Τραύματα ψυχής 

Τραύματα ψυχής 

Τα τραύματα ψυχής είναι πολύ βαθιές πληγές που επηρεάζουν τη ζωή ενός ανθρώπου. Οι πληγές της ψυχής είναι βαθιές και χαραγμένες στο υποσυνείδητο ενός ατόμου και συχνά έχουν μεταβιβασθεί από τους γονείς, οι οποίοι και οι ίδιοι έχουν πληγωθεί στην δική τους παιδική ηλικία. Το ίδιο άτομο μπορεί να έχει αρκετά τραύματα που εκφράζονται με διαφορετικό τρόπο. Αυτές οι πληγές παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή, καθώς διαμορφώνουν τις συμπεριφορές, τις σκέψεις, τις σχέσεις και τα συναισθήματα του ατόμου.

Η συνειδητοποίηση του προσωπικού πόνου ξεκινά τη διαδικασία της επούλωσης. Στόχος είναι να απελευθερωθεί κανείς από τις πληγές του και από όλα όσα αυτές δημιουργούν, ώστε να γίνει ξανά ο εαυτός του και να μην βρίσκεται υπό την επιρροή ορισμένων συμπεριφορών, συναισθημάτων ή αντιδράσεων.

Τι είναι τα τραύματα της ψυχής; 

Όλα όσα μοιάζουν δυσάρεστα στη ζωή μας, ψυχικά, συναισθηματικά και σωματικά έχουν σχέση με τα τραύματα της ψυχής. Έτσι, το άγχος, ο φόβος, οι ενοχές, και συναισθήματα όπως ο θυμός, η επιθετικότητα μπορεί να έχουν σχέση με τα τραύματα της ψυχής. 

Τα τραύματα της ψυχής κάποιες φορές αποτελούν μια ‘μάσκα’ , για παράδειγμα είναι ένας αμυντικός μηχανισμός που μπορεί να υιοθετεί ένα άτομο σε μια κατάσταση που ενεργοποιεί αυτή την εσωτερική πληγή. Έτσι, όταν κάποιος αντιμετωπίζει μια κατάσταση ως δυσάρεστη, δεν αντιδρά σε αυτή αλλά στο ψυχικό τραύμα που ενεργοποιεί αυτή η κατάσταση. Αυτός είναι ο λόγος που μερικοί άνθρωποι νιώθουν έρμαια των συναισθημάτων τους, αιχμάλωτοι των ανεξέλεγκτων αντιδράσεων τους. 

Τα τραύματα ψυχής περιλαμβάνουν:

1. Απόρριψη
2. Εγκατάλειψη 
3. Ταπείνωση 
4. Προδοσία
5. Αδικία 

Τα τραύματα ψυχής μπορεί να είναι περισσότερο ή λιγότερο έντονα σε κάθε άνθρωπο. 

1. Το τραύμα της απόρριψης 

Φόβος: ο πανικός της απόρριψης.

Μάσκα: αυτός που αποχωρεί. 

Ως παιδί, αυτό το άτομο μπορεί να ένιωθε την απόρριψη. Αν λάμβανε κομπλιμέντα και προσοχή, ήταν μόνο επειδή συμμορφώνονταν με τα πρότυπα των γονιών του. Ως ενήλικας, θέλει να είναι τέλειος για να νιώσει αγαπητός και η παραμικρή κριτική σε ό,τι κάνει αμφισβητεί ολόκληρη την ύπαρξή του. Αποκλείει και απορρίπτει τον εαυτό του.

Το άτομο που πάσχει από το τραύμα της απόρριψης είναι διακριτικό, απομονωμένο και αόρατο για να μην ρισκάρει να νιώσει ξανά τον ίδιο πόνο. Έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και ποτέ δεν ικανοποιείται με ό,τι κάνει («είναι χάλια»). Είναι πεπεισμένο ότι η ύπαρξή του δεν έχει σημασία για τους άλλους. Στο πλαίσιο μιας ομάδας, είναι ανήσυχο και προβληματισμένο, και νιώθει διαφορετικό από τα μέλη της οικογένειάς του (μπορεί να νομίζει πως έχει λάθος οικογένεια) και γενικά, νιώθει παρεξηγημένο από την ανθρωπότητα.

