Καταπίεση συναισθημάτων

Καταπίεση συναισθημάτων

Η σύνδεση ανάμεσα στο μυαλό και στο σώμα είναι πολύπλοκη. Στην Αρχαία Ελλάδα, ο Αριστοτέλης ήταν ο πρώτος που παρατήρησε ότι τα συναισθήματα επηρεάζουν το σώμα και ο Ιπποκράτης είχε την πεποίθηση ότι οι ψυχικές ασθένειες ήταν αποτέλεσμα φυσικών αιτιών, και όχι κάτι υπερφυσικό όπως πίστευαν ευρέως εκείνη την εποχή.

Τις τελευταίες δεκαετίες, έχουν γίνει πολλές μελέτες για τη σύνδεση ανάμεσα στις ψυχικές διαταραχές, στα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και τις σωματικές ασθένειες. Στις μέρες μας έχει αναγνωριστεί η σύνδεση ανάμεσα στα συναισθήματα και στα προβλήματα υγείας. Γενικά, η ολιστική προσέγγιση των νοσημάτων γίνεται όλο και πιο αποδεκτή, καθώς αναγνωρίζεται ότι η συναισθηματική υγεία συνδέεται αμφίδρομα με την σωματική υγεία.

Τα συναισθήματα και η σημασία τους

Η επικράτηση της "λογικής" και ο έλεγχος των συναισθημάτων μας βοηθά να αντιμετωπίζουμε τις προκλήσεις της καθημερινότητας, να επιβιώνουμε ή να μην πονάμε (ψυχολογικά), αλλά τι συμβαίνει όταν δεν αναγνωρίζουμε ή καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας μακροχρόνια; Τα καταπιεσμένα συναισθήματα έχουν μια επίδραση στο σώμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτές οι επιπτώσεις είναι βραχυπρόθεσμες και δεν προκαλούν μακροχρόνια προβλήματα. Αλλά, όταν κάποιος καταπιέζει συστηματικά τα συναισθήματά του, αυτό μπορεί να έχει καταστροφικές επιδράσεις στην σωματική και στην ψυχική του υγεία, όπως την εμφάνιση αυτοάνοσων ή άλλων νοσημάτων.

Η νευροφυσιολογία και η βιοχημεία εξηγούν τους μηχανισμούς μέσω των οποίων τα συναισθήματα προκαλούν αλλαγές στο νευρικό, στο ενδοκρινικό, στο ανοσοποιητικό και στο πεπτικό σύστημα. Γνωρίζουμε, ότι ο φόβος και το στρες οδηγούν σε αύξηση των επιπέδων της κορτιζόλης, και ότι το έντονο ή χρόνιο στρες επηρεάζει αρνητικά την υγεία με την συνεχή ενεργοποίηση αυτού του μηχανισμού επιβίωσης. Τα καταπιεσμένα συναισθήματα "μένουν" στο σώμα, σε ψυχικό και σωματικό επίπεδο (για παράδειγμα στους μύες). Οι μελέτες δείχνουν για παράδειγμα πως όταν κάποιος συσσωρεύει συναισθήματα μέσα του, αυτό έχει άμεσες επιδράσεις στη λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος. Και όσο πιο δυνατά και επίμονα είναι τα συναισθήματα που καταπιέζονται, τόσο σοβαρότερες οι συνέπειες.

Τα συναισθήματα απαιτούν το σεβασμό μας. Δεν έρχονται από το υπερπέραν, ούτε είναι περιττά. Έρχονται από ένα κομμάτι του εαυτού μας που είναι λιγότερο συνειδητό και μας "μιλάει" με αυτό τον τρόπο. Τα συναισθήματα είναι λοιπόν ένας δείκτης για την ψυχολογική μας κατάσταση, είναι φυσιολογικές αντιδράσεις.

Υπάρχουν πολλά και διαφορετικά συναισθήματα όπως η χαρά, η ευτυχία, η λύπη, η έκπληξη, ο θυμός, ο φόβος, η απελπισία, που σκοπό έχουν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε τι μας συμβαίνει και να μας ωθήσουν σε δράσεις. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν "καλά, θετικά" και "κακά, αρνητικά" συναισθήματα, αλλά έχουν χαρακτηριστεί έτσι για κοινωνικούς και θρησκευτικούς λόγους.

Με ποιους τρόπους εκδηλώνονται τα καταπιεσμένα συναισθήματα;

Όλοι μας βιώνουμε πολλά συναισθήματα καθημερινά, είναι κομμάτι της ανθρώπινης φύσης μας. Ο θυμός, η λύπη, η χαρά είναι συναισθήματα που παίζουν σημαντικό ρόλο στην καθημερινότητά μας. Όταν κάποιος δυσκολεύεται να εκφράσει ή να αποδεχτεί τα συναισθήματα, τότε τα συσσωρεύει μέσα του και τα καταπιέζει. Μερικές φορές, τα καταπιεσμένα συναισθήματα είναι κομμάτι μιας μεγαλύτερης εικόνας, όπως για παράδειγμα μιας διαταραχής της διάθεσης (πχ κατάθλιψη, δυσθυμία).

Όταν κάποιος καταπιέζει τα συναισθήματά του, ίσως:

• Να νιώθει μουδιασμένος ή απόμακρος από τους άλλους
• Να μην μπορεί να εκφράζει όσα νιώθει
• Να αισθάνεται ανησυχία, ευερεθιστότητα ή να έχει κακή διάθεση
• Να είναι συνέχεια σε κατάσταση εγρήγορσης
• Να αντιμετωπίζει ψυχοσωματικά συμπτώματα όπως πόνοι σε διάφορα σημεία στο σώμα, μουδιάσματα, ίλιγγο, κα.
• Μπορεί να είναι πιο επιθετικός ή να εμφανίσει κατάθλιψη ή κρίσεις πανικού.

