Αντιβιοτικά και παρενέργειες

Αντιβιοτικά και παρενέργειες

Αν και υπάρχουν πάνω από 100 αντιβιοτικά, η πλειοψηφία τους προκύπτει μόνο από μερικούς τύπους φαρμάκων. Οι κύριοι τύποι αντιβιοτικών περιλαμβάνουν:

1. Πενικιλίνες όπως η πενικιλίνη και η αμοξικιλλίνη
2. Κεφαλοσπορίνες όπως η κεφαλεξίνη
3. Μακρολίδες όπως η ερυθρομυκίνη, η κλαριθρομυκίνη και η αζιθρομυκίνη
4. Φλοροκινολόνες όπως η σιπροφλοξασίνη, η λεβοφλοξασίνη και η οφλοξασίνη
5. Σουλφοναμίδες όπως η τριμεθοπρίμη
6. Τετρακυκλίνες όπως η τετρακυκλίνη και η δοξυκυκλίνη
7. Αμινογλυκοσίδες όπως η γενταμικίνη και η τομπραμυκίνη

Τα περισσότερα αντιβιοτικά έχουν δύο ονόματα, την εμπορική ονομασία (περιλαμβάνει την εταιρεία που παράγει το φάρμακο) και το γενικό όνομα (περιλαμβάνει την χημική δομή του αντιβιοτικού).

Κάθε αντιβιοτικό είναι αποτελεσματικό μόνο για συγκεκριμένους τύπους λοιμώξεων, και ο γιατρός είναι αυτός που μπορεί να σας δώσει το κατάλληλο. Κάποιοι άνθρωποι έχουν αλλεργίες σε αντιβιοτικά και αυτό περιορίζει κάποιες κατηγορίες αντιβιοτικών. Για παράδειγμα μια αλλεργία στην πενικιλίνη αποτρέπει το γιατρό να  σας δώσει αμοξικιλλίνη.

Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο γιατρός επιλέγει αντιβιοτικό με βάση την πιο συχνή αιτία της λοίμωξης. Για παράδειγμα, αν ένας ασθενής έχει πόνο στο αυτί, ο γιατρός γνωρίζει τι είδους βακτήρια προκαλούν ωτίτιδα. Έτσι, επιλέγει αντιβιοτικά για την καλύτερη καταπολέμηση αυτών των βακτηρίων.

Σε κάποιες περιπτώσεις, είναι ανάγκη να γίνουν κάποιες εργαστηριακές εξετάσεις ώστε να μπορέσει ο γιατρός να επιλέξει αντιβιοτικό. Ειδικές χρώσεις, όπως η χρώση Gram συμβάλλουν στην αναγνώριση του είδους των βακτηρίων που προκαλούν τη λοίμωξη. Κάποια βακτήρια είναι θετικά ή αρνητικά στη χρώση Gram. Επίσης είναι βοηθητική και η κυτταροκαλλιέργεια για τον καθορισμό της ευαισθησίας στα αντιβιοτικά.

Συχνές παρενέργειες των αντιβιοτικών 

Οι πιο συχνές παρενέργειες των αντιβιοτικών αφορούν το πεπτικό σύστημα. Γενικά, επηρεάζουν 1 στους 10 ανθρώπους.

Οι παρενέργειες των αντιβιοτικών περιλαμβάνουν:

• εμετό
• ναυτία
• διάρροια
• φούσκωμα και δυσπεψία
• πόνο στην κοιλιά
• μειωμένη όρεξη

Αυτές οι παρενέργειες είναι συνήθως ήπιες και πρέπει να υποχωρούν μετά το πέρας της θεραπείας.

Αντιβιοτικά και καρκίνος

Τα αντιβιοτικά είναι αντιμικροβιακές ενώσεις που δρουν κατά των βακτηρίων. Οι μελέτες που έχουν γίνει δείχνουν ότι τα αντιβιοτικά επηρεάζουν την συνολική υγεία μας καθώς προκαλούν βλάβη στο μικροβίωμα. Το μικροβίωμα περιλαμβάνει τους μικροοργανισμούς και τα γονίδιά τους, τους μεταβολίτες και την αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Παρά την αποδεδειγμένη αξία των αντιβιοτικών στην υγεία, οι αλλαγές που προκαλούν στη μικροχλωρίδα του εντέρου συμβάλλουν στην παθογένεση συστημικών νοσημάτων. Αυτές οι αλλαγές στο μικροβίωμα έχουν σχέση όχι μόνο με διαταραχές του γαστρεντερικού αλλά και με πολυάριθμες άλλες παθήσεις, όπως οι μεταβολικές και νευρολογικές διαταραχές, ειδικά όταν η λήψη των αντιβιοτικών ξεκινά στην πρώιμη ζωή. Οι αλλαγές στο μικροβίωμα έχουν να κάνουν με τον τύπο του αντιβιοτικού, την δοσολογία, την διάρκεια της θεραπείας και τα βακτήρια-στόχους.

