Υπνική παράλυση (μόρα)

Τι είναι η Υπνική Παράλυση (μόρα);

Η υπνική παράλυση, η λεγόμενη μόρα στον ύπνο που όλοι έχουμε ακουστά, είναι μια μορφή παραϋπνίας. Η παραϋπνία περιλαμβάνει ανεπιθύμητα γεγονότα που συμβαίνουν στη διάρκεια του ύπνου. Η υπνική παράλυση προκαλείται επειδή δεν μπορούμε να κουνήσουμε το σώμα μας σε δύο συγκεκριμένες φάσεις:

• Όταν αποκοιμιόμαστε (στο υπναγωγικό στάδιο)
• Όταν ξυπνάμε από τον ύπνο (στο υπνοπομπικό στάδιο)

Στην παράδοση διαφόρων χωρών υπάρχουν διάφορες λαογραφικές εξηγήσεις για τη μόρα, που την αποδίδουν σε δαιμονικές επισκέψεις και υπερφυσικές οντότητες οι οποίες κάθονται πάνω στο στήθος ή δεσμεύουν τα άκρα, ενώ αντιμετωπίζονται συνήθως με προσευχές.

Πως εξηγείται επιστημονικά η μόρα;

Φυσιολογικά ο εγκέφαλος διατηρεί χαλαρούς τους μύες και ακόμη είμαστε σε φάση ύπνου. Αυτό ονομάζεται “ατονία”. Η υπνική παράλυση φαίνεται να συμβαίνει όταν προκαλείται ατονία ενώ ξυπνάμε.

Όταν κοιμόμαστε, το σώμα εισέρχεται και εξέρχεται από τον ύπνο REM (η φάση ύπνου που βλέπουμε όνειρα). Ο εγκέφαλος δίνει εντολή στους μύες να χαλαρώσουν και μπαίνουμε σε κατάσταση ατονίας. Αυτή η κατάσταση είναι απαραίτητη για τον περιορισμό των σωματικών μας κινήσεων κατά τη διάρκεια των ονείρων, αλλά και για να ξεκουραστούν οι μύες. Στην υπνική παράλυση το σώμα δυσκολεύεται να κάνει αυτή τη μετάβαση, δηλαδή ενώ είμαστε ξύπνιοι, οι μύες δεν καταφέρνουν να βγουν από την ατονία.

Η μόρα εμφανίζεται συνήθως κατά τη διάρκεια μιας μετάβασης στον ύπνο: ή όταν σας παίρνει ο ύπνος, ή όταν ξυπνάτε.

Κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου υπνικής παράλυσης ίσως να μην μπορείτε να μιλήσετε. Να μην μπορείτε να κουνήσετε τα πόδια και τα χέρια σας, το σώμα και το κεφάλι σας. Αλλά αναπνέετε φυσιολογικά. Κατανοείτε πλήρως όλα όσα συμβαίνουν. Ένα επεισόδιο μπορεί να διαρκέσει για μερικά δευτερόλεπτα ή λεπτά. Το επεισόδιο συνήθως τελειώνει μόνο του. Σταματά όταν κάποιος σας ακουμπά ή σας μιλάει. Αν προσπαθήσετε έντονα να κουνηθείτε αυτό μπορεί να λήξει το επεισόδιο. Η υπνική παράλυση μπορεί να συμβεί μονάχα μία φορά στη ζωή σας. Αλλά μπορεί επίσης να συμβεί αρκετές φορές σε ένα χρόνο.

Είναι τρομακτικό το συναίσθημα να μην μπορείτε να κουνηθείτε. Μπορεί να νιώσετε φόβο και άγχος. Και επιπρόσθετα, μερικοί άνθρωποι έχουν παραισθήσεις κατά τη διάρκεια ενός επεισοδίου που το κάνει ακόμα πιο τρομακτικό. Μπορεί να βλέπουν, να ακούνε ή να νιώθουν πράγματα που δεν υπάρχουν. Ίσως επίσης να νομίζουν ότι υπάρχει και άλλο άτομο μαζί τους στο δωμάτιο. Αυτές οι παραισθήσεις μπορεί να εμφανιστούν χωρίς την υπνική παράλυση.

Η υπνική παράλυση εμφανίζεται συνήθως πρώτη φορά στα περίπου στην ηλικία των δέκα ετών. Στη συνέχεια συμβαίνει πιο συχνά στα 20 και στα 30. Μπορεί να συνεχιστεί για πολλά χρόνια. Δεν αποτελεί σοβαρό κίνδυνο για την υγεία σας.