Γιατί καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας;

Η καταπίεση των συναισθημάτων συμβαίνει όταν τις δυσάρεστες σκέψεις και τα επώδυνα συναισθήματα θέλουμε να τα αποβάλλουμε από το (συνειδητό) μυαλό μας. Οι περισσότεροι από εμάς το κάνουν αυτό με πολλούς τρόπους, είτε με το να αποσπούν την προσοχή τους (πχ να βλέπουν τηλεόραση), να προσπαθούν να νιώθουν μουδιασμένοι (από το αλκοόλ, κάνναβη), να καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες φαγητού, να κάνουν shopping therapy, σεξ, κα. Άλλοι χρησιμοποιούν αντικαταθλιπτικά ή αγχολυτικά φάρμακα (Xanax) για να ξεφύγουν από τα συναισθήματά τους. Επίσης, πολλοί άνθρωποι διοχετεύουν τα δυνατά συναισθήματα σε κάποια σωματική δραστηριότητα (για παράδειγμα τρέξιμο, γυμναστική). Όταν δίνουμε προσοχή σε κάτι άλλο αυτό μας βοηθά να ξεχνάμε τι πραγματικά συμβαίνει μέσα μας.

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι καταπιέζουν τα συναισθήματά τους. Μπορεί να αποφεύγουν ένα δυνατό, ένα εκρηκτικό συναίσθημα που είναι κοινωνικά μη αποδεκτό, ή αντικαθιστούν ένα επώδυνο συναίσθημα με ένα άλλο πιο αποδεκτό. Πολλές φορές μας επηρεάζουν οι προσδοκίες των άλλων ανθρώπων. Επιγραμματικά, μπορεί να τα καταπιέζουμε για διαφόρους λόγους:

• να φοβόμαστε να τα εκφράσουμε (θα υπάρξουν συνέπειες: τιμωρία, απόρριψη)
• δεν μας έχουν μάθει να τα εκφράζουμε (για να είμαστε αποδεκτοί, "καλά παιδιά")
• μας έχουν μάθει ότι μερικά συναισθήματα "απαγορεύονται", είναι "αρνητικά" ή πως δεν γίνονται αποδεκτά
• δεν θέλουμε να επιβαρύνουμε τους άλλους
• μας απασχολεί η εικόνα μας και το "τι θα πουν οι άλλοι"
• μας είναι επώδυνα, δεν θέλουμε να "σκαλίσουμε" πιο βαθιά, να δούμε τι πραγματικά μας συμβαίνει
• εσωστρεφής χαρακτήρας

Κάθε άτομο μπορεί να φτάσει σε ένα σημείο στη ζωή του στο οποίο δεν θα μπορεί να αντιμετωπίζει μεγάλες προκλήσεις. Τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, οι απώλειες, ο χωρισμός, η σωματική ή η ψυχολογική κακοποίηση είναι όλοι παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση φόβων, θλίψης, κόπωσης, διατροφικών διαταραχών, ψυχοσωματικών. Οι διαταραχές ύπνου, οι εφιάλτες, τα προβλήματα με την παχυσαρκία είναι σοβαρά θέματα. Καθώς είναι δύσκολο κάποιος να διαχειριστεί την ντροπή και τις ενοχές μπορεί να καταπιέζει αυτά τα επώδυνα συναισθήματα και τις σκέψεις.

Η καταπίεση ή η καταστολή των συναισθημάτων είναι μια αναγκαιότητα για τους περισσότερους ανθρώπους, μερικές φορές, για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε όσα συμβαίνουν. Γενικά, δεν είναι αποδεκτό κάποιος να κλαίει όλη μέρα στη δουλειά του επειδή νιώθει λυπημένος. Ο σύγχρονος τρόπος ζωής απαιτεί να καταπιέζουμε τα συναισθήματά μας. Πρέπει να θάβουμε βαθιά μέσα μας τα συναισθήματά μας για να αποδώσουμε στη δουλειά μας ή για να επιβιώσουμε μέσα σε μια δυσλειτουργική οικογένεια. Σε δημόσιους χώρους όλοι προσδοκούν να αντιδράμε με σεβασμό. Όταν κάποιος έχει εκρήξεις από θυμό τον αποδοκιμάζουν, καθώς οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν τις δεξιότητες να εκφράσουν το θυμό τους με διαφορετικό τρόπο.

Τα καταπιεσμένα συναισθήματα είναι αυτά που δεν επεξεργαζόμαστε και τα ωθούμε στο υποσυνείδητο. Πολύ συχνά, έχουν σχέση με τραυματικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας. Αν ένα παιδί έχει βιώσει ένα τραυματικό γεγονός και δεν έχει δώσει χώρο σε αυτά τα επώδυνα συναισθήματα, ή νιώθει ντροπή ή πιστεύει ότι είναι λάθος να τα εκφράζει, και σαν ενήλικας θα έχει μάθει να κρατάει τα συναισθήματα μέσα του. Ο καθένας μπορεί να καταπιέζει τα συναισθήματά του. Αλλά αυτό είναι πιο σύνηθες σε ανθρώπους που έχουν βιώσει κάποια τραυματική εμπειρία. Η καταπίεση των συναισθημάτων συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να κρατήσουν τα συναισθήματά τους κρυφά και να προστατεύσουν τον εαυτό τους. Ωστόσο, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα καταπιεσμένα συναισθήματα συνεχίζουν να υπάρχουν.