν παραλύουν.

Εσωτερικά κατευθυνόμενοι τελειομανείς: σε αυτή τη μορφή τελειομανίας το άτομο νιώθει ευάλωτο μπροστά στους στόχους που θέτει και δεν νιώθει έντονο το κίνητρο. Μπορεί να νιώθει απελπισία ή ότι οι στόχοι του δεν θα γίνουν ποτέ πραγματικότητα. Οι μελέτες δείχνουν ότι η αυτοκριτική σε αυτή τη μορφή τελειομανίας μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικά συναισθήματα, όπως η ανησυχία, η αποφυγή, το στρες και η αυστηρή αυτοκριτική.

Κοινωνικά κατευθυνόμενοι τελειομανείς: αυτή η μορφή τελειομανίας περιγράφει το κυνήγι της τελειότητας για ανθρώπους που κάνουν δουλειές στις οποίες απαιτείται ακρίβεια. Η συγκεκριμένη μορφή τελειομανίας συχνά εμφανίζεται στους ανθρώπους με υψηλά πολιτισμικά ή κοινωνικά πρότυπα που προσπαθούν να επιτύχουν μη ρεαλιστικούς στόχους. Πολλά παιδιά προσπαθούν να τηρήσουν τα υψηλά ακαδημαϊκά πρότυπα των γονέων τους ή θέλουν να είναι ιδανικά σε μια κοινωνία που προάγει την τελειομανία.

Σημάδια τελειομανίας

Πολλοί τελειομανείς άνθρωποι θεωρούν ότι η τελειότητα τους επιτρέπει να είναι αποτελεσματικοί, οργανωτικοί και προετοιμασμένοι. Όμως αυτή είναι μια λανθασμένη πεποίθηση και έχει τα αντίθετα αποτελέσματα. Όσο πιο πολύ τελειομανής είναι κάποιος τόσο περισσότερη αναστάτωση και απογοήτευση νιώθει. Οι προσδοκίες είναι φυσιολογικό κομμάτι της ζωής, μας δίνουν κίνητρο και ενέργεια. Όταν οι προσδοκίες είναι πολύ υψηλές , η απόδοσή σας μειώνεται. Οι τελειομανείς μπορεί να εμφανίζουν τα εξής συμπτώματα:

• Φόβος της αποτυχίας: οι τελειομανείς συχνά φοβούνται ότι θα αποτύχουν αν δεν επιτύχουν τους στόχους τους.
• Φοβούνται να κάνουν λάθη: οι τελειομανείς θεωρούν ότι τα λάθη ισοδυναμούν με την αποτυχία. Προσπαθούν να αποφύγουν τα λάθη, και έτσι χάνουν την ευκαιρία να μάθουν και να εξελιχθούν.
• Φόβος της απόρριψης: ένας τελειομανής άνθρωπος δεν δείχνει τις αδυναμίες του γιατί φοβάται ότι δεν θα τον αποδεχτούν οι άλλοι. Όταν κάποιος προσπαθεί συνεχώς να είναι τέλειος προσπαθεί να προστατεύσει τον εαυτό του από την  κριτική και την απόρριψη.
• Όλα ή τίποτα: οι τελειομανείς συχνά πιστεύουν ότι κάτι δεν αξίζει αν δεν είναι τέλειο.
• Υπερβολικός έλεγχος: οι τελειομανείς θέλουν να ελέγχουν τα πάντα συνεχώς και αποζητούν την επιβεβαίωση από τους άλλους ότι τα πάνε καλά.
• Υπερβολική οργάνωση: οι τελειομανείς άνθρωποι αφιερώνουν πολύ χρόνο για να οργανώσουν όσα έχουν να κάνουν.
• Αναβλητικότητα: αναβάλλουν να κάνουν πράγματα επειδή φοβούνται ότι δεν θα τα κάνουν τέλεια.
• Αποφυγή: αποφεύγουν να κάνουν κάτι επειδή φοβούνται ότι δεν θα πληρούνται τα υψηλά τους πρότυπα.

Συμπεριφορές που υποδεικνύουν τελειομανία

Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν την επιτυχία στην ζωή τους και δουλεύουν για να επιτύχουν τους στόχους τους. Αυτό δεν υποδεικνύει τελειομανή συμπεριφορά. Οι τελειομανείς πιστεύουν ότι δεν αξίζουν τίποτε λιγότερο από το τέλειο. Αντί να νιώθουν περήφανοι για την εξέλιξή τους, την σκληρή δουλειά, την μάθηση , συνεχώς συγκρίνουν τη δουλειά τους με αυτή των άλλων ή επικεντρώνονται στα τέλεια αποτελέσματα.