Οι νεοπλασίες είναι καταστάσεις που επηρεάζονται από διαταραχές στο μικροβίωμα του εντέρου. Για παράδειγμα, έχουν ανιχνευθεί συγκεκριμένα βακτήρια στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Οι γενωμικές αναλύσεις έχουν δείξει μια σύνδεση ανάμεσα στο Fusobacterium spp και στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Το Fusobacterium spp συμβάλλει στην καρκινογένεση μέσω του μηχανισμού της φλεγμονής αλλά είναι ανάγκη να γίνουν περαιτέρω μελέτες. Όλα αυτά τα ευρήματα δείχνουν ότι οι αλλαγές στο μικροβίωμα σε ασθενείς με καρκίνο του παχέος εντέρου συμβάλλουν στην αιτιολογία του καρκίνου. Η έκθεση στα αντιβιοτικά, ακόμη και για μικρό χρονικό διάστημα ειδικά στη βρεφική ηλικία, έχει μακροχρόνιες επιδράσεις στο μικροβίωμα, που προδιαθέτουν για μια πληθώρα χρόνιων νοσημάτων όπως ο καρκίνος.

Πώς επηρεάζουν τα αντιβιοτικά το μικροβίωμα;

Τα αντιβιοτικά μπορεί να αυξάνουν τις πιθανότητες για καρκίνο με διαφορετικούς μηχανισμούς. Αλλά ο κύριος μηχανισμός, είναι οι αλλαγές στο μικροβίωμα που παίζει κύριο ρόλο στην πέψη και στην λειτουργία της γαστρεντερικής οδού. Τα συμβιωτικά βακτήρια παίζουν ουσιαστικό ρόλο στη διάσπαση, στη σύνθεση και στην απορρόφηση πολλών θρεπτικών συστατικών και μεταβολιτών, όπως τα χολικά οξέα, τα λιπίδια, τα αμινοξέα, οι βιταμίνες και τα λιπαρά οξέα βραχείας αλύσου. Το μικροβίωμα του εντέρου συμβάλλει στη λειτουργία του ανοσοποιητικού και στην προστασία από παθογόνα βακτήρια, καθώς αναστέλλει την ανάπτυξή τους. Το μικροβίωμα του εντέρου επίσης προλαμβάνει την εισβολή των βακτηρίων μέσω της διατήρησης της συνοχής του επιθηλίου του εντέρου. Όλες αυτές οι λειτουργίες αλλάζουν με τη λήψη αντιβιοτικών και κατά συνέπεια, μπορεί να προκύπτει συστημική φλεγμονή και ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Τα αντιβιοτικά παρεμβαίνουν ανάμεσα στην αλληλεπίδραση του μικροβιώματος και του ανοσοποιητικού συστήματος, με αποτέλεσμα τη μειωμένη ανοσολογική απόκριση. Η απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος στους εισβολείς βασίζεται στο μικροβίωμα του εντέρου, και οι ασθενείς που λαμβάνουν αντιβιοτικά στη διάρκεια της ανοσοθεραπείας, έχουν χειρότερα κλινικά αποτελέσματα. Η μικροχλωρίδα προσφέρει προστασία ενάντια στα παθογόνα, η οποία επηρεάζεται σημαντικά από τα αντιβιοτικά.

Για κάποιες μορφές καρκίνου, υπάρχει μια ιδιαίτερη σύνδεση με την μικροχλωρίδα. Πολλές μελέτες διερευνούν την πιθανή σύνδεση ανάμεσα στο μικροβίωμα και στην καρκινογένεση και το κύριο συμπέρασμα είναι ότι η χρόνια φλεγμονή προκαλεί αλλαγές στη μικροχλωρίδα που μπορεί να οδηγούν σε καρκίνο. Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι τα αντιβιοτικά, αυξάνουν κατά 8% τον κίνδυνο για καρκίνο του παχέος εντέρου. Το Fusobacterium nucleatum  έχει σχέση με την καρκινογένεση στο έντερο, καθώς διαμορφώνει το μικροπεριβάλλον του όγκου και η απόκριση στο αντιβιοτικό μετρονιδαζόλη οδηγεί σε μείωση του κυτταρικού πολλαπλασιασμού.

Σε ποιες μορφές καρκίνου συμβάλλουν τα αντιβιοτικά; 

Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι το E. coli  προκαλεί χρόνια φλεγμονή, η οποία με τη σειρά της οδηγεί σε πολλαπλασιασμό των κυττάρων και καρκινογένεση. Ο ρόλος του H. pylori  στην παθογένεση του γαστρικού καρκίνου είναι καλά καθορισμένη. Η καταπολέμηση του H. pylori και του  Fusobacterium με την χρήση αντιβιοτικών μειώνει τον κίνδυνο για γαστρικό καρκίνο και καρκίνο του παχέος εντέρου αντίστοιχα. Ωστόσο, παρά αυτή την υπόθεση, υπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου που έχουν σχέση με τις αλλαγές στο μικροβίωμα του στομάχου που αυξάνουν τις πιθανότητες για γαστρικό καρκίνο.

