Αλεξιθυμία
Η αλεξιθυμία είναι ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και χαρακτηρίζεται από την αδυναμία αναγνώρισης και περιγραφής των συναισθημάτων. Τα άτομα με αλεξιθυμία, τυπικά δεν μπορούν να περιγράψουν τα συναισθήματα τα δικά τους και των άλλων, έχουν μεγάλη δυσκολία στην κοινωνική αλληλεπιδράση. Η συναισθηματική έκφραση γενικά φαίνεται αμήχανη ή ακόμα τελείως άσχετη, επηρεάζοντας τις ανθρώπινες σχέσεις. Κατά συνέπεια βιώνουν λιγότερα θετικά συναισθήματα και ικανοποίηση από τη ζωή.
Αυτό που κάνει την αλεξιθυμία ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα είναι ότι δεν θεωρείται μια αυτόνομη ψυχική διαταραχή, αλλά ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας ή ένα υποκλινικό φαινόμενο. Εκτιμάται ότι επηρεάζει περίπου το 10% του γενικού πληθυσμού και είναι αξιοσημείωτα πιο συχνή σε άτομα με διαταραχή του φάσματος του αυτισμού και ορισμένες ψυχιατρικές διαταραχές, όπως οι σωματόμορφες διαταραχές.
Συμπτώματα αλεξιθυμίας
Τα σημάδια και τα συμπτώματα της αλεξιθυμίας περιλαμβάνουν:
- δυσκολία στην αναγνώριση όλων των συναισθημάτων
- προβλήματα στο διαχωρισμό ανάμεσα στα συναισθήματα και στις αισθήσεις του σώματος που σχετίζονται με τα συναισθήματα
- μειωμένη ικανότητα επικοινωνίας με τους άλλους για τα συναισθήματα
- δυσκολία στην αναγνώριση και στην αντίδραση στα συναισθήματα των άλλων, όπως ο τόνος της φωνής και οι εκφράσεις του προσώπου
- λογικό και άκαμπτο τρόπο σκέψης που δεν υπολογίζει τα συναισθήματα
- φτωχές δεξιότητες επικοινωνίας όταν αντιμετωπίζετε άγχος
- λιγότερο αλτρουιστικές συμπεριφορές συγκριτικά με τους άλλους
- συμπεριφορά άκαμπτη, απόμακρη και χωρίς αίσθηση του χιούμορ
- μικρότερη ικανοποίηση από τη ζωή
Τα άτομα με αλεξιθυμία μπορεί να δυσκολεύονται να διακρίνουν μεταξύ των συναισθημάτων τους και των σωματικών αισθήσεων που οφείλονται σε κάποια συναισθηματική διέγερση. Τα άτομα με αλεξυθυμία σωματοποιούν τα συναισθήματα πιο συχνά, βιώνοντας συμπτώματα όπως χρόνιο πόνο ή πεπτικά προβλήματα ως σωματικές εκδηλώσεις των μη αναγνωρισμένων δυσφορικών συναισθημάτων.
Η έρευνα δείχνει ότι τα άτομα με αλεξιθυμία συχνά έχουν φυσιολογικά επίπεδα ενσυναίσθησης νοητικά, αλλά μπορεί να μην έχουν συναισθηματική ενσυναίσθηση, δηλαδή την κατανόηση και συντονισμό με τα συναισθήματα ενός άλλου ατόμου.
Είναι δύσκολο κάποιος να κατανοήσει ποιος είναι πραγματικά, τι νιώθει ο ίδιος.
Αλεξιθυμία και κοινωνικές επιπτώσεις
Η αλεξιθυμία συνήθως έχει βαθιές επιπτώσεις στην κοινωνική ζωή ενός ανθρώπου. Τα άτομα με αλεξιθυμία συχνά παλεύουν με την ενσυναίσθηση, την αναγνώριση συναισθημάτων και τις κοινωνικές δεξιότητες, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα στις προσωπικές σχέσεις καταρχήν. Είναι ενδιαφέρον ότι η αλεξιθυμία δεν είναι συνώνυμη με την απουσία συναισθήματος, τα άτομα αισθάνονται συναισθήματα αλλά δυσκολεύονται πολύ να τα αναγνωρίσουν και να τα διατυπώσουν.
Αιτίες
Η αλεξιθυμία συνδέεται συχνά με ψυχιατρικές και νευροαναπτυξιακές διαταραχές, συμπεριλαμβανομένης της κατάθλιψης, του άγχους και της διαταραχής του φάσματος του αυτισμού, και σχετίζεται επίσης με ιστορικό παιδικής κακοποίησης ή αλλου ψυχικού τραύματος. Η αλεξιθυμία μπορεί να είναι πιο συχνή σε άτομα με χρόνιο στρες, ψυχιατρικές παθήσεις, ακόμα και σε άτομα με καθιστική ζωή ή έλλειψη σωματικής δραστηριότητας.
Δεν υπάρχει ακριβής αιτία για την αλεξιθυμία. Μερικές μελέτες δείχνουν ότι μπορεί να είναι αποτέλεσμα:
- Γενετικών παραγόντων: οι μελέτες σε δίδυμα παιδιά έχουν δείξει ότι υπάρχει γενετική βάση στην αλεξιθυμία. Οι άνθρωποι είναι πιθανό να έχουν αλεξιθυμία αν κάποιος συγγενής τους έχει αλεξιθυμία.
- Περιβαλλοντικών παραγόντων: περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, η παρουσία ψυχικών ή σωματικών διαταραχών ή κοινωνικοοικονομικών παραγόντων.
- Εγκεφαλικής βλάβης: οι άνθρωποι που έχουν κάποια βλάβη στον εγκέφαλο στην περιοχή του νησιωτικού φλοιού έχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης αλεξιθυμίας.
Νευρολογικές μελέτες έχουν συνδέσει την αλεξιθυμία με διαφορές στη δομή και τη λειτουργία του εγκεφάλου, ιδιαίτερα σε περιοχές που σχετίζονται με τη συναισθηματική επίγνωση και την κοινωνική νόηση, όπως η πρόσθια νησίδα και ο πρόσθιος φλοιός του προσαγωγίου.
Παράγοντες κινδύνου που συμβάλλουν στην εμφάνιση αλεξιθυμίας είναι:
- το φύλο, οι άνδρες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν αλεξιθυμία από ότι οι γυναίκες
- η προχωρημένη ηλικία
- το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο
- το χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο
- τα χαμηλά επίπεδα συναισθηματικής νοημοσύνης
Θεραπεία
Παρά τις προκλήσεις, τα άτομα με αλεξιθυμία μπορούν να επωφεληθούν από θεραπευτικές προσεγγίσεις που επικεντρώνονται στην ανάπτυξη συναισθηματικής επίγνωσης και γλώσσας, όπως οι θεραπείες που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα και η ψυχοεκπαίδευση.
Αν αντιμετωπίζετε άγχος ή κατάθλιψη, η φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με την ψυχοθεραπεία βοηθούν στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.