Οι τελειομανείς ακόμη και όταν φτάσουν στα επιθυμητά αποτελέσματα μπορεί να μην νιώθουν ικανοποίηση. Μπορεί να νιώθουν ότι αν κάτι ήταν τέλειο, δεν θα χρειαζόταν τόσο σκληρή δουλειά για την επίτευξη του.

Μερικές συμπεριφορές τελειομανίας περιλαμβάνουν:

• Ξοδεύετε 30 λεπτά για να γράψετε μια πρόταση σε ένα email.
• Πιστεύετε ότι αν δεν απαντήσετε σε μια ερώτηση σε ένα τεστ έχετε αποτύχει.
• Δυσκολεύεστε να χαρείτε με την επιτυχία των άλλων.
• Συγκρίνετε τον εαυτό σας με τους άλλους και δεν είστε ρεαλιστικοί.
• Επικεντρώνεστε στο αποτέλεσμα και όχι στη διαδικασία της μάθησης.
• Αποφεύγετε να παίζετε παιχνίδια ή να κάνετε δραστηριότητες με τους φίλους σας επειδή φοβάστε ότι δεν θα είστε τέλειοι.

Επιδράσεις της τελειομανίας

Η τελειομανία επηρεάζει πολλές πτυχές της ζωής ενός ατόμου:

• Δουλειά ή σχολείο: οι τελειομανείς άνθρωποι στο σχολείο ή στη δουλειά χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να ολοκληρώσουν μια εργασία. Αποφεύγουν να ξεκινήσουν κάτι αν δεν νιώθουν ότι θα το κάνουν τέλειο.
• Σχέσεις ή φιλίες: η τελειομανία μπορεί να δημιουργεί μη ρεαλιστικά πρότυπα για τις σχέσεις και να προσθέτει σε αυτές πίεση και στρες.
• Σωματική άσκηση: τα αθλήματα και οι αθλητές συνήθως προάγουν την τελειομανία. Τα ατομικά αθλήματα, ενισχύουν την τελειομανία καθώς πολλές φορές οι αθλητές ανταγωνίζονται τον εαυτό τους.
• Περιβάλλον: ένας τελειομανής θέλει το σπίτι του να είναι συνεχώς τέλειο. Μπορεί να ξοδεύει πολύ χρόνο και ενέργεια για να κρατά τα πάντα τακτοποιημένα , καθαρά και με συγκεκριμένη αισθητική.
• Υγεία και υγιεινή: η ειρωνεία είναι ότι η τελειομανία μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας. Η τελειομανία μπορεί να οδηγήσει σε διατροφικές διαταραχές, καθώς το άτομο μένει προσκολλημένο σε συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες.
• Τρόπος έκφρασης: όταν ένα άτομο επιδιώκει την τελειομανία αυτό επηρεάζει τον τρόπο που μιλά ή γράφει, με αποτέλεσμα η ποιότητα του λόγου του να μειώνεται. Μπορεί να μιλά πολύ λίγο ή να αποφεύγει το γράψιμο επειδή φοβάται ότι θα κάνει λάθος.
• Εμφάνιση: η τελειομανία μπορεί να προκαλεί υπερβολική ανησυχία για την εμφάνιση και το στυλ κάποιου. Μπορεί να περνά ώρες για να επιλέξει τι θα φορέσει ή πως θα χτενιστεί.

Αιτίες τελειομανίας

Πολλοί παράγοντες συμβάλλουν στην εμφάνιση της τελειομανίας και περιλαμβάνουν:

• Φόβος ή απόρριψη από τους άλλους ή συναισθήματα ανασφάλειας και ανεπάρκειας.
• Θέματα ψυχικής υγείας όπως το άγχος και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή. Υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στην τελειομανία και στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, αλλά όλοι οι άνθρωποι με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν είναι τελειομανείς.
• Όταν κάποιος έχει έναν τελειομανή γονέα τότε μπορεί να έχει τάση στην τελειομανία επειδή δεν θέλει να απογοητεύσει τον γονέα. Μερικοί γονείς ωθούν τα παιδιά τους στην τελειομανία.
• Ανασφαλή πρώιμη προσκόλληση. Οι άνθρωποι που έχουν προβληματική προσκόλληση με τους γονείς τους όταν είναι στην παιδική ηλικία μπορεί να δυσκολεύονται στην ενήλικη ζωή. Δυσκολεύονται να αποδεχτούν ένα καλό αποτέλεσμα αν δεν είναι τέλειο.

Τρόποι αντιμετώπισης της τελειομανίας

Ίσως να πιστεύετε ότι είστε πιο αποτελεσματικοί λόγω της τελειομανίας σας. Όμως η τελειομανία έχει πολλές αρνητικές συνέπειες σε όλες τις πτυχές της ζωής σας. Δείτε αν αυτή συμπεριφορά σας τελικά πληγώνει εσάς και τους γύρω σας.

