Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή

Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή

Η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή είναι μια διαταραχή που επηρεάζει τις σκέψεις και τα συναισθήματα (και συνεπώς και τη συμπεριφορά) ενός ατόμου. Συνήθως, οι ασθενείς βιώνουν εναλλαγές ψυχωσικών επεισοδίων/συμπτωμάτων και συναισθηματικών επεισοδίων (κατάθλιψη/μανία). Αυτές οι διακριτές καταστάσεις/συμπτώματα σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια του DSM-V πρέπει να είναι παρόντα τις περισσότερες ημέρες για μια συνεχόμενη περίοδο τουλάχιστον δύο εβδομάδων.

Τύποι σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής

Στην σχιζοσυναισθηματική διαταραχή προεξάρχουν τόσο σχιζοφρενικά όσο και µανιακά/καταθλιπτικά συµπτώµατα, έτσι ώστε το επεισόδιο να µη δικαιολογεί τη διάγνωση ούτε της σχιζοφρένειας ούτε του µανιακού επεισοδίου. Η κατηγορία αυτή πρέπει να χρησιµοποιείται τόσο για το απλό σχιζοσυναισθηµατικό επεισόδιο µανιακού τύπου, όσο και για την υποτροπιάζουσα διαταραχή, στην οποία η πλειονότητα των επεισοδίων είναι σχιζοσυναισθηµατικού, µανιακού τύπου.

Υπάρχουν διάφορες μορφές σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής (F25, ICD-10) οι κύριες από τις οποίες είναι:

• Μανιακός τύπος (F25.0): σε αυτό τον τύπο, το άτομο έχει ψυχωσικά συμπτώματα και συμπτώματα μανίας, στη διάρκεια ενός επεισοδίου.
• Καταθλιπτικός τύπος (F25.1): σε αυτή την περίπτωση, το άτομο εμφανίζει ψυχωσικά και καταθλιπτικά συμπτώματα, που συμβαίνουν την ίδια στιγμή στη διάρκεια ενός επεισοδίου.
• Μικτός τύπος (F25.2): Σε αυτό τον τύπο, το άτομο έχει ψυχωτικά συμπτώματα μαζί με συμπτώματα μανίας και κατάθλιψης. Ωστόσο, τα ψυχωσικά συμπτώματα είναι ανεξάρτητα και δεν σχετίζονται απαραίτητα με τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής.

Ποια είναι τα συμπτώματα της σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής;

Διανοητική σύγχυση/μπερδεμένη σκέψη

Συνήθως, οι ασθενείς δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν καθώς οι σκέψεις τους είναι μπερδεμένες. Υπάρχει έλλειψη συγκέντρωσης. Ίσως να μην μπορούν να τελειώσουν ένα βιβλίο που διαβάζουν ή να παρακολουθήσουν μια σειρά στην τηλεόραση. Η μπερδεμένη σκέψη επηρεάζει και την ομιλία, για αυτό κάποιες φορές μπορεί να αλλάζουν γρήγορα θέμα, και να μην θυμούνται τι ήθελαν να πούνε αρχικά (ανακοπή σκέψης).

Παραληρητικές ιδέες 

Οι παραληρητικές ιδέες είναι ουσιαστικά πεποιθήσεις ή ιδέες που κάποιος πιστεύει ακράδαντα ως αληθείς, πέρα από κάθε αμφιβολία, παρόλο που είναι παράλογες ή αλλόκοτες. Αυτές οι πεποιθήσεις και ιδέες δεν μπορούν να εξηγηθούν από την κουλτούρα, την θρησκεία ή το υπόβαθρο του ατόμου, είναι παράλογες ή αλλόκοτες.

Ο πιο κοινός τύπος παραληρητικών ιδεών είναι οι παραληρητικές ιδέες δίωξης:

• Το άτομο είναι πεπεισμένο ότι οι άλλοι θέλουν να το βλάψουν, ότι συνωμοτούν εναντίον του.
• Το αίσθημα καταδίωξης είναι πολύ τρομακτικό και προκαλεί αναστάτωση στους ανθρώπους.
• Το άτομο μπορεί να θέλει να μείνει μακριά από ανθρώπους ή να προστατεύσει τον εαυτό του από τους υποτιθέμενους διώκτες του.

