rTMS: Κόστος, Αποτελέσματα, Παρενέργειες
Ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (rTMS) είναι μια μη-επεμβατική μέθοδος για την θεραπεία χωρίς φάρμακα ανθεκτικών μορφών ψυχιατρικών διαταραχών: της ανθεκτικής κατάθλιψης, της ανθεκτικής ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και άλλων ανθεκτικών ψυχικών διαταραχών.
Ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός χρησιμοποιεί ένα πηνίο, που στέλνει παλμούς - μαγνητικά κύματα με στόχο να διεγείρει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. H θεραπεία rTMS είναι μια πολύ εντατική θεραπεία με κόστος 1,600 έως 2,200 ευρώ (αναλόγως την κλινική/ιατρείο που θα απευθυνθείτε), και περιλαμβάνει πέντε συνεδρίες την εβδομάδα για 6-8 εβδομάδες, ή 30-40 θεραπευτικές συνεδρίες, με διάρκεια 20-40 λεπτά. Για την πρόληψη υποτροπής θα χρειαστούν και αναμνηστικές συνεδρίες (σε συχνότητα μία συνεδρία ανά 1-3 μήνες), με πρόσθετο κόστος περίπου 120 ευρώ ανά συνεδρία.
Υπάρχουν δύο τύποι διακρανιακού μαγνητικού ερεθισμού TMS που έχουν εγκριθεί:
- rTMS: επαναλαμβανομένος διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός και
- dTMS: ο βαθύς διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός.
Και οι δύο τύποι έχει αποδειχθεί ότι έχουν σημαντική, μακροχρόνια δράση στα συμπτώματα της ανθεκτικής κατάθλιψης. Ωστόσο, υπάρχουν διαφορές ανάμεσα σε αυτούς τους δύο τύπους διακρανιακού μαγνητικού ερεθισμού.
Τι είναι ο rTMS;
Ο επαναλαμβανόμενος διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός ή rTMS therapy, πήρε την έγκριση για την θεραπεία της ανθεκτικής μείζον καταθλιπτικής διαταραχής το 2008. Στον rTMS χρησιμοποιείται ένα πηνίο (παρόμοιο με αυτό της μαγνητικής τομογραφίας εγκεφάλου MRI), το μαγνητικό πεδίο του οποίου μπορεί να διεισδύσει περίπου τρία εκατοστά κάτω από το κρανίο, και έτσι προκαλεί την διέγερση του προμετωπιαίου φλοιού. Υπάρχουν διαφορετικά πηνία, που χρησιμοποιούνται αναλόγως την περιοχή του εγκεφάλου που χρειάζεται να διεγερθεί, όπως για παράδειγμα το πηνίο με σχήμα 8. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι μετά από 6 εβδομάδες (30 συνεδρίες) θεραπείας, η ανταπόκριση των ασθενών ανέρχεται στο 58% και το ποσοστό των ασθενών που έχουν ύφεση είναι περίπου 37%.
Τι είναι ο dTMS;
Ο βαθύς διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός ή dTMS (deepTMS) είναι μια μορφή TMS που χρησιμοποιεί διαφορετικό μαγνητικό πηνίο από τον rTMS , που είναι γνωστό ως Η-1 πηνίο, και το οποίο πήρε έγκριση ως θεραπεία για την ανθεκτική μείζονα καταθλιπτική διαταραχή το 2013.
Το μαγνητικό πεδίο του πηνίου Η-1 μπορεί να διεισδύσει μέχρι τέσσερα εκατοστά κάτω από το κρανίο, πράγμα που επιτρέπει την διέγερση περισσότερων περιοχών του εγκεφάλου από ότι με τον rTMS. Οι μελέτες που έχουν γίνει σχετικά με τον dTMS (για την κατάθλιψη) έδειξαν ότι μετά από τέσσερις εβδομάδες (20 συνεδρίες), το 64% των ασθενών ανταποκρίθηκε θετικά στην θεραπεία και στο 42% παρατηρήθηκε ύφεση των συμπτωμάτων. Μετά από έξι εβδομάδες (30 συνεδρίες), αυτά τα ποσοστά ανέβηκαν στο 75% όσον αφορά την ανταπόκριση στη θεραπεία και το 51% την ύφεση.
Το 2018, εγκρίθηκε ακόμα ένα πηνίο, γνωστό ως Η-7, το οποίο μπορεί να διεισδύει ακόμα πιο βαθιά μέσα στον εγκέφαλο, ανακουφίζοντας έτσι από τα συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (OCD).