Έχει αναπτύξει μέσα διαφυγής («στο φεγγάρι», ουσίες, αλκοόλ, εικονικά παιχνίδια, βιαστικές αποχωρήσεις…) και καταφεύγει σε έναν φανταστικό κόσμο όπου έχει θέση. Η ικανότητά του να εργάζεται τον κράτα στην πραγματικότητα. Αδιαφορεί για τα υλικά αγαθά, έλκεται από τον πνευματικό κόσμο. Το αντιλαμβανόμαστε ως μοναχικό και το αφήνουμε μόνο. Είναι εξαιρετικά τελειομανής, δεν ζητά βοήθεια για να αποφύγει να ενοχλήσει τους άλλους. Νομίζει πως έχει σπαταλήσει τη ζωή του. Και πάλι, για να μην ενοχλήσει ή από φόβο να θεωρηθεί αδιάφορο μιλάει λίγο και αποσύρεται.

2. Το τραύμα της εγκατάλειψης 

Φόβος: η μοναξιά.

Μάσκα: ο εξαρτώμενος. 

Ως παιδί, αυτό το άτομο δεν πήρε φροντίδα και συναισθηματική ζεστασιά. Το τραύμα της εγκατάλειψης αναπτύσσεται μέσα στον εαυτό με έναν παθητικό τρόπο. Γεννά μια βαθιά, ακαθόριστη θλίψη και, στην ενήλικη ζωή οδηγεί στην ανάγκη να το φροντίζουν και να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσοχής.

Το άτομο με το τραύμα της εγκατάλειψης έχει μεγάλη δυσκολία να λειτουργήσει μόνο του και χρειάζεται να το φροντίζουν. Αναζητά συμβουλές και στήριξη από τους γύρω του για να είναι στο επίκεντρο. Τείνει να μπερδεύεται στις σχέσεις, να εισέρχεται στα συναισθήματα των άλλων, να ακούει τα προβλήματά τους. Στο πλαίσιο μιας ομάδας, προσπαθεί να είναι το αστέρι και να τραβά την προσοχή, για να μην αφήσει χώρο για κάποιον άλλο. Συχνά το παρακάνει για να λάβει κομπλιμέντα και επιβεβαίωση της αξίας του.

Για να κερδίσει στήριξη, λυπάται τον εαυτό του και μπορεί να δημιουργεί δράματα για να προκαλέσει οίκτο (μιλάει για κακοτυχία). Η μοναξιά το τρομάζει. Υποφέρει από βαθιά λύπη χωρίς να ξέρει γιατί, και μπορεί να κλαίει πολύ όταν είναι μόνο. Η διάθεσή του αλλάζει από μέρα σε μέρα. Μπροστά σε κάποιον θυμωμένο καταρρέει και φοβάται. Το πέρασμα του χρόνου το αγχώνει γιατί φοβάται να μείνει μόνο του και μπορεί να προτιμήσει να υπομείνει μια οδυνηρή κατάσταση παρά να αντιμετωπίσει αυτόν τον κίνδυνο.

3. Το τραύμα της ταπείνωσης 

Φόβος: η ελευθερία.

Μάσκα: ο μαζοχιστής (συναισθηματικός/ψυχικός). 

Ένα παιδί που ένιωσε ταπείνωση από τους γονείς του. Η ελευθερία που παραβιάζονταν από μια περιφρονητική και καταπιεστική στάση. Ένιωθε έντονο το αίσθημα ντροπής. Φροντίζοντας τους άλλους μειώνει το αίσθημα ενοχής του ενώ ταυτόχρονα διασφαλίζει ότι δεν έχει χρόνο για τον εαυτό του και, συνεπώς, ελευθερία, επειδή φοβάται να μην έχει όρια.

Το άτομο που υποφέρει από το τραύμα της ταπείνωσης καταβάλλει κάθε προσπάθεια να είναι απασχολημένο βοηθώντας τα αγαπημένα του πρόσωπα. Η πεποίθηση ότι είναι αναντικατάστατο ενθαρρύνει την ανάπτυξη του εγώ του. Κάτω από την ταπεινή και διακριτική του εμφάνιση κρύβεται ένα άτομο με υπερηφάνεια και ένα αίσθημα υπεροχής προς τους άλλους, που γίνεται εμφανές στην τάση του να κάνει τα πάντα για αυτούς.

