Ψυχικό Τραύμα - θεραπεία με EMDR
Η EMDR θεραπεία είναι μια ειδική μέθοδος ψυχοθεραπείας με την οποία επεξεργαζόμαστε ένα ψυχικό τραύμα, δηλαδή ένα τραυματικό γεγονός (ή γενικότερα μία αρνητική εμπειρία) το οποίο είτε αλλάζει τη ζωή του ανθρώπου, είτε μένει επώδυνα χαραγμένο στη μνήμη για πάντα.
Το EMDR βοηθά τον εγκέφαλο να επεξεργαστεί τις τραυματικές εμπειρίες και να εξαφανίσει ή να μειώσει την ένταση των συμπτωμάτων που σχετίζονται με αυτές. Είναι αναγνωρισμένο από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και το Εθνικό Ινστιτούτο Υγείας και Αριστείας (NICE) της Αγγλίας ως μια αποτελεσματική θεραπεία για την αντιμετώπιση του μετατραυματικού στρες (PTSD). Το EMDR therapy έχει θετικά θεραπευτικά αποτελέσματα όταν εφαρμόζεται από έναν έμπειρο ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή.
Τραυματικές εμπειρίες και EMDR
Αφορμή μιας ψυχολογικά τραυματικής εμπειρίας μπορεί να είναι ένα οποιοδήποτε στρεσσογόνο ή σοκαριστικό γεγονός (όπως μαζικές ή φυσικές καταστροφές, καταστροφή - φωτιά, πλημμύρες, σεισμοί, κα - επίθεσεις, ατύχημα, τροχαίο, σωματική βία, σεξουαλική κακοποίηση, διαζύγιο, θάνατος αγαπημένου προσώπου, σοβαρές ασθένειες, διάγνωση καρκίνου) αλλά και γενικότερα επώδυνα γεγονότα και καταστάσεις (πχ λόγια που μένουν χαραγμένα στο μυαλό μας, προσβολές, καυγάδες, χωρισμός, bullying). Όλα τα τραυματικά βιώματα μπορούν να ξεπεραστούν με τη βοήθεια της EMDR therapy.
Όμως τραυματικές εμπειρίες μπορεί να υπάρξουν σε οποιοδήποτε στιγμή της ζωής. Δεν είναι απαραίτητο να βιώσετε μία μεγάλη απειλή όπως ένα σεισμό, μια φωτιά ή μία επίθεση, μπορεί να είναι και κάτι πιο ήπιο (και ίσως μακροχρόνιο).
Για παράδειγμα, εάν μεγαλώσατε σε μία οικογένεια όπου σας έκαναν συνεχώς να νιώθετε ασήμαντοι, που υπήρχε συνεχώς κριτική, ή εάν η οικογένειά σας μετακόμιζε συνεχώς, ή σας έκαναν bullying στο σχολείο, ή ήταν δύσκολο να ακουστεί η φωνή σας ακόμα και μεταξύ φίλων, με τον χρόνο, όλα αυτά τα “μικρότερα” τραύματα θέριεψαν και μετατράπηκαν σε αρνητικές πεποιθήσεις.
Μία αρνητική πεποίθηση είναι μια άποψη για τον εαυτό σας και για τον κόσμο και τη ζωή γενικότερα, και αποτελεί μία μη αξιωματική πραγματικότητα για εσάς: για παράδειγμα, “Είμαι αδύναμη, είμαι άσχημη, δεν είμαι αρκετά καλή”, κλπ. Ή ένας ενήλικας μπορεί να αντιμετωπίζει άγχος αποδοσης, να νιώθει αδύναμος, να έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση, φοβίες για ταξίδια, κλπ.
Αρνητικά βιώματα και EMDR
Δεν χρειάζεται να υπάρχει απαραιτήτως κάποια σοβαρή διαταραχή για να δοκιμάσει κανείς την EMDR θεραπεία. Πολύ συχνά οι άνθρωποι έρχονται για να απελευθερωθούν από τις αρνητικές πεποιθήσεις που έχουν για τον εαυτό τους ή από κάποια εμπειρία που τους βαραίνει όλη τους τη ζωή.
Αυτές οι αρνητικές πεποιθήσεις έχουν μεγάλο ψυχολογικό κόστος και αποτελούν εμπόδιο σε μια ευτυχισμένη και λειτουργική ζωή, και μπορεί να είναι αποτέλεσμα ψυχολογικών τραυματικών εμπειριών της παιδικής ηλικίας ή μεταγενέστερων εμπειριών (προβληματικές σχέσεις, φίλοι, συνεργάτες, δάσκαλοι, κα).