Άλλα παραδείγματα παραληρητικών ιδεών είναι ότι άλλα πρόσωπα μπορεί να ελέγχουν τις σκέψεις τους. Μπορεί να επιμένουν ότι εξωτερικές δυνάμεις όπως οι εξωγήινοι, τα πνεύματα, ο Θεός ή ο διάβολος ελέγχουν τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη συμπεριφορά τους. Ίσως να νιώθουν σαν ρομπότ του οποίου το τηλεχειριστήριο είναι στα χέρια άλλων. Είναι δύσκολο κάποιος να μην έχει καθόλου έλεγχο σε μια συγκεκριμένη συμπεριφορά επειδή μια εξωτερική δύναμη τον ελέγχει.

Μπορεί επίσης να πιστεύουν ότι οι σκέψεις τους παρεμποδίζονται από:

• κάποιον ή κάτι το οποίο μπαίνει στο μυαλό (μπορεί να νιώθουν ότι κάποια συγκεκριμένη σκέψη δεν είναι δική τους).
• κάποιον ή κάτι που απομακρύνει τις σκέψεις τους, οι σκέψεις τους εξαφανίζονται.

Μερικές φορές μπορεί να νιώθουν ότι οι άλλοι άνθρωποι μπορεί να ακούσουν τις σκέψεις τους ή να έχουν πρόσβαση σε αυτές με κάποιο τρόπο.

Ψευδαισθήσεις

Μπορεί ένα άτομο να ακούει ήχους ή φωνές, να βλέπει και να μυρίζει πράγματα που δεν υπάρχουν. Μερικές φορές μπορεί να νιώθει ότι κάποιος το αγγίζει ή το χτυπά, αλλά δεν βλέπει τίποτα. Ο πιο συχνός τύπος ψευδαισθήσεων είναι οι ακουστικές ψευδαισθήσεις (ακούνε φωνές ή ήχους). Μπορεί να είναι μια φωνή ή διαφορετικές φωνές που σχολιάζουν όσα κάνει το άτομο. Καθώς αυτές οι φωνές μοιάζουν αληθινές, μπορεί το άτομο να αρχίσει να μιλά μαζί τους. Μπορεί να προσπαθεί να κάνει πράγματα που λένε οι φωνές ή να τις αγνοεί.

Ποια είναι τα συμπτώματα της μανίας;

• Μια υπερβολική αίσθηση σωματικής και ψυχικής ευεξίας, πολλή ενέργεια και υπερβολικά καλή διάθεση.
• Μπορεί το άτομο να μην κοιμάται καλά και να επηρεάζεται η συγκέντρωσή του.
• Μπορεί να μιλά πολύ γρήγορα, συχνά να πηδά από το ένα θέμα στο άλλο και να έχει υπεραισιόδοξες ιδέες που δεν είναι ρεαλιστικές, για παράδειγμα μπορεί να πιστεύει ότι έχει ιδιαίτερες δεξιότητες και δυνάμεις.
• Αργότερα, η ομιλία μπορεί να είναι ακατανόητη, το άτομο να είναι ευερέθιστο και να παραμελεί την υγεία και την ασφάλειά του.
• Μπορεί να επηρεάζει τις σχέσεις του και να κάνει δύσκολη την εργασία.

Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;

• Το άτομο όχι απλά νιώθει λυπημένο, αλλά χάνει το ενδιαφέρον του για πράγματα που πριν απολάμβανε (ανηδονία).
• Δεν έχει πλέον κίνητρο και ενέργεια.
• Επηρεάζεται ο ύπνος.
• Δεν μπορεί να συγκεντρωθεί σε ένα πράγμα, και νιώθει έντονα συναισθήματα ενοχών και απελπισίας.

Ποιες είναι οι αιτίες της σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής;

Γονίδια

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι ίδιοι γενετικοί παράγοντες που εμπλέκονται στην σχιζοφρένεια, στη διπολική διαταραχή ή στην κατάθλιψη παίζουν ρόλο και την σχιζοσυναισθηματική διαταραχή. Αν κάποιος έχει έναν γονέα με μια σοβαρή ψυχική διαταραχή όπως η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, τότε υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος να εμφανίσει ο ίδιος τη νόσο.