Η υπνική παράλυση μπορεί να είναι σημάδι ναρκοληψίας. Άλλα σημάδια περιλαμβάνουν τις διαταραχές στον ύπνο και την ξαφνική υπνηλία στη διάρκεια στης ημέρας. Η υπνική παράλυση δεν διαταράσσει τον ύπνο σας.

Μόρα – συμπτώματα

Τα συμπτώματα της υπνικής παράλυσης περιλαμβάνουν:

• την αδυναμία να κουνήσετε το σώμα σας όταν αποκοιμιέστε ή ξυπνάτε, που διαρκεί από δευτερόλεπτα μέχρι μερικά λεπτά
• είστε συνειδητά ξύπνιοι
• δεν μπορείτε να μιλήσετε στη διάρκεια του επεισοδίου
• έχετε παραισθήσεις και νιώθετε φόβο: πολλοί αναφέρουν ότι έχουν παραισθήσεις και «βλέπουν» τεράστια έντομα ή φίδια να σέρνονται προς το μέρος τους, ενώ μένουν ακίνητοι και αμίλητοι στο κρεβάτι. Ή είχαν την παραίσθηση ότι ένας εισβολέας βρίσκεται στο δωμάτιο, έξω από το παράθυρο ή την πόρτα. Συχνά επίσης υπάρχουν περίεργες εμπειρίες, όπως ότι κανείς πετάει ή βγαίνει από το σώμα του (εξωσωματική εμπειρία)
• νιώθετε πίεση στο στήθος
• δυσκολεύεστε να αναπνεύσετε
• νιώθετε ότι θα πεθάνετε
• ιδρώνετε
• έχετε πονοκέφαλο και μυϊκούς πόνους

Ποιες είναι οι αιτίες της υπνικής παράλυσης;

Τα παιδιά και οι ενήλικες όλων των ηλικιών μπορεί να βιώσουν την εμπειρία της υπνικής παράλυσης. Ωστόσο, συγκεκριμένες ομάδες ανθρώπων βρίσκονται σε υψηλότερο κίνδυνο από άλλους.

Οι ομάδες που έχουν αυξημένο κίνδυνο περιλαμβάνουν ανθρώπους με τις ακόλουθες καταστάσεις:

• κακή ποιότητα ύπνου (όπως αϋπνία, ναρκοληψία, έλλειψη ύπνου, κα): Οι διαταραχές ύπνου συνδέονται με την υπνική παράλυση. Όταν δεν έχετε μια ρουτίνα ύπνου, όπως όταν δουλεύετε βράδυ αυτό ίσως να αποδιοργανώνει τον ύπνο σας ή δεν έχετε μια συγκεκριμένη ρουτίνα ύπνου ή συνήθειες που να προάγουν τον καλό ποιοτικό ύπνο.
• αγχώδεις διαταραχές
• μείζονα κατάθλιψη
• διπολική διαταραχή
• διαταραχή μετατραυματικού στρες: τα άτομα με κάποιο ψυχολογικό τραύμα, μετατραυματικό στρες και διάφορες ανησυχίες τείνουν να εμφανίζουν πιο συχνά μόρα.
• κληρονομικότητα: σε μερικές περιπτώσεις, η υπνική παράλυση φαίνεται να διατρέχει οικογένειες, αν και αυτό είναι σπάνιο. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα επιστημονικά δεδομένα για την κληρονομικότητα της κατάστασης.
• στάση/θέση ύπνου: αν κοιμάστε ανάσκελα τότε αυξάνονται οι πιθανότητες ενός επεισοδίου υπνικής παράλυσης.

Μόρα – πρόληψη και θεραπεία

• Πηγαίνετε για ύπνο και ξυπνάτε την ίδια ώρα κάθε μέρα.
• Μην καταναλώνετε καφέ, καφεΐνη ή παράγωγά της πριν τον ύπνο.
• Αποφύγετε να κοιμάστε ανάσκελα ή στομάχι.
• Κρατήστε τις ηλεκτρονικές συσκευές έξω από την κρεβατοκάμαρα.

Αν συμβεί ένα επεισόδιο μόρας και νιώθετε ότι έχετε μεγάλο βάρος στο στήθος και δεν μπορείτε να αναπνεύσετε/πνίγεστε, είναι σημαντικό να παραμείνετε ήρεμοι και να υπενθυμίσετε στον ευατό σας ότι δεν κινδυνεύετε, και πως αυτό το συναίσθημα θα περάσει σύντομα.