Μια άλλη μελέτη έδειξε ότι υπάρχει μια προστατευτική δράση κατά του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, όπου υπάρχει μια μείωση του κινδύνου κατά 25% μετά τη λήψη αντιβιοτικών. Ο HPV (Human Papillomavirus) είναι η κύρια αιτία παθογένεσης του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, και τα χλαμύδια αποτελούν έναν ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου. Η ανίχνευση και η θεραπεία αυτών των παθογόνων στο γυναικολογικό σύστημα μειώνει τις πιθανότητες για καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.

Τα αντιβιοτικά που αυξάνουν τον κίνδυνο για καρκίνο περιλαμβάνουν τις β-λακτάμες, τις κεφαλοσπορίνες και τις φλοροκινολόνες.

Αντιβιοτικά και καρκίνος του παχέος εντέρου

Τα στοιχεία δείχνουν ότι υπάρχει μια ισχυρή σύνδεση ανάμεσα στη λήψη αντιβιοτικών και στον καρκίνο του παχέος εντέρου. Οι αλλαγές που προκαλούν τα αντιβιοτικά στη δράση των βακτηρίων και κατά συνέπεια στο pH του παχέος εντέρου, παρεμβαίνουν την προστατευτική βλέννα του παχέος εντέρου που είναι σε άμεση επαφή με τα επιθηλιακά κύτταρα, οδηγούν σε χρόνια φλεγμονή.

Αν και υπάρχει σύνδεση ανάμεσα στη χρήση αντιβιοτικών και στον καρκίνο του παχέος εντέρου, τα στοιχεία δεν είναι ξεκάθαρα. Ο καρκίνος του παχέος εντέρου είναι μια πολύπλοκη νόσος με πολλούς υποκείμενους μοριακούς μηχανισμούς και παράγοντες κινδύνου. Σε σύγκριση με την εμφάνιση του καρκίνου σε μεγάλη ηλικία, η πρώιμη εμφάνιση του καρκίνου του παχέος εντέρου είναι μια διαφορετική οντότητα.

Αποφυγή των παρενεργειών

Λήψη των αντιβιοτικών σύμφωνα με τις οδηγίες

Μερικά αντιβιοτικά πρέπει οι ασθενείς να τα λαμβάνουν μόνο με νερό. Κάποια άλλα είναι ανάγκη να τα λαμβάνουν με το φαγητό, γιατί έτσι αυξάνεται η απορρόφηση τους και περιορίζεται η πιθανότητα παρενεργειών στο στομάχι.

Ολοκλήρωση της θεραπείας

Οι ασθενείς πρέπει να ολοκληρώνουν την θεραπεία με τα αντιβιοτικά, ακόμη και αν τα συμπτώματα υποχωρούν. Αν κάποιος πάρει μόνο την μισή αντιβίωση, η λοίμωξη μπορεί να υποτροπιάσει και τα βακτήρια να γίνουν πιο ανθεκτικά, με αποτέλεσμα να προκαλούν περισσότερα προβλήματα.

Αποχή από το αλκοόλ

Τα αντιβιοτικά σε συνδυασμό με το αλκοόλ μπορεί να προκαλούν σοβαρές παρενέργειες. Κάποια φάρμακα όπως η μετρονιδαζόλη μπορεί να προκαλούν σοβαρές αντιδράσεις όταν κάποιος καταναλώνει αλκοόλ, που περιλαμβάνουν:

• Πονοκέφαλο
• Ναυτία και εμετό
• Ταχυκαρδία
• Εξάψεις

Λήψη προβιοτικών

Πολλά αντιβιοτικά προκαλούν διάρροια. Αυτό συμβαίνει επειδή σκοτώνουν κάποια από τα "καλά" βακτήρια του εντέρου μαζί με τα κακά. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την διατάραξη της ευαίσθητης ισορροπίας στα βακτήρια του εντέρου. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι ασθενείς που λαμβάνουν προβιοτικά έχουν 42% λιγότερες πιθανότητες να εμφανίσουν διάρροια. Υπάρχουν ειδικά συμπληρώματα με προβιοτικά, και φυσικά τροφές που περιέχουν προβιοτικά όπως το γιαούρτι.

Μιλήστε με το γιατρό σας

Καλό είναι να μιλήσετε με το γιατρό σας αν έχετε πιο σοβαρές παρενέργειες από τα αντιβιοτικά που περιλαμβάνουν:

• Σοβαρή διάρροια
• Εμετό
• Λευκές κηλίδες στη γλώσσα
• Κολπικές εκκρίσεις
• Αλλεργικές αντιδράσεις όπως εξάνθημα, δυσκολία στην αναπνοή και πρήξιμο στα χείλη ή στη γλώσσα