Άγχος

Το άγχος μπορεί να συμβάλλει στην έναρξη ενός επεισοδίου  σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής , όπως επίσης το πένθος, μια ασθένεια, ένα δυστύχημα, τα οικογενειακά προβλήματα. Πιο συγκεκριμένα, οι τραυματικές εμπειρίες στην  παιδική ηλικία αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης της διαταραχής στο μέλλον.

Ποια είναι η συχνότητα της σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής;

Συνήθως η διαταραχή επηρεάζει περισσότερο τις γυναίκες παρά τους άνδρες. Εμφανίζεται σε μεγαλύτερη ηλικία στις γυναίκες από ότι στους άνδρες και είναι πιο συχνός ο καταθλιπτικός τύπος.

Ο καταθλιπτικός τύπος είναι επίσης πιο συχνός στους ηλικιωμένους, με την διπολική διαταραχή να είναι πιο συχνή στους νέους. Τα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν στην πρώιμη ενηλικίωση.

Η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή είναι το ίδιο με τη σχιζοφρένεια;

Υπάρχει η λανθασμένη άποψη ότι η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή είναι στη μέση ενός φάσματος, στο οποίο από τη μια μεριά είναι η σχιζοφρένεια και από την άλλη η διπολική διαταραχή.

Ωστόσο, η σχιζοσυναισθηματική διαταραχή αποτελεί κλινικά μια ξεχωριστή κατάσταση από την σχιζοφρένεια και τη διπολική διαταραχή.

Θεραπεία για την σχιζοσυναισθηματική διαταραχή

Ο κύριος άξονας της θεραπείας είναι η φαρμακευτική αγωγή, σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία. Συνήθως χρησιμοποιείται συνδιασμός αντικαταθλιπτικών, αντιψυχωσικών και σταθεροποιητικών φαρμάκων, αναλόγως του τύπου της διαταραχής και των ιδιαίτερων συμπτωμάτων που εμφανίζει ο ασθενής.

Πώς μπορεί να βοηθήσει η φαρμακευτική αγωγή;

• Η φαρμακευτική αγωγή βοηθά στον έλεγχο των συμπτωμάτων της διαταραχής. Βοηθά τους ασθενείς να είναι ήρεμοι και σταδιακά ελέγχει τις παραληρητικές ιδέες και τυχόν ψευδαισθήσεις που τις συνοδεύουν.
• Η σκέψη γίνεται πιο ξεκάθαρη και οι ασθενείς μπορούν να φροντίζουν καλά τον εαυτό τους, το σπίτι τους και να δουλεύουν ή να σπουδάζουν, και να συγκεντρώνονται σε άλλες σημαντικές πτυχές της ζωής τους.
• Αν κάποιος λαμβάνει συστηματικά την αγωγή του, τότε μπορεί να αποτρέψει ένα άλλο επεισόδιο. Είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς να συνεχίζουν να λαμβάνουν τα φάρμακά τους ακόμη και αν νιώθουν καλά.

Για πόσο χρόνο χρειάζεται κάποιος να λαμβάνει φαρμακευτική αγωγή;

• Συνήθως αυτά τα φάρμακα είναι ανάγκη οι ασθενείς να τα λαμβάνουν εφόρου ζωής.
• Σε κάποιες περιπτώσεις, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί σταδιακά να μειώνεται ή να σταματά. Ωστόσο, αυτό πρέπει να γίνει με την επιτήρηση του ψυχίατρου.

Τι μπορεί να γίνει αν σταματήσω να παίρνω την φαρμακευτική αγωγή;

• Αν ένα άτομο με διαβήτη σταματήσει να παίρνει τα φάρμακά του, τότε σίγουρα δεν θα νιώθει καλά. Το ίδιο συμβαίνει και με την σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, αν σταματήσετε να παίρνετε την αγωγή σας, σίγουρα θα νιώθετε χειρότερα. Αυτό μπορεί να μην γίνει άμεσα, ίσως χρειάζονται 3-6 μήνες για την επόμενη υποτροπή.