Ζει υπό την ιδέα μιας αρχής (Θεός, ηθική κ.ά.) που τον παρακολουθεί και τον κρίνει συνεχώς. Απαγορεύει στον εαυτό του να λέει πράγματα που θα μπορούσαν να βλάψουν τους άλλους, για τους οποίους βρίσκει δικαιολογίες. Αρνείται τη σεξουαλικότητά του, αρνείται να δεχτεί να «μην το καταφρονήσουν» και φοβάται τους αισθησιακούς του παρορμητισμούς και τις εκρήξεις, για τις οποίες θα ντρεπόταν. Αν απολαμβάνει τη ζωή, φοβάται ότι θα τιμωρηθεί και θα απομακρυνθεί από την  πνευματικότητά του.

Στην παιδική ηλικία και την εφηβεία βίωσε περιστατικά σεξουαλικής φύσης. Φοβάται την ελευθερία του γιατί τη συνδέει με την απουσία ορίων και τον κίνδυνο να διασκεδάσει υπερβολικά. Η προστασία του: βάζει τις ανάγκες των άλλων πάνω από τις δικές του και θέτει τον εαυτό του στη διάθεσή τους. Η πεποίθησή του: πρέπει να ανακουφίσει τον πόνο της ανθρωπότητας. Ο στόχος: να θυσιάζεται και να ξεμένει από χρόνο για τον εαυτό του, για να κερδίσει τον «παράδεισό» του, επειδή φοβάται μήπως κριθεί ως εγωιστής και αδιάφορος.

Συχνά νιώθει βρώμικος και μπορεί να νιώθει έντονη απέχθεια για τον εαυτό του. Τείνει να αντισταθμίζει αυτό τον πόνο με το φαγητό (και να παίρνει βάρος για να θωρακιστεί απέναντι στις αισθήσεις του), αλλά νιώθει ενοχές και ντροπή που χαλάει την απόλαυση. Γελοιοποιεί τον εαυτό του για να κάνει τους άλλους να γελούν. Με το να ταπεινώνεται, προστατεύεται από τον κίνδυνο να ταπεινωθεί από τους άλλους.

4. Το τραύμα της προδοσίας 

Φόβος: ο χωρισμός και η άρνηση.

Μάσκα: ο ελεγκτικός. 

Σαν παιδί, υπέφερε επειδή οι γονείς του δεν ανταποκρινόταν στις προσδοκίες του. Ένιωθε προδομένος ή χειραγωγημένος. Έχασε την εμπιστοσύνη του λόγω ψεμάτων. Ως ενήλικας, τείνει να πιστεύει ότι είναι αναντικατάστατος και ότι οι άλλοι δεν μπορούν να επιτύχουν χωρίς αυτόν. Και διατηρεί το τραύμα του με την έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους άλλους.

Το άτομο που υποφέρει από το τραύμα της προδοσίας έχει νιώσει απογοήτευση και αυτό δημιούργησε το φόβο αποχωρισμού. Είναι σε διαρκή επαγρύπνηση, έχει υψηλές προσδοκίες από τους άλλους στους οποίους θέλει να δείξει την αξιοπιστία του και το γεγονός ότι μπορεί να εμπιστευτεί. Θέλει να είναι σημαντικό, καταλαμβάνοντας έτσι πολύ χώρο σε μια ομάδα, κάνοντας τα πάντα για να πείσει τους άλλους για την ισχυρή προσωπικότητά του. Χρησιμοποιεί τις ηγετικές του ικανότητες για να επιβάλει τη θέλησή του και να διατηρεί τον έλεγχο. Διατηρεί την εικόνα ενός υπεύθυνου, δυνατού, αποτελεσματικού ατόμου και του αρέσει να σχεδιάζει τα πάντα για να ελέγχει τα πάντα. Είναι αυταρχικό, θέλει να αποδείξει ότι είναι υπεύθυνο και νιώθει προδομένο εύκολα.