Για ποιες παθήσεις είναι κατάλληλος ο rTMS ή dTMS;
Το rTMS και το dTMS δεν είναι κατάλληλοι για όλους τους ασθενείς και όλες τις παθήσεις. Συνιστάται κυρίως:
- για ασθενείς με ανθεκτική κατάθλιψη, δηλαδή εκείνους που δεν ανταποκρίνονται στη λήψη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων ή άλλες θεραπείες.
- Μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί σε ασθενείς που δεν μπορούν να πάρουν αντικαταθλιπτικά φάρμακα λόγω των παρενεργειών.
- Ενδείκνυνται επίσης σε ασθενείς με κατάθλιψη και άγχος (αγχώδης κατάθλιψη)
- Στην ανθεκτική ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.
Τελευταίες μελέτες δείχνουν ορισμένα ενθαρρυντικά αποτελέσματα του rTMS για την επιβράδυνση της γνωσιακής έκπτωσης σε ασθενείς στα αρχικά στάδια άνοιας Αλτσχάιμερ και για την ανακούφιση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με σκλήρυνση κατά πλάκας, χωρίς όμως κάποια επίσημη έγκριση για τη θεραπεία.
Αποτελέσματα rTMS - πόσο διαρκούν;
Όσον αφορά την κατάθλιψη και το rTMS συγκεκριμένα τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι παρατηρείται βελτίωση στο 25%–50% των ασθενών, ενώ ύφεση παρατηρείται στο 15%–30%.
Σχετικά με την κατάθλιψη, υπάρχει επίσης ένα μεγάλο ποσοστό υποτροπής:
- το 50%-70% των ασθενών θα υποτροπιάσει μέσα σε 1 χρόνο (δηλαδή θα ξανακάνει καταθλιπτικό επεισόδιο), αν δεν κάνει συστηματική θεραπεία συντήρησης.
- και το 80% των ασθενών θα υποτροπιάσουν μέσα σε 3 χρόνια χωρίς θεραπεία συντήρησης.
Για αυτό το λόγο οι αναμνηστικές συνεδρίες rTMS καθίστανται απαραίτητες, σε χρόνο που μπορεί να διαφέρει αναλόγως τον ασθενή και την ανταπόκριση στη θεραπεία (πχ μία συνεδρία ανα 1-3 μήνες).
Πως γίνεται το rTMS
Πριν από τη συνεδρία, θα σας δοθεί ένα υφασμάτινο σκουφάκι και θα ληφθούν διάφορες μετρήσεις της κεφαλής ώστε να εντοπιστεί η ακριβής περιοχή του εγκεφάλου που πρέπει να στοχευθεί με το μαγνητικό πεδίο. Στη συνέχεια, θα σας ζητηθεί να ξαπλώσετε σε ένα κρεβάτι και θα τοποθετήσει το ειδικό πηνίο πάνω από το κεφάλι σας, στην θέση που εντοπίστηκε νωρίτερα.
Όταν είστε έτοιμοι, θα ξεκινήσει η θεραπεία και θα ακούσετε έναν ήχο κλικ σε διαστήματα ενός δευτερολέπτου καθώς παράγονται οι παλμοί. Κάθε συνεδρία διαρκεί περίπου 20-40 λεπτά και οι μελέτες δείχνουν ότι απαιτούνται 20 συνεδρίες για ένα θετικό αποτέλεσμα.
rTMS και νευροδιαβιβαστές
Το rTMS λειτουργεί χρησιμοποιώντας μαγνητικούς παλμούς για να διεγείρει συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου. Αυτά τα μαγνητικά πεδία ενεργοποιούν τους εγκεφαλικούς νευρώνες σε στοχευμένες περιοχές, όπως ο προμετωπιαίος φλοιός. Όταν αυτά τα νευρικά κύτταρα διεγείρονται, απελευθερώνουν νευροδιαβιβαστές - συμπεριλαμβανομένης της σεροτονίνης, της ντοπαμίνης και της νορεπινεφρίνης - οι οποίες βοηθούν στη ρύθμιση της διάθεσης, των σκέψεων και των συναισθημάτων. Σε καταστάσεις όπως η κατάθλιψη και η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου μπορεί να είναι υπολειτουργικές ή υπερδραστήριες, δημιουργώντας μια ανισορροπία στους νευροδιαβιβαστές.
