Είναι η κατάθλιψη μεταδοτική;

Είναι η κατάθλιψη μεταδοτική;

Η κατάθλιψη είναι μία σοβαρή και συχνή ψυχική νόσος. Προκαλεί έντονα ψυχικά και σωματικά συμπτώματα που επηρεάζουν τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τη λειτουργικότητα ενός ατόμου, την καθημερινότητά, όπως για παράδειγμα τον ύπνο, την όρεξη ή την απόδοση στη δουλειά.

Γνωρίζουμε πολύ καλά πως όταν κάποιος άνθρωπος του στενού οικογενειακού μας περιβάλλοντος έχει γρίπη, είναι πολύ πιθανό να αρρωστήσουμε και εμείς από την επαφή μαζί του. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την μεταδοτική φύση των βακτηριακών και των ιογενών λοιμώξεων. Αλλά τι συμβαίνει με την ψυχική υγεία και την διάθεση; Μπορεί η κατάθλιψη να είναι μεταδοτική;

Μπορεί μια ψυχική νόσος να είναι μεταδοτική;

Η απάντηση είναι και “ναι” και “όχι”. Η κατάθλιψη κλινικά φυσικά και δεν είναι μεταδοτική, με τον ίδιο τρόπο με την γρίπη, αλλά η διάθεση, οι σκέψεις και τα συναισθήματα ενός ανθρώπου σαφώς και επηρεάζουν τα συναισθήματα και τις σκέψεις ενός άλλου. Ένας άνθρωπος που είναι χαρούμενος και χαμολεγάει, μας προδιαθέτει προς την ίδια κατεύθυνση. Ένας άνθρωπος με κατάθλιψη, “βαραίνει” την συναισθηματική ατμόσφαιρα και εμάς μαζί. Κατά αυτή την έννοια λοιπόν, μια καταθλιπτική διάθεση ή απαισιοδοξία, μπορούν να είναι μεταδοτικά, δηλαδή να επηρεάσουν τους γύρω ανθρώπους.

Η κατάθλιψη οδηγεί τους ασθενείς να βλέπουν τα πράγματα μέσα από ένα αρνητικό πρίσμα, ένα απαισιόδοξο τρόπο σκέψης και να μένουν κολλημένοι σε αυτό. Αυτός ο αρνητικός τρόπος σκέψης και η απαισιοδοξία να έχει “μεταδοτική” επίδραση, με αποτέλεσμα αν ένα άλλο άτομο είναι επιρρεπές στην κατάθλιψη να είναι πιο ευάλωτο και αυτό στην κατάθλιψη. Αν και δεν είναι γνωστό στο κοινό, για παράδειγμα το ίδιο φαινόμενο παρατηρείται στο σύνδρομο Folie a deux (ή αλλιώς “επαγόμενη παραληρηματική διαταραχή”), όπου ένα άτομο εμφανίζει δευτερογενώς ψύχωση λόγω της στενής συναναστροφής με ένα ψυχωσικό ασθενή.

Πώς μπορεί η κατάθλιψη να είναι μεταδοτική;

Η διάθεσή μας μεταδίδεται και επηρεάζει τους άλλους ανθρώπους. Οι συμπεριφορές όπως το κάπνισμα, η διακοπή ή η έναρξή του, μπορούν να μεταδοθούν μέσα από τους στενούς κοινωνικούς δεσμούς. Αν ένας φίλος σας σταματήσει το κάπνισμα, είναι πιο πιθανό να κάνετε και εσείς το ίδιο. Η κατάθλιψη έχει μεταδοτική φύση, σύμφωνα με την κοινωνική θεωρία της μετάδοσης και την θεωρία της ομαδικής μετάδοσης των συναισθημάτων.

Αυτές οι θεωρίες δείχνουν ότι η διαθέση, οι συμπεριφορές και τα συναισθήματα μεταφέρονται κοινωνικά, σε άτομα ή ομάδες ανθρώπων. Αυτή η ομάδα δεν είναι ανάγκη να περιλαμβάνει μονάχα στενούς φίλους και αγαπημένα πρόσωπα, μπορεί να επεκταθεί και σε ευρύτερες κοινωνικές σχέσεις.

Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι εάν ένας φίλος σας έχει κατάθλιψη, μπορεί να έχετε υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσετε κατάθλιψη. Βέβαια, η ίδια συσχέτιση ισχύει και για την χαρά, την ευτυχία ή τη μοναξιά.

