Αναπηρική σύνταξη λόγω κατάθλιψης

Αναπηρική σύνταξη λόγω κατάθλιψης

Παρά τις πρακτικές δυσκολίες που μπορεί να προκαλεί η κατάθλιψη, το νομοθετικό/ασφαλιστικό πλαίσιο (εγκύκλιος 3/2023 ΕΦΚΑ) απαιτεί συγκεκριμένα κριτήρια για την παροχή αναπηρικής σύνταξης λόγω κατάθλιψης.

Κατάθλιψη και το όριο του 50% για την αναπηρική σύνταξη

Συνήθως η κατάθλιψη (μείζων κατάθλιψη) ως μεμονωμένη διάγνωση δεν πληροί τις προϋποθέσεις για παροχή σύνταξης αναπηρίας. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολο για τους ασθενείς που βιώνουν σοβαρά καταθλιπτικά επεισόδια που επηρεάζουν σημαντικά την ικανότητά τους να εργάζονται και να διατηρούν την ποιότητα ζωής τους.

Μοναδική εξαίρεση σε αυτόν τον γενικό κανόνα είναι η υποτροπιάζουσα κατάθλιψη που μπορεί να αναγνωριστεί από 35%-50% για παροχές αναπηρίας, αλλά μόνο υπό συγκεκριμένες συνθήκες:

• Η σοβαρότητα της κατάθλιψης πρέπει να αξιολογηθεί σε ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 50%. Αυτό το όριο αντιπροσωπεύει ένα σημαντικό επίπεδο λειτουργικής βλάβη, δηλαδή τέτοιο που να περιορίζει σημαντικά την ικανότητα του ατόμου για εργασία και καθημερινές δραστηριότητες.
• Η πάθηση πρέπει να γίνει δεκτή από την υγειονομική επιτροπή ΚΕ.Π.Α. (Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας).

Σύμφωνα με το νόμο, για τη χορήγηση αναπηρικής σύνταξης δεν αρκεί η επίκληση της κατάθλιψης ή άλλης αναπηρίας (ψυχικής ή/και σωματικής) ως αιτίας συνταξιοδότησης, αλλά η πραγματική αδυναμία του ασφαλισμένου να κερδίζει από βιοποριστική εργασία περισσότερο από όσα δύναται να κερδίζει ένας υγιής σωματικά και πνευματικά άνθρωπος.

Συναισθηματικές διαταραχές και τα ποσοστά αναπηρίας που λαμβάνουν είναι:

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ	ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
Υποτροπιάζουσα καταθλιψη (F33)	35%-50%
Αγχώδης κατάθλιψη (F41.2)	5%-30%
Μείζων κατάθλιψη (F32)	15%-30%
Δυσθυμία (F34)	15%-30%
Κυκλοθυμία (F38)	15%-30%
Διπολική διαταραχή (F31)	50%-67%

Άλλες ψυχιατρικές παθήσεις που δικαιολογούν αναπηρική σύνταξη και ποσοστά αναπηρίας τους:

ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ	ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (F42)	35%-50%
Σχιζοφρένεια (F20)	67%-80%
Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή	50%-67%
Διαταραχή μετατραυματικού στρες (F43.1)	25%-50%
Διαταραχές πρόσληψης τροφής (F50)	50%-67%
Διαταραχές προσωπικότητας	15%-50%
Φοβίες με Κρίσεις πανικού (F41)	10%-30%

Παρακάτω βλέπετε και άλλες συχνές παθήσεις και τα ποσοστά αναπηρίας τους. Ορισμένες από αυτές δικαιολογούν αναπηρική σύνταξη καθώς έχουν ποσοστό άνω του 50%. Η βαρύτητα και επιπλοκές της κάθε νόσου επηρεάζει το ποσοστό αναπηρίας.

ΆΛΛΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ	ΠΟΣΟΣΤΟ ΑΝΑΠΗΡΙΑΣ
Έμφραγμα	67%-80%
Νόσος Πάρκινσον	50% ή ≥80% αναλόγως σταδίου
Άνοια-Αλτσχάιμερ - αρχόμενη, ήπια	67%-80%
Άνοια-Αλτσχάιμερ - προχωρημένη	>80%
Σκλήρυνση κατά πλάκας	>35%
Μυασθένεια gravis	>35% ή ≥80%
Ινομυαλγία	10% *
Θυρεοειδίτιδα Χασιμότο	0% **
Νόσος Crohn	50% ή ≥67%
Ρευματοειδής αρθρίτιδα	50–67% *

* το επάγγελμα του ασθενούς παίζει σημαντικό ρόλο στον υπολογισμό του ποσοστού αναπηρίας.
** τυχόν μεγαλύτερα ποσοστά εξαρτώνται από τη σοβαρότητα των επιπλοκών και της επίδρασης αυτών

Συννοσηρότητα και Κατάθλιψη

Ίσως το πιο σημαντικό σχετικά με την παροχή αναπηρικής σύνταξης για τους ασθενείς και τους οικείους είναι ότι η ταυτόχρονη παρουσία άλλων ιατρικών ψυχιατρικών παθήσεων ή ψυχολογικών προβλημάτων μπορεί να αλλάξει σημαντικά το αποτέλεσμα της αξιολόγησης για το επίδομα κατάθλιψης.

Όταν η κατάθλιψη συνυπάρχει με άλλες παθήσεις, το συνδυασμένο ποσοστό μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερα συνολικά ποσοστά αναπηρίας και αυξημένη πιθανότητα παροχής σύνταξης αναπηρίας.

Για παράδειγμα, κλινικά η κατάθλιψη εμφανίζεται συχνά παράλληλα με:

• Διαταραχές άγχους (γενικευμένη αγχώδης διαταραχή, ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, διαταραχή πανικού, PTSD)
• Παθήσεις χρόνιου άλγους (ινομυαλγία που δίνει 10-20%, αρθρίτιδα, νευροπάθεια)
• Καρδιαγγειακές παθήσεις (ιδιαίτερα σχετικές δεδομένης της αμφίδρομης σχέσης με την κατάθλιψη)
• Αυτοάνοσα νοσήματα (τα οποία μπορούν να συμβάλλουν, αλλά και να προκύπτουν, από το χρόνιο στρες)
• Διαταραχές χρήσης εξαρτησιογόνων ουσιών (συχνά εμφανίζονται ως δυσπροσαρμοστικοί μηχανισμοί αντιμετώπισης της κατάθλιψης)
• Σακχαρώδης διαβήτης (λαμβάνει ποσοστό 10%-20%, αναλόγως επιπλοκών)

Στις περιπτώσεις συννοσηρότητας την αίτηση πρέπει να κάνει ο γιατρός της ειδικότητας για την πάθηση που λαμβάνει το μεγαλύτερο ποσοστό αναπηρίας, και οι γιατροί των άλλων ειδικοτήτων συμπληρώνουν όσα νοσήματα και πληροφορίες αφορούν την ειδικότητά τους.

Απαραίτητη η διακοπή της εργασίας

Επισημαίνεται ότι και τα πρόσωπα που εμφανίζουν ψυχική ή νοητική αναπηρία ή ψυχική και νοητική αναπηρία, με ποσοστό πενήντα τοις εκατό (50%) και άνω, οφείλουν να διακόπτουν τη βιοποριστική εργασία τους προκειμένου να συνταξιοδοτηθούν λόγω αναπηρίας από κοινή νόσο.

Γενικά οι προϋποθέσεις που καθορίζουν το δικαίωμα συνταξιοδότησης λόγω κάποιας ψυχικής (ή/και σωματικής αναπηρίας) και πρέπει να συντρέχουν αθροιστικά είναι:

• η διακοπή της βιοποριστικής δραστηριότητας του ασφαλισμένου.
• το ποσοστό αναπηρίας που προσδιορίζει τη βαθμίδα αναπηρίας,
• οι ελάχιστες ασφαλιστικές προϋποθέσεις.