Με τους επαναλαμβανόμενους μαγνητικούς παλμούς, το rTMS βοηθά στην «επανασύνδεση» και την επαναφορά της ισορροπίας στα εγκεφαλικά κυκλώματα. Αυτή η διαδικασία, που βασίζεται στην νευροπλαστικότητα, επιτρέπει στον εγκέφαλό να αποκαταστήσει τις οδούς επικοινωνίας μεταξύ των νευρικών κυττάρων, οδηγώντας σε βελτιωμένη διάθεση, μειωμένο άγχος και καλύτερο συναισθηματικό έλεγχο. Οι αλλαγές συμβαίνουν σταδιακά καθώς η θεραπεία συνεχίζεται, βοηθώντας στην αποκατάσταση της ισορροπίας που χρειάζεται ο εγκέφαλός για να λειτουργήσει καλά.
Παρενέργειες rTMS / dTMS
Ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός dTMS/rTMS γενικά έχει λίγες παρενέργειες σύμφωνα με τις μαρτυρίες των ασθενών. Οι πιο συχνές είναι οι παρακάτω:
- Το 50% των ασθενών, εμφανίζουν ήπιο πονοκέφαλο κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά από τη συνεδρία, που διαρκεί σύντομο χρονικό διάστημα. Αυτοί οι πονοκέφαλοι υποχωρούν μέσα στις πρώτες 3 ημέρες ή τις πρώτες εβδομάδες της θεραπείας.
- Το 30% των ασθενών εμφανίζει επώδυνους σπασμούς στο πρόσωπο και μυρμήγκιασμα του τριχωτού της κεφαλής.
- Η συσκευή rTMS παράγει δυνατό θόρυβο και για αυτό δίνονται ωτοασπίδες στους ασθενείς κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Ωστόσο κάποιοι ασθενείς μπορεί να εμφανίζουν προβλήματα με την ακοή τους αμέσως μετά τη θεραπεία.
- Η πιο σοβαρή παρενέργεια είναι οι επιληπτικές κρίσεις, που έχουν παρατηρηθεί στο 0,1% των ασθενών κατά τη διάρκεια των κλινικών δοκιμών. Σε κάποιες μελέτες δεν παρατηρήθηκαν καθόλου επιληπτικές κρίσεις.
Κόστος rTMS
Το συνολικό κόστος για τη θεραπεία με rTMS κυμαίνεται από 1,600 έως 2,200 ευρώ στην Ελλάδα, αναλόγως το κέντρο στο οποίο θα απευθυνθείτε. Το κόστος αυτό συνήθως περιλαμβάνει συνολικά 30 συνεδρίες. Οι συνεδρίες αυτές για να είναι αποτελεσματική η θεραπεία πρέπει απαραιτήτως να γίνουν συνεχόμενα (δηλαδή γίνονται 5 συνεδρίες την εβδομάδα, καθημερινές εκτός σαββατοκύριακων) για τη διάρκεια 1½ μήνα (δηλαδή για 6 συνεχόμενες εβδομάδες).
Οι περισσότεροι ασθενείς ανταποκρίνονται σε αυτό τον αριθμό συνεδριών, ορισμένοι όμως μπορεί να χρειαστούν περισσότερες, καθώς και αναμνηστικές συνεδρίες για την πρόληψη της υποτροπής, που αυξάνουν την τιμή. Μια μεμονωμένη συνεδρία έχει κόστος γύρω στα 120 ευρώ.
Αυτό που θα πρέπει να προσέξετε ιδιαίτερα είναι οι γνώσεις και η εμπειρία του ψυχιάτρου που θα εφαρμόσει τις θεραπείες, γιατί τα όποια θετικά αποτελέσματα των συσκευών αυτών εξαρτώνται απόλυτα από την τοποθέτηση του πηνίου στην κεφαλή. Αυτό έχει ως συνέπεια μικρές διαφορές στην κλίση ή εκατοστά στην τοποθέτηση του πηνίου (λανθασμένη τοποθέτηση), να καταστήσουν εντελώς άχρηστη την θεραπεία και κατά συνέπεια να ξοδεύετε χρήματα, χρόνο και την υγεία σας.
Ποιες είναι οι διαφορές μεταξύ rTMS και dTMS;
Και οι δύο τύποι διακρανιακού μαγνητικού ερεθισμού είναι ασφαλείς, μη-επεμβατικοί και δεν έχουν διαφορετικές παρενέργειες. Η κύρια διαφορά μεταξύ του rTMS και του dTMS είναι το βάθος στο οποίο μπορεί να φτάσει το μαγνητικό πεδίο.
Στον rTMS χρησιμοποιείται ένα πηνίο που μοιάζει σχηματικά με τον αριθμό 8 που διεισδύει πρακτικώς περίπου 1 έως 2 εκατοστά κάτω από το κρανίο, και επικεντρώνεται στον προμετωπιαίο φλοιό. Ωστόσο, η κατάθλιψη επηρεάζει περισσότερες περιοχές και όχι μόνο τον προμετωπιαίο φλοιό.