Πώς ακριβώς “μεταδίδεται” η κατάθλιψη;

1. Η αρνητική ψυχολογική ομάδα των τριών: υπάρχουν τρία πεδία στα οποία η καταθλιπτική σκέψη είναι αρνητική. Οι άνθρωποι με κατάθλιψη, βλέπουν τον εαυτό τους, τους άλλους και το μέλλον τους μέσα από μια σκοτεινή οπτική, κυριαρχούν δηλαδή γνωσίες που αφορούν την αναξιότητα του εαυτού, ένα μέλλον χωρίς ελπίδα και ένα εχθρικό περιβάλλον. Η συναναστροφή με ένα καταθλιπτικό άτομο μπορεί να επηρεάσει ένα άλλο άτομο, ώστε να ασπαστεί τις γνωσίες αυτές. Και επίσης η κακή του διάθεση μπορεί να επηρεάζει αρνητικά τα συναισθήματα του άλλου ατόμου και να τα παρασύρει.
2. Η αρνητική ενέργεια: ακόμη και όταν κάποιος περπατά στο ίδιο δωμάτιο με ένα άτομο με κατάθλιψη αυτό μπορεί να ρουφά όλη του την ενέργεια (το φαινόμενο αυτό δεν είναι μεταφυσικό, αλλά συναισθηματικό). Σε αυτή την περίπτωση καλό είναι να αποφεύγετε τις (τοξικές) συζητήσεις με αυτό το άτομο. Ίσως να νιώθετε ότι χάνετε την θετική σας ενέργεια και αυτό να σας κάνει να νιώθετε ευάλωτοι.
3. Η κοινωνική απομόνωση: ένα άτομο με κατάθλιψη ίσως να μην θέλει ποτέ να βγαίνει από το σπίτι του και να προτιμά να μένει μόνο του. Υπάρχουν στιγμές που ακόμη και όταν υπάρχουν άνθρωποι γύρω του, θέλει να απομονώνεται. Η συζήτηση για κοινωνικές συγκεντρώσεις μαζί του είναι μια πρόκληση. Οι συγγενείς αυτού του ατόμου μπορεί να μένουν μακριά του μέχρι να απομακρυνθούν αυτά τα μαύρα σύννεφα γιατί νιώθουν και οι ίδιοι ότι απομονώνονται.
4. Το να νιώθει κάποιος ανυπεράσπιστος: υπάρχει ένα καταθλιπτικό φαινόμενο με το όνομα “εκμαθημένη αβοηθητότητα.” Όταν ένα άτομο είναι σε κατάθλιψη, η προσπάθεια να κάνει το οτιδήποτε μοιάζει μάταιη. Για παράδειγμα, για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να μην κάνει τις δουλειές του σπιτιού. Στο τέλος ωστόσο, τείνει να ξεχνά τις ευθύνες του και να βλέπει τι θα έπρεπε να έχει κάνει ώστε να το πάρει απόφαση. Όταν αυτή η πίεση επηρεάζει ένα άλλο άτομο, νιώθει ένταση και είναι πιο ευαίσθητο και ευάλωτο στην κατάθλιψη.

Επιπλέον, ένα καταθλιπτικό επεισόδιο μπορεί να ενεργοποιείται από μια υποτακτική-κυρίαρχη αλληλεπίδραση στην οποία κάποιος είναι κυρίαρχος και κάποιος άλλος υποτάσσεται.

Οι μελέτες δείχνουν πως ακριβώς μεταδίδονται τα συναισθήματα. Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους:

• Κοινωνική σύγκριση: όταν είμαστε μαζί με άλλους ανθρώπους ή βλέπουμε τις αναρτήσεις στα social media, συχνά καθορίζουμε τη δική μας αξία και τα συναισθήματα σύμφωνα με τους άλλους. Αξιολογούμε τον εαυτό μας και την αξία μας με βάση τις συγκρίσεις. Όμως, η σύγκριση του εαυτού μας με τους άλλους, ειδικά με ανθρώπους με αρνητικό τρόπο σκέψης, μπορεί κάποιες φορές να είναι καταστροφικό για την ψυχική μας υγεία.
• Ερμηνείες συναισθημάτων: αυτό αφορά την ερμηνεία των συναισθημάτων των άλλων. Τα συναισθήματα και οι λεκτικές συμπεριφορές των φίλων σας αποτελούν πληροφορίες για τον εγκέφαλο. Ειδικά με την ασάφεια που επικρατεί στις μέρες μας στο διαδίκτυο, μπορεί να παρερμηνεύετε τις πληροφορίες και να τις μεταφράζετε με πολύ αρνητικό τρόπο.
• Ενσυναίσθηση: το να έχει κάποιος ενσυναίσθηση και συμπόνια είναι πολύ σημαντικό. Η ενσυναίσθηση είναι η ικανότητα να κατανοούμε και να μοιραζόμαστε τα συναισθήματα των άλλων. Όμως, όταν κάποιος εμπλέκεται συναισθηματικά στην κατάσταση του άλλου και προσπαθεί να μπει στα παπούτσια ενός ατόμου με κατάθλιψη, τότε είναι πολύ πιο πιθανό να εμφανίσει και ο ίδιος αυτά τα συμπτώματα.

Φυσικά, αυτά δεν σημαίνουν πως όταν βρισκόμαστε κοντά σε ένα άτομο με κατάθλιψη θα “κολλήσουμε” και εμείς κατάθλιψη. Αυτό δεν μπορεί να συμβεί. Αλλά όπως εξηγήσαμε παραπάνω, σίγουρα μπορεί να μας επηρεάσει αρνητικά και εφόσον υπάρχει μία ψυχική ευαλωτότητα, μπορεί να παίξει ένα πρόσθετο ρόλο στην εμφάνιση κατάθλιψης.