Με τη βοήθεια του EMDR μπορεί ο θεραπευόμενος να αφήσει πίσω του αυτές τις αρνητικές εμπειρίες και τις πεποιθήσεις που συνδέονται (όπως και το συναίσθημα που τις συνοδεύει).
Με το ασφαλές θεραπευτικό πλαίσιο του EMDR, ο θεραπευόμενος μπορεί να ξεπεράσει το ψυχικό τραύμα, τον πόνο, ή το όποιο ψυχολογικό σοκ βίωσε, είτε πρόκειται για ένα μοναδικό τραυματικό γεγονός ή για πολλαπλά τραυματικά βιώματα που διήρκεσαν ακόμη και χρόνια.
Πως λειτουργεί το EMDR
Σύμφωνα με το μοντέλο Προσαρμοστικής Επεξεργασίας Πληροφοριών (AIP, Αdaptive Information Processing) ο εγκέφαλος διαθέτει ένα έμφυτο σύστημα που κανονικά επεξεργάζεται με προσαρμοστικό τρόπο τις εμπειρίες. Όμως το τραυματικό στρες κατακλύζει αυτό το σύστημα, αφήνοντας τις αναμνήσεις και το συνολικό βίωμα (πεποιθήσεις, συναισθήματα) σε μια «παγωμένη» κατάσταση, αποθηκευμένα σε δυσλειτουργικά δίκτυα μνήμης που ενεργοποιούνται εύκολα ξανά και ξανά, προκαλώντας συμπτώματα. Το EMDR ενεργοποιεί τους μηχανισμούς αυτοϊασης και την προσαρμοστική επανεπεξεργασία, αποκαθιστώντας τη φυσιολογική λειτουργία.
Η δράση του EMDR μοιάζει με τη διαδικασία που συμβαίνει φυσιολογικά κατά τη διάρκεια του ύπνου REM (Rapid Eye Movement), φάση στην οποία ο εγκέφαλος επεξεργάζεται τα γεγονότα και πληροφορίες της ημέρας.
Πλεονεκτήματα του EMDR
Η θεραπεία EMDR είναι μια σμαντική μέθοδος για την θεραπεία των ψυχολογικών τραυμάτων (Eye Movement Desensitization and Reprocessing - ΕΜΔΡ). Μπορεί να εφαρμοστεί από μόνη της ως μια βραχεία ψυχοθεραπευτική θεραπεία εστιασμένη σε κάποιο συγκεκριμένο τραύμα, καθώς και συνδυαστικά ως μέρος μιας μακροχρόνιας ψυχοθεραπείας.
Η EMDR therapy είναι μία τεκμηριωμένη ψυχοθεραπευτική μέθοδος για το τραύμα αλλά μπορεί να χρησιμοπιηθεί σε ένα βαθμό και ως μια εναλλακτική λύση αντί της κλασικής ψυχοθεραπείας, με την οποία ένας έμπειρος ψυχίατρος-ψυχοθεραπευτής βοηθάει τον θεραπευόμενο να εντοπίσει και να επεξεργαστεί σε σύντομο χρονικό διάστημα τις πραγματικές ψυχολογικές ρίζες από τις οποίες πηγάζουν τα ψυχολογικά προβλήματα που αντιμετωπίζει στο σήμερα.
Ακόμα ένα πλεονέκτημα της EMDR τραυματοθεραπείας είναι ότι δεν είναι απαραίτητη η περιγραφή γεγονότων και καταστάσεων προς το θεραπευτή, γεγονός που είναι πολύ βοηθητικό για παράδειγμα σε περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης ή άλλες οποιεσδήποτε καταστάσεις όπου μπορεί υπάρχει έντονο το στοιχείο της ντροπής, έντονη εσωστρέφεια ή άλλοι προβληματισμοί (πχ για την αποκάλυψη προσώπων τα οποία μπορεί να εμπλέκονται κλπ).