Κατανοήστε την τελειομανία σας

Μπορεί να μην έχετε συνειδητοποιήσει πόσο επίμονη μπορεί να γίνει η τελειομανία σας. Όταν όμως γνωρίζετε τα συγκεκριμένα μοτίβα συμπεριφοράς είναι πολύ πιο εύκολο να τα αλλάξετε. Καταγράψτε όλες τις τελειομανείς σκέψεις σας στη διάρκεια της ημέρας. Αν δεν σας βοηθά αυτό σκεφτείτε στο τέλος της ημέρας τις στιγμές που νιώσατε να αποτυγχάνετε, ή δεν τα πήγατε καλά και γράψτε τα εκείνη τη στιγμή. Αυτό θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε τις σκέψεις τελειομανίας και να τις περιορίσετε στο μέλλον.

Επικεντρωθείτε στα θετικά

Αν είστε τελειομανείς, σίγουρα θα έχετε την τάση να βλέπετε τα λάθη σας ακόμη και αν δίνετε τον καλύτερο σας εαυτό. Αυτή η συνήθεια είναι δύσκολο να την σταματήσετε, αλλά μπορείτε να την περιορίσετε με συνειδητή προσπάθεια και παρατηρώντας πόσο καλή δουλειά κάνετε και πόσες επιτυχίες έχετε. Αυτό θα σας βοηθήσει να βρείτε ισορροπία και να έχετε μια πιο θετική στάση απέναντι στα πράγματα.

Αλλάξτε την συζήτηση με τον εαυτό σας

Οι άνθρωποι που έχουν τάσεις τελειομανίας έχουν μια εσωτερική επικριτική φωνή που τους λέει συνεχώς ότι δεν είναι αρκετά καλοί και ότι δεν προσπαθούν αρκετά. Αν θέλετε να ξεπεράσετε την τελειομανία , είναι ανάγκη να δουλέψετε με αυτή την φωνή. Η αρνητική συζήτηση με τον εαυτό σας διαιωνίζει τις αρνητικές συμπεριφορές και υπονομεύει την αυτοεκτίμησή σας. Αλλάζοντας την συζήτηση με τον εαυτό σας μπορείτε να απολαύσετε περισσότερο τη ζωή σας και να εκτιμήσετε περισσότερο τον εαυτό σας και τη δουλειά σας.

Κάντε μικρά βήματα

Οι τελειομανείς θέτουν υπερβολικά υψηλούς στόχους χωρίς να ενδιαφέρονται για τη διαδικασία της μάθησης. Αυτοί οι στόχοι δεν είναι ρεαλιστικοί και προκαλούν προβλήματα καθώς γίνεστε αυστηροί και απαιτητικοί και δεν έχετε περιθώριο για λάθη. Μπορείτε να μειώσετε όμως το στρες αλλάζοντας τους στόχους σας. Δεν χρειάζεται να θυσιάσετε το τελικό αποτέλεσμα, αλλά όταν οι στόχοι σας είναι εφικτοί και επιβραβεύετε τον εαυτό σας, θα μπορέσετε να του συγχωρήσετε και τα λάθη.

Απολαύστε τη διαδικασία

Ίσως να έχετε συνηθίσει να επικεντρώνεστε στα αποτελέσματα και να κατηγορείτε τον εαυτό σας αν αυτά δεν είναι τέλεια. Όμως με μικρά βήματα μπορείτε να απολαύσετε τη διαδικασία επίτευξης των στόχων σας . Έχετε πολλά να μάθετε και να νιώσετε μέσα από κάθε πρόκληση. Αν δεν επιτύχετε την τελειότητα, μπορείτε να δείτε όλα τα καλά που αποκομίσατε από αυτή τη διαδικασία.

Μάθετε να διαχειρίζεστε την κριτική

Αν αντιλαμβάνεστε την κριτική πάντα ως “επίθεση” και αντιδράτε αμυντικά, καλό είναι να αλλάξετε αυτή τη συμπεριφορά. Η εποικοδομητική κριτική μπορεί να σας δώσει ιδέες για να βελτιώσετε την απόδοσή σας. Αν η κριτική που δέχεστε είναι κακοπροαίρετη τότε μπορείτε να υπενθυμίσετε στους άλλους και στον εαυτό σας ότι τα λάθη είναι ένας εξαιρετικός τρόπος μάθησης.

Οι άνθρωποι με ιστορικό επιτευγμάτων μπορεί να κατακλύζονται από την πίεση που αυτά τους ασκούν. Αυτό οδηγεί σε συμπεριφορές τελειομανίας. Τα παιδιά τα οποία έχουν πολλά επιτεύγματα μπορεί να νιώθουν πίεση να τα διατηρήσουν με το πέρασμα των χρόνων, και εμφανίζουν τάσεις τελειομανίας.