Φοβίες: τύποι, διάγνωση και αντιμετώπιση

Φοβίες

Μια φοβία αφορά τον υπερβολικό και παράλογο φόβο. Αν έχετε κάποια φοβία, μπορεί να νιώθετε πανικό κάθε φορά που έρχεστε αντιμέτωποι με όσα φοβάστε. Ο φόβος μπορεί να αφορά συγκεκριμένες τοποθεσίες, καταστάσεις ή αντικείμενα. Σε αντίθεση με τη διαταραχή γενικευμένου άγχους, μια φοβία συνήθως αφορά κάτι συγκεκριμένο.

Η επίδραση μιας φοβίας μπορεί να είναι ήπια ως σοβαρή. Οι άνθρωποι με φοβίες συχνά συνειδητοποιούν ότι ο φόβος τους είναι παράλογος. αλλά δεν μπορούν να κάνουν τίποτα για αυτό. Αυτοί οι φόβοι παρεμβαίνουν στη δουλειά, στο σχολείο και στις προσωπικές σχέσεις.

Υπάρχουν πολλές διαφορετικές φοβίες, που χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες:

• Απλές φοβίες
• Σύνθετες φοβίες

Απλές φοβίες

Οι απλές φοβίες είναι ο φόβος για συγκεκριμένα πράγματα, ζώα, καταστάσεις ή δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα ο φόβος για τους σκύλους, τις αράχνες, εντομοφοβία, τα φίδια, τον οδοντίατρο, τα αεροπλάνα.

Οι φοβίες επηρεάζουν τον κάθε άνθρωπο με διαφορετικό τρόπο. Μερικοί άνθρωποι απλά έχουν ήπιο άγχος όταν εκτίθενται σε όσα φοβούνται, ενώ άλλοι βιώνουν σοβαρό άγχος ή παθαίνουν μια οξεία κρίση πανικού.

Σύνθετες φοβίες

Οι σύνθετες φοβίες συνήθως συνδέονται με κάποιο βαθύ φόβο ή άγχος για μια συγκεκριμένη κατάσταση. Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα σύνθετων φοβιών είναι η αγοραφοβία και η κοινωνική φοβία.

Η αγοραφοβία είναι ο φόβος που αισθάνεται ένα άτομο μήπως βρεθεί σε καταστάσεις από τις οποίες είναι δύσκολο να ξεφύγει ή ότι δεν θα υπάρχει διαθέσιμη βοήθεια αν τα πράγματα δεν πάνε καλά.

Η κοινωνική φοβία είναι ο φόβος για κοινωνικές εκδηλώσεις, όπως οι γάμοι, οι ομιλίες σε κοινωνικές εκδηλώσεις. Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία φοβούνται ότι θα ντροπιάσουν τον εαυτό τους ή ότι θα εξευτελιστούν δημόσια.

Συμπτώματα φοβιών

Όλες οι φοβίες, ειδικά οι σύνθετες φοβίες όπως η αγοραφοβία, μπορεί να παρεμβαίνουν στις καθημερινές σας δραστηριότητες και να προκαλούν σοβαρό άγχος, ακόμη και κατάθλιψη.

Σωματικά συμπτώματα

Οι κρίσεις πανικού είναι πολύ συχνές στους ανθρώπους με φοβίες. Τα συμπτώματα συχνά εμφανίζονται ξαφνικά και χωρίς προειδοποίηση.

Μια κρίση πανικού προκαλεί σωματικά συμπτώματα που περιλαμβάνουν:

• εφίδρωση
• τρέμουλο
• εξάψεις ή ανατριχίλα
• ταχυκαρδία
• δύσπνοια, δυσκολία στην αναπνοή
• σφίξιμο στο στήθος, πόνος στο στέρνο
• ίλλιγο, ναυτία
• πονοκέφαλο
• αίσθημα λιποθυμίας
• μούδιασμα ή μυρμήγκιασμα
• ξηροστομία
• σύγχυση

Σύνθετες φοβίες

Οι σύνθετες φοβίες όπως η αγοραφοβία και η κοινωνική φοβία, μπορεί να επηρεάζουν την ευεξία σας.

Τα συμπτώματα που εκδηλώνονται στην αγοραφοβία διαφέρουν σε σοβαρότητα, Μερικοί άνθρωποι νιώθουν νευρικοί και ανήσυχοι αν προσπαθήσουν να αφήσουν το σπίτι τους για να πάνε για ψώνια, ενώ άλλοι νιώθουν άνετα να ταξιδεύουν σε μικρή απόσταση από το σπίτι τους.

Αν έχετε κοινωνική φοβία, οι δημόσιες ομιλίες μπορεί να σας τρομοκρατούν και να σας κάνουν να νιώθετε ευάλωτοι.