Ποια φάρμακα συστήνονται για την σχιζοσυναισθηματική διαταραχή;

• Ένα οξύ επεισόδιο σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής μπορεί να αντιμετωπιστεί με αντιψυχωσικά. Τα άτυπα αντιψυχωσικά περιλαμβάνουν την ολανζαπίνη, τη ρισπεριδόνη, την κουετιαπίνη και την αμισουλπρίδη.
• Για την θεραπεία των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, η φαρμακευτική αγωγή μπορεί να περιλαμβάνει αντικαταθλιπτικά.
• Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι αντικαταθλιπτικών και συνήθως οι ασθενείς λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά νέας γενιάς όπως τα αντικαταθλιπτικά SSRI, όπως η σερτραλίνη ή η σιταλοπράμη.
• Για την θεραπεία των συμπτωμάτων της μανίας, οι σταθεροποιητές της διάθεσης, όπως το λίθιο, το βαλπροϊκό οξύ και η καρβαμαζεπίνη βοηθούν.
• Η μακροχρόνια θεραπεία της σχιζοσυναισθηματικής διαταραχής περιλαμβάνει την χρήση αντιψυχωσικών φαρμάκων μαζί με ψυχοθεραπεία.
• Για τον μανιακό τύπο, συχνά ακολουθείται ο συνδυασμός σταθεροποιητικών φαρμάκων και αντιψυχωσικών.
• Για τον καταθλιπτικό τύπο, συνήθως προτιμάται ένας σταθεροποιητής της διάθεσης και ένα αντικαταθλιπτικό.

Ψυχοθεραπεία

Είναι πολύ βοηθητικό οι ασθενείς να παρακολουθούν τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις πράξεις τους. Ο ψυχοθεραπευτής βοηθά να ανακαλύψει το άτομο τις δυσλειτουργικές, μη βοηθητικές σκέψεις και συμπεριφορές που μπορεί να συμβάλλουν στο στρες. Αυτές οι σκέψεις μπορεί να έχουν σχέση με τις ψευδαισθήσεις. Ο ψυχοθεραπευτής βοηθά τον ασθενή να ανακαλύψει νέους βοηθητικούς τρόπους σκέψης και συμπεριφοράς.

Η ψυχοθεραπεία προτείνεται σε ανθρώπους που εμφανίζουν ψυχωτικά συμπτώματα καθώς βοηθά με τις ενοχλητικές ψευδαισθήσεις και παραισθήσεις. Επίσης, παρέχει στους ασθενείς στρατηγικές για την επίλυση των προβλημάτων.

Οικογενειακή ψυχοθεραπεία: είναι ιδιαίτερα βοηθητική αν ένα άτομο με τη διαταραχή ζει με την οικογένειά του. Βοηθά όλα τα μέλη της οικογένειας να κατανοήσουν το πρόβλημα και να παρέχουν υποστήριξη. Απαραίτητη είναι και η ψυχοεκπαίδευση της οικογένειας και των οικείων για την φύση της νόσου, ώστε να μπορέσουν να την κατανοήσουν και διαχειριστούν καλύτερα.

Θεραπεία μέσω της τέχνης: μερικοί άνθρωποι δυσκολεύονται να μιλήσουν για τα συναισθήματά τους. Η θεραπεία μέσω της τέχνης βοηθά στην έκφραση των συναισθημάτων μέσω της τέχνης.

Ομαδική ψυχοθεραπεία: στην ομαδική ψυχοθεραπεία οι ασθενείς έχουν την ευκαιρία να συναντήσουν άλλους ανθρώπους με το ίδιο πρόβλημα και να συζητήσουν για τα συμπτώματα και τις στρατηγικές αντιμετώπισης.

Αν ένας ασθενής μείνει χωρίς θεραπεία τα συμπτώματα μπορεί να επιδεινώνονται και τα επεισόδια να είναι πιο συχνά και να διαρκούν περισσότερο. Επίσης, υπάρχει μεγάλος κίνδυνος για αυτοκτονία.