Έρπης ζωστήρας

Έρπης ζωστήρας

Ο έρπης ζωστήρας οφείλεται στον ιό  varicella zoster (VZV), τον ιό που προκαλεί την ανεμοβλογιά. Μετά την εκδήλωση της ανεμοβλογιάς, ο ιός παραμένει ανενεργός στο νευρικό σύστημα. Η εκ νέου ενεργοποίησή του οδηγεί στην εκδήλωση του έρπη ζωστήρα.  Το εξάνθημα που προκαλεί ο έρπης ζωστήρας  μοιάζει να “ζώνει” το δέρμα.   Η σχετιζόμενη με την ηλικία αυξημένη συχνότητα του έρπη ζωστήρα και οι επιπλοκές του είναι αποτέλεσμα της μειωμένης ανοσίας, της  εμφάνισης προβλημάτων υγείας όσο περνούν τα χρόνια και τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες. Ο έρπης ζωστήρας και οι επιπλοκές του ειδικά η μεθερπητική νευραλγία, δημιουργούν σημαντικό ψυχολογικό φορτίο στο ασθενή. Η θεραπεία και η πρόληψη του έρπη ζωστήρα είναι μια μεγάλη πρόκληση.

Ο ιός του έρπητα ζωστήρα- ανεμοβλογιάς προκαλεί αρχικά μια πρωτοπαθή λοίμωξη την ανεμοβλογιά. Ο ιός στη συνέχεια μεταναστεύει από τις δερματικές βλάβες μέσω του άξονα των νευρώνων, και μέσω της ιογενούς εξάπλωσης στα αισθητήρια γάγγλια της σπονδυλικής στήλης και του κρανίου, όπου παραμένει αδρανής. Αργότερα στη ζωή, σε κάποια άτομα μπορεί να γίνει ξανά η ενεργοποίηση του ιού, η οποία προκαλεί δευτεροπαθή λοίμωξη γνωστή ως έρπητας ζωστήρας.

Αιτίες έρπη ζωστήρα

Όταν ένα άτομο έχει νοσήσει με ανεμοβλογιά ως παιδί, το σώμα καταπολέμησε τον ιό της ανεμοβλογιάς- του έρπητα ζωστήρα και έτσι τα σωματικά συμπτώματα της ανεμοβλογιάς υποχώρησαν, αλλά ο ιός παραμένει στο σώμα. Στην ενήλικη ζωή μπορεί να γίνει η ενεργοποίηση του ιού. Αυτή τη φορά,  κάνει την εμφάνιση του με τη μορφή του έρπητα ζωστήρα.

Πόσο συχνός είναι ο έρπης ζωστήρας;

Περίπου 1 εκατομμύριο άνθρωποι εμφανίζουν έρπη ζωστήρα κάθε χρόνο. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος όσο περνούν τα χρόνια, με τις μισές περίπου περιπτώσεις να αφορούν ανθρώπους άνω των 50 ετών. Ο έρπης ζωστήρας κάνει την εμφάνισή του στο 10% περίπου των ανθρώπων που έχουν περάσει ανεμοβλογιά στη ζωή τους.

Ποια είναι τα συμπτώματα του έρπη ζωστήρα;

Τα πρώιμα συμπτώματα του έρπη ζωστήρα περιλαμβάνουν:

• Πυρετό
• Ρίγος
• Πονοκέφαλο
• Κόπωση
• Ευαισθησία στο φως
• Πόνο στο στομάχι

Άλλα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν μερικές μέρες μετά τα αρχικά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

• Κνησμός (φαγούρα) ή αίσθηση καύσου ,ερυθρότητα και εξάνθημα σε ένα συγκεκριμένο σημείο στο δέρμα
• Φυσαλίδες με υγρό που σπάνε και μετά ξεφλουδίζουν
• Τέλος, ήπιο ή σοβαρό πόνο στην περιοχή του δέρματος που επηρεάζεται

Πόσο διαρκεί μια έξαρση του έρπη ζωστήρα;

Μπορεί να χρειαστούν 3-5 εβδομάδες από την στιγμή που θα κάνουν την εμφάνισή τους τα αρχικά συμπτώματα μέχρι να εξαφανιστεί τελείως το εξάνθημα.