Ο ασφαλισμένος θεωρείται βαριά ανάπηρος, αν λόγω παθήσεως ή βλάβης ή εξασθένισης σωματικής ή πνευματικής, δεν μπορεί να κερδίζει από εργασία που ανταποκρίνεται στις δυνάμεις, τις δεξιότητες και τη μόρφωση του περισσότερο από το 1/5 του ποσού που συνήθως κερδίζει ένας (σωματικά και ψυχολογικά) υγιής άνθρωπος της ίδιας μόρφωσης. Οι υπόλοιπες βαθμίδες ορίζονται ως παρακάτω:

• η βαθμίδα (συνήθους) αναπηρίας με ποσοστό 67% - 79,99% , που αντιστοιχεί στο 1/3 του ποσού που μπορεί να κερδίζει ένας υγιής
• η βαθμίδα μερικής αναπηρίας με συνολικό ποσοστό 50% - 66,99% , που αντιστοιχεί στο 1/2 του ποσού που μπορεί να κερδίζει ένας υγιής

Η σύνταξη λόγω αναπηρίας από κοινή νόσο καταβάλλεται για όσο χρονικό διάστημα ισχύει η πιστοποίηση της αρμόδιας υγειονομικής επιτροπής του ΚΕ.Π.Α.

Αν ο ασφαλισμένος είχε αναπηρία πριν από την υπαγωγή του στην ασφάλιση («προϋπάρχουσα αναπηρία»), θεωρείται άτομο με αναπηρία εφόσον η αναπηρία του επιδεινώθηκε μετά την ασφάλισή του και η μεταγενέστερη της
υπαγωγής στην ασφάλιση αναπηρία («ποσοστό επιδείνωσης») φτάνει τουλάχιστον το σαράντα τοις εκατό (40%) της αναπηρίας βάσει της οποίας ζητεί τη χορήγηση σύνταξης.

Κατώτατο ποσό σύνταξης λόγω αναπηρίας καταβάλλεται μόνο για τις συντάξεις που χορηγούνται λόγω εργατικού ατυχήματος ή επαγγελματικής νόσου.

Συστάσεις για τους ασθενείς

Οι ασθενείς δεν πρέπει να αποθαρρύνονται εάν οι αρχικές αξιολογήσεις της κατάθλιψης ή άλλων ψυχολογικών προβλημάτων δεν αντικατοπτρίζουν το πραγματικό επίπεδο αναπηρίας που βιώνουν. Τυχόν συνοσσυρότητα μπορεί συλλογικά να οδηγήσει σε ποσοστά αναπηρίας που πληρούν τις προϋποθέσεις χορήγησης αναπηρικής σύνταξης, προσφέρει ελπίδα σε όσους η κατάθλιψη επηρεάζει σημαντικά την ικανότητά τους να διατηρήσουν την απασχόληση και την ανεξαρτησία τους.

Σημειώνουμε πως το ποσοστό ιατρικής αναπηρίας και το ποσοστό ασφαλιστικής αναπηρίας μπορεί να διαφέρουν. Το αρμόδιο ασφαλιστικό όργανο μπορεί (δεν υποχρεούται όμως) να προσαυξήσει το ποσοστό ασφαλιστικής αναπηρίας που έχει προσδιορισθεί από το Κ.ΕΠ.Α. Η προσαύξηση αυτή εκτιμάται με βάση κριτήρια αγοράς εργασίας ή κοινωνικά.

Η κατανόηση αυτών των λεπτομερειών δίνει τη δυνατότητα στους ασθενείς και τις οικογένειές τους να αναζητήσουν κατάλληλη υποστήριξη, διατηρώντας παράλληλα ρεαλιστικές προσδοκίες σχετικά με τη διαδικασία αξιολόγησης για το επίδομα κατάθλιψης και τα πιθανά αποτελέσματα.