Για την θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης, ο dTMS χρησιμοποιεί ένα Η-1 πηνίο, που μπορεί να διεισδύσει πιο βαθιά (3 εκατοστά) και να φτάσει σε βαθύτερες περιοχές του εγκεφάλου που επηρεάζονται από την κατάθλιψη. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι ο dTMS έχει καλύτερα ποσοστά ανταπόκρισης και ύφεσης από τον rTMS. Ο dTMS επίσης έχει εγκριθεί για την θεραπεία της ανθεκτικής ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής με τη χρήση ενός Η-7 πηνίου. Ο rTMS είναι εγκεκριμένος μονάχα για τη θεραπεία της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής.
Επίσης οι συνεδρίες του dTMS διαρκούν σχετικά λιγότερο (20-30 λεπτά) από το χρόνο της συνεδρία rTMS (20-40 λεπτά).
Ο βαθύς διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός έχει λοιπόν μεγαλύτερο ποσοστό ανταπόκρισης, και μπορεί να διεισδύσει πιο βαθιά και σε περισσότερες περιοχές του εγκεφάλου, ενώ ταυτόχρονα είναι ασφαλής και έχει ελάχιστες παρενέργειες.
ECT, rTMS και Κεταμίνη
Σημειώνουμε σε αυτό το σημείο πως οι μελέτες δείχνουν ότι η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT, Εlectroconvulsive Therapy) είναι πιο αποτελεσματική από το rTMS / dTMS στη θεραπεία της ανθεκτικής κατάθλιψης, τόσο όσον αφορά τη μείωση των συμπτωμάτων όσο και την μείωση των ποσοστών υποτροπής. Αν ένας ασθενής δεν έχει ανταποκριθεί στο ECT, οι πιθανότητες να βοηθηθεί από τις διάφορες μορφές TMS είναι ελάχιστες.
Γενικότερα το ECT προτιμάται στην ανθεκτική κατάθλιψη ή άλλες ψυχικές διαταραχές που παρουσιάζουν ανθεκτικότητα στη φαρμακοθεραπεία, ωστόσο το μειονέκτημα της μεθόδου είναι η ανάγκη αναισθησίας (με τα προβλήματα και τους κινδύνους που αυτό μπορεί να παρουσιάζει) και οι διαταραχές της πρόσφατης μνήμης. Οι συνεδρίες που χρειάζονται στο ECT είναι συνήθως γύρω στις 12 και γίνονται με συχνότητα 1-2 φορές την εβδομάδα σε ειδικά κέντρα (νοσοκομεία συνήθως, λόγω της ανάγκης παρουσίας αναισθησιολόγου) με σημαντικά μικρότερο οικονομικό κόστος σε σχέση με το rTMS.
Επίσης, για την ανθεκτική κατάθλιψη, υπάρχει και η φαρμακευτική επιλογή της Κεταμίνης, με τα δικά της πλεονεκτήματα.
Άλλες μέθοδοι για τη θεραπεία της κατάθλιψης χωρίς φάρμακα
Μακροχρόνια και ουσιαστικά αποτελέσματα μπορούν να προσφέρουν η ψυχοθεραπεία και η τραυματοθεραπεία EMDR (για τα ψυχικά τραύματα που συνδράμουν στην κατάθλιψη).
Υπάρχουν επίσης διάφορες συμπληρωματικές μέθοδοι που μπορούν να προσφέρουν βοήθεια επικουρικά στη θεραπεία του άγχους και της κατάθλιψης χωρίς φάρμακα.
Βιβλιογραφία:
- Levkovitz, Y., et al. (2015). Efficacy and safety of dTMS for MDD. World Psychiatry, 14(1), 64–73.
- Berlim, M. T., et al (2013). Response, remission and drop-out rates following high-frequency rTMS for treating MDD. Psychological Medicine, 44(2), 225–239.
- Saelens, J., et al. (2024). Relative effectiveness of antidepressant treatments in TRD. Neuropsychopharmacology, 50(6), 913–919.
- Li, W., et al. (2025). rTMS elevates the serum levels of neurotrophic factors and serotonin and its metabolites in patients with ischemic stroke. Frontiers in Neurology, 16.
- Terao, I., et al. (2025). Comparative efficacy and safety of intravenous racemic ketamine, rTMS and ECT for TRD. Psychiatry and Clinical Neurosciences Reports, 4(3).