Στην πραγματικότητα, είναι ανεύθυνο, καθώς ρίχνει την ευθύνη σε άλλους για τα δικά του βάσανα και αποτυχίες. Αναζητά τιμές και δείχνει να θαυμάζει τη φήμη και τον πλούτο. Η φήμη του είναι πολύ σημαντική και αν νιώσει ότι απειλείται, δεν θα διστάσει να δυσφημίσει κάποιον άλλον. Είναι σίγουρο ότι έχει δίκιο, θέλει να επιβάλει την άποψη του στους άλλους και να έχει τον τελευταίο λόγο.

Το να ακούει τους άλλους ή να τους αφήνει στον δικό τους ρυθμό , του προκαλεί ανυπομονησία και θυμό, με αποτέλεσμα να βιάζεται να βγάλει συμπεράσματα. Όταν αναθέτει εργασίες στους άλλους, θέλει να ελέγχει συνεχώς και απαιτεί οι άλλοι να κάνουν τα πράγματα με τον δικό του τρόπο και στον δικό του ρυθμό και μπορεί να γίνει επιθετικός αν δεν γίνουν έτσι. Φοβάται μήπως πέσει θύμα εκμετάλλευσης και γι' αυτό δεν μιλά για τα ελαττώματά του και τις αδυναμίες του. Υιοθετεί ύπουλη ή επιθετική χειραγώγηση για να πετύχει τους σκοπούς του. Χωρίς να το γνωρίζει, έτσι αναπτύσσει τον φόβο της εγκατάλειψης ή της προδοσίας.

Το τραύμα της προδοσίας συνδέεται με το τραύμα της εγκατάλειψης.

5. Το τραύμα της αδικίας 

Φόβος: η ψυχρότητα.

Μάσκα: ο άκαμπτος. 

Ως παιδί, υπέφερε από τη ψυχρότητα των γονιών του και δεν μπορούσε να εκφράσει τις ευαισθησίες του. Αναγκάστηκε να είναι τέλειο, μπλοκάροντας την έκφραση της ατομικότητάς του. Ως ενήλικας, επιδιώκει να συμμορφωθεί με το ιδανικό που έχει θέσει για τον εαυτό του ή που πιστεύει ότι του ζητείται, δείχνοντας πάντα θετικός, αλλά με ρηχότητα. Ενώ,  δεν είναι πολύ ικανός να δημιουργήσει μια ικανοποιητική στενή σχέση.

Το άτομο που υποφέρει από το τραύμα της αδικίας επιδιώκει να «δείχνει καλό» και να είναι τέλειο σε όλες τις περιστάσεις, δείχνοντας πάντα περιποιημένο και ελκυστικό. Ακόμα και όταν είναι κουρασμένο, συνεχίζει να δείχνει ζωηρό και ζωντανό. Φαίνεται αισιόδοξο και θετικό και σπάνια παραδέχεται ότι αντιμετωπίζει προβλήματα, ή βιάζεται να πει ότι δεν είναι σοβαρό και ότι μπορεί να το ξεπεράσει.

Ελέγχει ακόμη και το θυμό του και μπορεί να θεωρηθεί ψυχρό. Παρά την εμμονή του να προσποιείται ότι είναι τέλειο και δίκαιο, μπορεί να υπερβάλλει σε ένα γεγονός χωρίς να συνειδητοποιεί ότι είναι άδικο προς τους άλλους, όπως και προς τον εαυτό του, αλλά θέλει να φαίνεται ότι τίποτα δεν τον επηρεάζει. Πιστεύει ότι το εκτιμούν πάνω από όλα για όσα κάνει και, ως εκ τούτου, θέλει να έχει πάντα καλή απόδοση. Δεν ανέχεται την τεμπελιά γιατί είναι πάντα σε δράση, και δεν δέχεται να ξεκουραστεί, ακόμα και αν είναι άρρωστο, παίρνει φάρμακα ή χρειάζεται γιατρό.