1. Πρώτα από όλα, μερικές ημέρες πριν την εμφάνιση του εξανθήματος, ο ασθενής νιώθει πόνο σε μια συγκεκριμένη περιοχή του δέρματος. Ο πόνος συνήθως περιλαμβάνει φαγούρα, αίσθηση καύσου και συνήθως συμβαίνει πριν την εμφάνιση του εξανθήματος.
2. Στη συνέχεια, το εξάνθημα κάνει την εμφάνισή του στη μία πλευρά του σώματος. Το εξάνθημα εμφανίζεται γύρω από τη μέση ή στη μία πλευρά του προσώπου, του αυχένα ή του κορμού (στήθος/κοιλιά/πλάτη) αλλά όχι πάντα. Μπορεί να επηρεάζει και άλλες περιοχές όπως τα χέρια και τα πόδια.
3. Μέσα σε 3-4 ημέρες , το εξάνθημα γίνεται κόκκινο, έχει φυσαλίδες γεμάτες υγρό που πονάνε και σπάνε.
4. Συνήθως αυτές οι φυσαλίδες δημιουργούν κρούστα και ξεφλουδίζουν μέσα σε 10 ημέρες.
5. Η σκληρή επιφάνεια καθαρίζει μέσα σε 2- 3 εβδομάδες.

Ποιοι έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νόσησης με έρπη ζωστήρα; 

Οι άνθρωποι που έχουν περάσει ανεμοβλογιά έχουν περισσότερες πιθανότητες εμφάνισης του έρπη ζωστήρα, αλλά επίσης και όσοι έχουν :

• Αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα (άνθρωποι με καρκίνο, HIV, όσοι έχουν κάνει μεταμόσχευση ή χημειοθεραπεία)
• Ηλικία άνω των 50 ετών
• Ψυχικά τραύματα
• Έντονο άγχος

Ο ιός της ανεμοβλογιάς δεν εξαφανίζεται από το σώμα. Αντιθέτως, ο ιός παραμένει στη ρίζα του νωτιαίου νεύρου. Για την πλειοψηφία των ανθρώπων, ο ιός παραμένει αδρανής και δεν προκαλεί κάποιο πρόβλημα. Δεν υπάρχουν ξεκάθαρα στοιχεία για τον τρόπο ενεργοποίησης του ιού, αλλά αυτό συμβαίνει συνήθως σε περιόδους άγχους.

Ο έρπης ζωστήρας μπορεί να εμφανιστεί περισσότερες από μία φορές;

Ένα άτομο μπορεί να εμφανίζει έρπη ζωστήρα περισσότερες από μια φορές. Ο μεγαλύτερος μύθος για τον έρπη ζωστήρα είναι ότι κάνει την εμφάνισή του μόνο μια φορά. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει. Μπορεί ένα άτομο να έχει περισσότερα από ένα επεισόδια.

Πώς το άγχος συμβάλλει στην εμφάνιση του έρπη ζωστήρα;

Ο έρπης ζωστήρας είναι μια υπενθύμιση ότι το σώμα και το μυαλό δεν είναι χωριστά. Ουσιαστικά, το συναισθηματικό στρες δεν προκαλεί έρπητα ζωστήρα καθώς γνωρίζουμε ότι ο ιός του έρπητα ζωστήρα-ανεμοβλογιάς είναι ήδη αδρανής στο σώμα. Ωστόσο, το άγχος αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, έτσι μειώνει την ικανότητα του σώματος να αντιμετωπίζει τις ασθένειες. Οποιοσδήποτε ψυχοπιεστικός παράγοντας μπορεί να αποδυναμώνει το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Το στρες στη δουλειά, τα οικογενειακά προβλήματα, η κόπωση είναι μόνο κάποια παραδείγματα στρες στην καθημερινότητα.