Ενδείξεις EMDR
Η μέθοδος EMDR therapy ενδείκνυται όχι μόνο για τραυματικά γεγονότα και το μετατραυματικό στρες αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ουσιαστικό τρόπο και σε άλλες διαταραχές, όπως αγχώδεις διαταραχές (κρίσεις πανικού), κατάθλιψη, χρόνιο πόνο (πχ ινομυαλγία). Σημειώνουμε πως το EMDR δεν έχει παρενέργειες και είναι κατάλληλο για όλες τις ηλικίες.
Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και για την βελτίωση επίδοσης (πχ επίδοση αθλητών) και για τη διακοπή του καπνίσματος.
Επίσης, είναι πολύ χρήσιμο για τα παιδιά και εφήβους, σε περίπτωση που έχουν υποστεί κάποιο σοκ ή έντονα στρεσσογόνο γεγονός (πχ διαζύγιο, απώλεια γονιού ή άλλος θάνατος αγαπημένου προσώπου).
Αποτελεσματικότητα EMDR
Το EMDR είναι μια ιδιαίτερα αποτελεσματική μέθοδος όταν γίνεται από ειδικά εκπαιδευμένους στο EMDR θεραπευτές. Η εμπειρία στο ιατρείο μας δείχνει ότι 8/10 ανθρώπους (80%) έχουν θετικά αποτελέσματα, αφήνοντας στο παρελθόν όσα ψυχικά τραύματα τους σημάδεψαν, κλείνοντας πληγές ετών ή και δεκαετιών.
Καλύτερα θεραπευτικά αποτελέσματα έχουν όσοι είναι συνδεδεμένοι με το συναίσθημά τους, δηλαδή όσοι όταν ενθυμούνται δύσκολες καταστάσεις που πέρασαν σε κάποιο βαθμό συγκινούνται (μικρότερο ή μεγαλύτερο), δηλαδή διακινείται το συναίσθημά τους. Άνθρωποι οι οποίοι είναι πλήρως αποστασιοποιημένοι από ότι τους συνέβη, εξιστορούν τα τις πιο δύσκολες εμπειρίες παγερά αδιάφορα ή με "απόλυτη" λογική, μπορεί να μην κάνουν μεγάλα θεραπευτικά άλματα, αλλά μικρότερα θεραπευτικά βήματα.
Είναι το EMDR πανάκεια;
Όχι, το EMDR δεν είναι πανάκεια. Δεν μπορεί να λύσει όλα τα ψυχολογικά προβλήματα ή να βοηθήσει όλους τους ανθρώπους (έχει μεγάλη σημασία η συνολική ψυχική συγκρότηση, τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ανθρώπου και το είδος και η βαρύτητα ενός ψυχικού τραύματος).
Αλλά σίγουρα η EMDR τραυματοθεραπεία είναι μια μέθοδος με μεγάλη αποτελεσματικότητα και αξίζει να το δοκιμάσει κάποιος έστω και για μία φορά, αν νιώθει ότι τα παραπάνω προβλήματα και συμπτώματα τον αφορούν.
Αυτή η πρώτη συνεδρία EMDR στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να γίνει σχετικά σύντομα, στη 2-3η συνεδρία γνωριμίας με τον EMDR θεραπευτή, δηλαδή τον 1ο μήνα της θεραπείας. Ως εκ τούτου ΔΕΝ είναι απαραίτητο για τις περισσότερες περιπτώσεις ένα "πακέτο" μακροχρόνιων συνεδριών, ως συνήθως δογματικά παρουσιάζεται (με αποτέλεσμα οι θεραπευόμενοι να κάνουν ψυχοθεραπεία για πολλούς μήνες, πρωτού να κάνουν το 1ο EMDR).
Ψυχίατρος και ειδικός EMDR θεραπευτής
Ως ψυχίατρος ο κ. Αριστοτέλης Βάθης MD, MSc, ECP στην Αθήνα έχει μεγάλη κλινική εμπειρία με το EMDR therapy, έχοντας βοηθήσει περισσότερους από 3,000 ανθρώπους, όλων των ηλικιών (κυρίως ενήλικες, αλλά και παιδιά, εφήβους, ηλικιωμένους) και ένα ευρύτατο φάσμα παθολογίας (πχ κατάθλιψη, πένθος, κρίσεις πανικού, φοβίες, μετατραυματικό στρες, κα).
Για τα καλύτερα αποτελέσματα, η μέθοδος EMDR επιβάλλεται να εφαρμόζεται από ειδικά εκπαιδευμένο στο EMDR θεραπευτή (ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή) και όχι απλά ένα ψυχολόγο/σύμβουλο, ιδίως αν υπάρχει κάποια ψυχοπαθολογία.