Όλα για εκείνο πρέπει να είναι δικαιολογημένα και επικρίνει τους άλλους όταν όσα λένε δεν του φαίνονται αρκετά δίκαια. Μεγαλοποιεί τη γνώση εις βάρος των συναισθημάτων και περηφανεύεται για τη μνήμη του. Όταν κάνει λάθη, βρίσκει δικαιολογίες  και μπορεί να καταφύγει στα ψέματα. Προετοιμάζει τις δικαιολογίες του εκ των προτέρων. Αλλά αν τα πράγματα ξεφύγουν, αυτοσαμποτάρεται και μπορεί να γίνει εκρηκτικό και επίμονο. Λατρεύει τα υπερθετικά: «Υπέροχο! Σούπερ! Φανταστικό! Κανένα πρόβλημα! Πολύ ωραίο, κ.λπ.» Δεν ζητά βοήθεια για να μην νιώθει υποχρέωση και προτιμά να εξαντληθεί παρά να χρειαστεί να ανταποδώσει.

Το τραύμα της απόρριψης υπάρχει πάντα πίσω από το τραύμα της αδικίας. 

Πώς θα αναγνωρίσετε τη ‘μάσκα΄σας; 

Η μάσκα είναι προϊόν του “εγώ” (το οποίο δεν ξέρει πως να ζει στο παρόν και να προσαρμόζεται στην πραγματικότητα, αλλά πάντα αναφέρεται στις εμπειρίες του παρελθόντος). Αυτός είναι ένας αμυντικός μηχανισμός στην πραγματικότητα. Εξυπηρετεί το σκοπό της στη ζωή μας, εμποδίζει την ανάπτυξη νέων στρατηγικών για την διαχείριση των προβλημάτων. 

Αναγνωρίζοντας τον φόβο και το άγχος που προκύπτουν όταν μια σχέση επανενεργοποιεί αυτά τα τραύματα, είναι δυνατό να εντοπίσουμε τις αμυντικές μας στρατηγικές, δηλαδή τη μάσκα μας. Σιγά σιγά, θα την κατανοήσουμε και θα ενεργήσουμε διαφορετικά, σε αρμονία με τις πραγματικές μας ανάγκες που περιμένουν να αναγνωριστούν για να ανθίσουν και να μας απελευθερώσουν.

Αναγνωρίστε τα τραύματα σας  

Η αναγνώριση των πληγών μας είναι το πρώτο βήμα για να τις αποδεχτούμε και να βρούμε τις απαντήσεις μας προσαρμοσμένες στην πραγματικότητα της ζωής μας, του πόνου μας, των αποτυχιών μας, της «κακοτυχίας» μας, κ.ά., ώστε να καταφέρουμε να μη βαλτώσουμε στα ίδια. Η αποδοχή σημαίνει να κοιτάζουμε, να παρατηρούμε, γνωρίζοντας ότι το να έχουμε πράγματα να επιλύσουμε αποτελεί μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας. Δεν είμαστε κακοί άνθρωποι επειδή κάτι μπορεί ακόμα να μας πληγώνει.

Πως θα αναγνωρίσετε τις πληγές σας;

• Ξεκινήστε γράφοντας τα 5 τραύματα. Αν ξεχάσετε κάποιο, μην το αγνοήσετε: είναι ίσως αυτό που σας αφορά περισσότερο (σύμφωνα με το ασυνείδητο). Αν δεν αναγνωρίζετε κανένα τραύμα, αλλά παρόλα αυτά νιώθετε μπλοκαρισμένοι στη ζωή σας, αυτή η άσκηση μπορεί να σας βοηθήσει.
• Καταγράψτε με λεπτομέρεια κάθε δοκιμασία που έχετε βιώσει.
• Αναγνωρίστε το συναίσθημα που κυριαρχεί και σας καταπιέζει.
• Γράψτε τις λέξεις που έρχονται πιο συχνά στο μυαλό σας.
• Αν καμία από αυτές δεν αφορούν τα 5 τραύματα (απόρριψη, εγκατάλειψη, ταπείνωση, προδοσία και αδικία), επιλέξτε αυτές που είναι κοντά σε αυτές. 
• Για παράδειγμα, ένας χωρισμός μπορεί να προκαλεί συναισθήματα εγκατάλειψης και προδοσίας. Ένα τραύμα συχνά οδηγεί σε κάποιο άλλο. 
• Από τη στιγμή που θα αναγνωρίσετε τα τραύματα σας, αποδεχτείτε τα, ανεξάρτητα με το πόσο δυσάρεστα είναι. Αναλάβετε την ευθύνη για τα δικά σας συναισθήματα. 
• Αναγνωρίστε τον πόνο χωρίς άρνηση.