Αιτίες φοβιών

Γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορεί να προκαλέσουν φοβίες. Τα παιδιά που έχουν κάποιο στενό συγγενή με κάποια διαταραχή άγχους έχουν υψηλότερο κίνδυνο να εμφανίσουν φοβίες.

Διάφορα ψυχοπιεστικά γεγονότα ζωής μπορεί να οδηγήσουν στη δημιουργία μιας φοβίας. Ο εγκλωβισμός σε κάποιο κλειστό χώρο, ύψος, ζώα, κα παράγοντες μπορεί να είναι οι πηγές μιας φοβίας.

Οι άνθρωποι με κάποιο πρόβλημα ή περιπέτεια υγείας μπορεί επίσης να αποκτήσουν μία φοβία. Πολλοί άνθρωποι εμφανίζουν φοβίες μετά από τραυματικές εμπειρίες. Σε κάποιες περιπτώσεις, οι φόβοι μπορεί να αποτελούν ουσιαστικά ιδεοληψίες, μέρος της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής (όπως ο φόβος ότι θα γίνει κάτι κακό).

Απλές φοβίες

Οι απλές φοβίες συνήθως εμφανίζονται στην παιδική ηλικία, συχνά στην ηλικία των 4-8 ετών. Μια απλή φοβία μπορεί να οφείλεται σε κάποια τραυματική εμπειρία της παιδικής ηλικίας. Αν για παράδειγμα, ένα μικρό παιδί εγκλωβιστεί σε ένα χώρο, μπορεί να εμφανίσει κλειστοφοβία όσο μεγαλώνει.

Αν κάποιος έχει την ίδια φοβία με κάποιο άλλο μέλος της οικογένειάς του, όπως η αραχνοφοβία, αυτό μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι έμαθε να φοβάται τις αράχνες ως παιδί.

Σύνθετες φοβίες

Η ακριβής αιτία μιας σύνθετης φοβίας, όπως η αγοραφοβία, είναι άγνωστη. Ωστόσο, πιστεύεται ότι τα γονίδια, η χημεία του εγκεφάλου και οι εμπειρίες της ζωής ίσως να παίζουν ρόλο στην ανάπτυξη αυτών των φοβιών.

Διάγνωση φοβιών

Οι περισσότεροι άνθρωποι με φοβίες συνήθως γνωρίζουν ότι έχουν φοβία. Πολλοί άνθρωποι ζουν με τη φοβία χωρίς να έχει γίνει επίσημη διάγνωση και φροντίζουν να αποφεύγουν με ευλάβεια όσα φοβούνται.

Ωστόσο, αν έχετε κάποια φοβία, είναι σημαντικό να μιλάτε με το γενικό σας γιατρό ή τον ψυχοθεραπευτή σας ώστε να λάβετε την ανάλογη ιατρική φροντίδα.

Σύνθετες φοβίες

Αγοραφοβία

Υπάρχουν κάποιες ερωτήσεις που μπορούν να σας βοηθήσουν να αναγνωρίσετε αν έχετε αγοραφοβία, τους τελευταίους έξι μήνες:

• Αποφεύγετε τακτικά καταστάσεις επειδή φοβάστε ότι θα πάθετε κρίση πανικού;

Οποιαδήποτε από τις ακόλουθες καταστάσεις σας κάνουν να νιώθετε άγχος:

• να βγείτε έξω, μακριά από το σπίτι σας
• να περιμένετε στην ουρά
• να είστε σε κλειστούς χώρους, όπως ένα τούνελ
• να είστε μόνοι στο σπίτι
• να είστε σε ανοιχτό χώρο, όπως ένα πάρκο
• να είστε σε μέρη με πολυκοσμία

Αν έχετε απαντήσει ναι στις περισσότερες ερωτήσεις, μπορεί να έχετε αγοραφοβία για αυτό είναι σημαντικό να απευθυνθείτε στο γιατρό σας.