Γνωρίζουμε ότι το στρες ενεργοποιεί το μηχανισμός “πάλης ή φυγής” στο σώμα και είναι μια φυσιολογική αντίδραση σε μια απειλητική κατάσταση. Το έντονο στρες οδηγεί στην απελευθέρωση ορμονών, που είτε μας λένε να παλέψουμε ή να τρέξουμε μακριά για την ασφάλειά μας. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα ενεργοποιείται από το στρες, και προκαλεί την απελευθέρωση αδρεναλίνης και κορτιζόλης στο σώμα. Η κορτιζόλη  μπορεί να καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα και να μειώνει τον αριθμό των λεμφοκυττάρων. Βέβαια, ο κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική αντίδραση στο στρες. Ωστόσο, οι ανθυγιεινές συμπεριφορές όπως το κάπνισμα και το αλκοόλ επηρεάζουν επίσης το ανοσοποιητικό σύστημα.

Γιατί ο έρπης ζωστήρας εμφανίζεται στη μια πλευρά του σώματος;

Ο ιός ταξιδεύει μέσω συγκεκριμένων νεύρων, έτσι συχνά επηρεάζει την μια πλευρά του σώματος. Αυτή η “ζώνη” αντιστοιχεί στην περιοχή του νεύρου στο οποίο έχει φωλιάσει ο ιός. Το εξάνθημα παραμένει εντοπισμένο σε μια περιοχή. Δεν υπάρχει διασπορά σε όλο το σώμα, ο κορμός και το πρόσωπο είναι οι πιο συχνές θέσεις.

Ποιες είναι οι επιπλοκές του έρπητα ζωστήρα;

Αφού εξαφανιστεί ο έρπης ζωστήρας, ένας ασθενής μπορεί να έχει πόνο στα νεύρα στην ίδια περιοχή. Η μεθερπητική νευραλγία μπορεί να διαρκεί μήνες ή και χρόνια και να γίνεται αρκετά σοβαρή.

Περισσότερο από το 10% των ανθρώπων με έρπη ζωστήρα εμφανίζουν μεθερπητική νευραλγία. Τα στοιχεία δεν είναι ξεκάθαρα για το ποιοι ασθενείς εμφανίζουν νευραλγία και ποιοι όχι. Ίσως τα νεύρα να γίνονται πιο ευαίσθητα ή ο ιός μπορεί να εισβάλλει και να βλάπτει το κεντρικό νευρικό σύστημα.

Άλλες επιπλοκές περιλαμβάνουν:

• Προβλήματα στα νεύρα όπως το μούδιασμα ή το μυρμήγκιασμα.
• Βακτηριακή λοίμωξη του έρπητα ζωστήρα.
• Φλεγμονή στα μάτια και στα αυτιά αν το εξάνθημα είναι κοντά σε αυτά τα όργανα.

Φυσικά, δεν εμφανίζουν όλοι οι ασθενείς επιπλοκές.

Εμβόλια για τον έρπητα ζωστήρα

Υπάρχουν δύο διαθέσιμα εμβόλια που μειώνουν τις πιθανότητες εμφάνισης του έρπητα ζωστήρα και της μεθερπητικής νευραλγίας,  το Zostavax® και το Shingrix®, το τελευταίο είναι ένα ανασυνδυασμένο εμβόλιο που περιλαμβάνει δύο δόσεις, με διαφορά έξι μηνών, και έχει 90% αποτελεσματικότητα στην πρόληψη του έρπη ζωστήρα και της μεθερπητικής νευραλγίας. Βέβαια, σύμφωνα με τα στοιχεία η αποτελεσματικότητά του παραμένει στο 85% για περίπου 4 χρόνια.

Ποιοι πρέπει να κάνουν το εμβόλιο Shingrix;

Το συγκεκριμένο εμβόλιο αφορά τους ανθρώπους 50 ετών και άνω οι οποίοι έχουν καλή υγεία. Το εμβόλιο μπορεί να γίνει εάν:

• Ένα άτομο έχει ήδη έρπη ζωστήρα.
• Έχει κάνει το εμβόλιο Zostavax (που περιέχει ζωντανό τον ιό του έρπητα ζωστήρα). Γενικά , καλό είναι να περιμένετε τουλάχιστον 8 εβδομάδες πριν κάνετε το εμβόλιο Shingrix.

Γενικά, καλό είναι να κάνουν εμβόλιο τα άτομα που δεν είναι σίγουρα αν έχουν νοσήσει με ανεμοβλογιά