Πόσες συνεδρίες EMDR χρειάζονται;
Όταν εφαρμόζεται από έναν έμπειρο ψυχοθεραπευτή, και για τον μέσο ασθενή, χρειάζονται λίγες συνεδρίες EMDR. Πιο συγκεκριμένα, το 25% των θεραπευομένων χρειάζεται έως 4 συνεδρίες EMDR, ενώ ακόμα ένα 50% έως 12 συνεδρίες. Το πόσες συνεδρίες θα χρειαστούν εξαρτάται από:
- την εμπειρία που θέλει να επεξεργαστεί κανείς (άλλο βάρος έχει ένα ατύχημα, άλλο μια σεξουαλική κακοποίηση)
- την παιδική ηλικία του, αν γενικά ήταν καλή ή βεβαρυμένη στο σύνολό της
- την γενικότερη ψυχική συγκρότηση που έχει ένας άνθρωπος
- το αν συνυπάρχει κάποια ψυχιατρική διαταραχή (όπως κατάθλιψη, διαταραχή προσωπικότητας, κα). Σε πιο βαριές περιπτώσεις τραύματος (όπως το c-PTSD) ή αν συνυπάρχει σοβαρή ψυχοπαθολογία, απαιτείται σταθεροποίηση και σαφώς περισσότερες συνεδρίες.
Η μέθοδος EMDR είναι γενικά μια δομημένη θεραπευτική διαδικασία, η οποία γίνεται σε 8 φάσεις. Ωστόσο, για τον μέσο άνθρωπο δεν χρειάζονται μήνες ψυχοθεραπευτικής προετοιμασίας πριν κάνει την πρώτη EMDR συνεδρία, όπως συχνά συμβαίνει. Υπάρχουν επιταχυμένα πρωτόκολλα εφαρμογής EMDR που έστω και με 2-3 συνεδρίες μπορούν να έχουν εκπληκτικά θεραπευτικά αποτελέσματα όταν γίνονται από έναν έμπειρο ψυχίατρο, όπως και ειδικές εφαρμογές, για παράδειγμα EMD, EMDr, EMDR, και άλλα.
Το EMDR μπορεί να είναι συμπληρωματικό της ψυχοθεραπείας που ήδη κάνει κάποιος, και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν χρειάζεται κανείς να σταματήσει μια ήδη υπάρχουσα ψυχοθεραπευτική σχέση.
Μπορείτε να κάνετε το EMDR ΤΕΣΤ για μια πρώτη εκτίμηση αν μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε το ψυχικό τραύμα που σας βαραίνει.
EMDR κόστος
Το κόστος για το EMDR στο ιατρείο μας είναι το ίδιο με τις υπόλοιπες συνεδρίες.
Περισσότερες πληροφορίες για το EMDR
- Μαρτυρίες και εμπειρίες θεραπευομένων για τα αποτελέσματα της θεραπείας με EMDR.
- Πως γίνεται το EMDR.
- Προβλήματα που αντιμετωπίζονται με την θεραπεία EMDR.
- Γιατί μπορεί το EMDR να μην βοηθάει;
Βιβλιογραφία
- World Health Organization. (2023). Conditions related to stress (STR). In Mental Health Gap Action Programme (mhGAP) guideline for mental, neurological and substance use disorders (3rd ed., pp. 46-48). Geneva: World Health Organization.
- Lewis, C., et al. (2024). EMDR versus other psychological therapies for PTSD: A systematic review and individual participant data meta-analysis. Psychological Medicine, 54(8), 1580–1588.
- Shapiro, F. (2017). EMDR Therapy: Basic Principles, Protocols, and Procedures (3rd ed.). New York, NY: The Guilford Press.
- Carletto, S., et al. (2021). EMDR for depression: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Psychiatry, 12, 700458.
- Cuijpers, P., et al. (2021). EMDR for depression: Systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders, 281, 598–608.
- ISTSS Guidelines Committee, et al. (2019; accessed 2024). Early psychosocial interventions after trauma: Recommendations identifying EMDR as a standard recommendation for multiple‑session early treatment within three months post‑trauma in adults.
- Torres-Giménez, A., et al. (2024). Efficacy of EMDR for early intervention after a traumatic event: A systematic review and meta-analysis. Journal of Psychiatric Research, 174, 73-83.