Κοινωνική φοβία

Υπάρχουν κάποιες ερωτήσεις που μπορούν να σας βοηθήσουν να κατανοήσετε αν έχετε κοινωνική φοβία:

Τους τελευταίους έξι μήνες:

• Ανησυχείτε πολύ μήπως ντροπιάσετε τον εαυτό σας μπροστά στους άλλους;
• Ανησυχείτε για το τι σκέφτονται οι άλλοι για εσάς;
• Νιώθετε άγχος σε κοινωνικές εκδηλώσεις;

Φοβάστε ότι θα είστε ανήσυχοι στις ακόλουθες καταστάσεις:

• δημόσιες ομιλίες
• όταν τρώτε και πίνετε μπροστά σε άλλους ανθρώπους
• όταν πηγαίνετε σε πάρτι ή κοινωνικές εκδηλώσεις

Αν απαντήσατε ναι στις περισσότερες ερωτήσεις μπορεί να έχετε κοινωνική φοβία. Για την διάγνωση της κοινωνικής φοβίας , ο γιατρός σας θα αξιολογήσει τα ακόλουθα κριτήρια:

• τα συμπτώματα πρέπει να οφείλονται στο άγχος και όχι σε άλλα συμπτώματα
• η ανησυχία πρέπει να είναι άμεσο αποτέλεσμα της έκθεσης σε κοινωνικές εκδηλώσεις
• η αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων πρέπει να είναι κύριο γνώρισμα της κατάστασης

Θεραπεία φοβιών

Πολλοί άνθρωποι με φοβία δεν λαμβάνουν θεραπεία και πιστεύουν ότι η αποφυγή όσων φοβούνται είναι η λύση στο πρόβλημα.

Ωστόσο, δεν είναι πάντα εφικτό να αποφεύγει κάποιος συγκεκριμένες φοβίες όπως ο φόβος για τα αεροπλάνα. Μπορεί να χρειάζεστε επαγγελματική βοήθεια ώστε να βρείτε την καλύτερη θεραπευτική επιλογή για εσάς.

Οι περισσότερες φοβίες αντιμετωπίζονται και υπάρχουν πολλές διαθέσιμες θεραπευτικές επιλογές. Σε πολλές περιπτώσεις απαιτείται ο συνδυασμός θεραπειών για τα καλύτερα αποτελέσματα.

Ψυχοθεραπεία

Η ψυχοθεραπεία συχνά είναι πολύ αποτελεσματική στους ανθρώπους με φοβίες. Στην ψυχοθεραπεία μπορείτε να μιλήσετε για όλα όσα σας φοβίζουν και να ανακαλύψετε την αιτία της φοβίας, ώστε να την ξεπεράσετε.

Με τη βοήθεια του ψυχοθεραπευτή θα εξερευνήσετε τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές σας ώστε να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά τη φοβία.

Απευαισθητοποίηση

Πολλές φοβίες μπορούν να θεραπευτούν με την απευαισθητοποίηση ή την θεραπεία έκθεσης. Η θεραπεία έκθεσης περιλαμβάνει σταδιακή έκθεση σε όσα φοβάστε ώστε να αρχίσετε να νιώθετε λιγότερο άγχος.

Φαρμακευτική αγωγή

Η φαρμακευτική αγωγή είναι μια ακόμη θεραπευτική επιλογή. Τρεις κύριοι τύποι φαρμάκων προτείνονται για την θεραπεία του άγχους:

• αντικαταθλιπτικά
• ηρεμιστικά (πχ Ζάναξ)
• β-αναστολείς (Inderal, Concor)

Αντικαταθλιπτικά

Τα αντικαταθλιπτικά χορηγούνται και για την μείωση του άγχους. Οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs), χορηγούνται για την θεραπεία της κοινωνικής φοβίας. Η σιταλοπράμη και η εσιταλοπράμη (Cipralex) βοηθούν στην διαταραχή πανικού. Η βενλαφαξίνη βοηθά στην διαταραχή γενικευμένου άγχους.

Αγχολυτικά

Οι βενζοδιαζεπίνες είναι μια κατηγορία φαρμάκων που είναι γνωστά ως αγχολυτικά. Χρησιμοποιούνται για την θεραπεία του σοβαρού άγχους αλλά στη μικρότερη δυνατή δόση και για μικρό χρονικό διάστημα. Αυτό συμβαίνει επειδή μπορεί να προκαλέσουν εξάρτηση και εθισμό.

Οι βενζοδιαζεπίνες συνήθως χορηγούνται για τέσσερις εβδομάδες. Όπως και τα αντικαταθλιπτικά πρέπει η διακοπή να γίνεται σταδιακά. Οι βενζοδιαζεπίνες περιλαμβάνουν:

• την διαζεπάμη (Stedon)
• την αλπραζολάμη (Xanax)
• την λοραζεπάμη (Tavor)
• τη βρωμαζεπάμη (Lexotanil)

Β-αναστολείς

Οι β-αναστολείς συχνά χρησιμοποιούνται για την θεραπεία των προβλημάτων του καρδιαγγειακού, όπως η υπέρταση. Βοηθούν στην μείωση των συμπτωμάτων του άγχους, όπως η ταχυπαλμία. Οι β-αναστολείς (πχ Idneral) ρίχνουν το ρυθμό της καρδιάς και μειώνουν την αρτηριακή πίεση.