Ψυχογενής ίλιγγος (ζάλη λόγω ψυχολογικών αιτιών)

Ψυχογενής ίλιγγος

Περίπου το 30-50% των περιστατικών ζάλης δεν οφείλονται σε κάποια παθολογική αιτία, αλλά σχετίζεται με ψυχολογικά αίτια, και διαγιγνώσκονται ως ψυχογενής ίλιγγος. Αν και ο όρος “ίλιγγος” και “ζαλάδα” συχνά χρησιμοποιούνται ως συνώνυμα από το κοινό, η ζαλάδα αναφέρεται σε ένα γενικό αίσθημα έλλειψης ισορροπίας ενώ ο ίλιγγος είναι μια ειδική μορφή ζαλάδας που σας κάνει να αισθάνεστε ότι εσείς ή το περιβάλλον γύρω σας περιστρέφεται όταν αυτό δεν συμβαίνει. Η ψυχολογική ζάλη μπορεί να εμφανιστεί χωρίς να υπάρχει κάποια άλλη διαταραχή του αιθουσαίου συστήματος ή να είναι συνέπεια μιας διαταραχής του αιθουσαίου, όπως σε ασθενείς με αιθουσαία ημικρανία ή νόσο Meniere.

Η ιδέα ότι ο επίμονος ίλιγγος (ζάλη) δεν προέρχεται αναγκαστικά από κάποια διαταραχή του αιθουσαίου συστήματος και πως μπορεί να οφείλεται σε ψυχολογικούς παράγοντες, γεννήθηκε στις αρχές του 1900. Τα διάφορα ψυχοσωματικά συμπτώματα και οι ψυχιατρικές διαταραχές (όπως διαταραχές άγχους, κατάθλιψη) συνδέονται, και το ίδιο συμβαίνει με τα συμπτώματα και προβλήματα που αφορούν το αιθουσαίο σύστημα (ίλιγγος, ζαλάδα, αστάθεια).

Για τους περισσότερους ασθενείς, υπάρχει έντονη ανησυχία για το επόμενο επεισόδιο ιλίγγου και αυτό τους κάνει να αγωνιούν και να αποφεύγουν τους δημόσιους χώρους ή να αποφεύγουν να βγουν από το σπίτι τους. Κάποιοι ασθενείς έχουν έντονη αστάθεια και αυξημένη ευαισθησία στα οπτικά ερεθίσματα.

Ψυχολογική ζάλη και αίτια

Περίπου το 30% των ασθενών με περιφερικό αιθουσαίο ίλιγγο εμφανίζουν στη συνέχεια ζαλάδα ή αστάθεια που δεν εξηγείται ιατρικά (ιδιοπαθής) ή σχετίζεται με κάποια ψυχική διαταραχή.

Η έλλειψη κοινωνική υποστήριξης, οι δυσκολίες, οι αρνητικές εμπειρίες της ζωής που συνδέονται με την εμφάνιση κρίσεων πανικού συμβάλλουν στην εμφάνιση ψυχογενή ιλίγγου. Ο φοβικός ίλιγγος στάσης συχνά ακολουθεί μετά από μια διαταραχή του αιθουσαίου συστήματος ή έντονο συναισθηματικό στρες και χαρακτηρίζεται από ένα συνδυασμό μη-περιστροφικού ιλίγγου με αστάθεια στη στάση και στη βάδιση.

Η ψυχολογικη ζαλη συχνά συνδέεται με το άγχος και οδηγεί στην αποφυγή συγκεκριμένων συμπεριφορών. Φαίνεται να υπάρχει μια σύνδεση ανάμεσα στο άγχος και στις διαταραχές της ισορροπίας.

Οι ασθενείς με κρίσεις πανικού ή κάποια διαταραχή άγχους και με διαταραχή του αιθουσαίου συστήματος εμφανίζουν όμοια συμπεριφορικά συμπτώματα, όπως η αποφυγή.

Οι άνθρωποι που βασίζονται στην όραση για να προσανατολίζονται στο χώρο και για να ελέγχουν την ισορροπία τους μπορεί να έχουν κάποια διαταραχή στο αιθουσαίο σύστημα και κάποια διαταραχή άγχους. Επίσης, ο ίλιγγος και η αστάθεια είναι συχνά συμπτώματα για τα άτομα άνω των 75 ετών.

Μπορεί το στρες να προκαλέσει ζάλη και άλλα συμπτώματα ιλίγγου;

Το άγχος και το στρες συμβάλλουν στην δυσλειτουργία του αιθουσαίου συστήματος και στην εμφάνιση ψυχολογιής ζάλης. Η ζαλάδα ή ο ίλιγγος μπορεί να εμφανιστούν υπό συνθήκες οξέος ή χρονίου στρες.

Αιθουσαίο σύστημα

Η αιτία της ζαλάδας εντοπίζεται στο αιθουσαίο σύστημα. Το αιθουσαίο σύστημα περιλαμβάνει το εσωτερικό αυτί που ελέγχει την ισορροπία. Αποτελείται από τρία ημικυκλικά κανάλια γεμάτα με υγρό και μικροσκοπικές τρίχες. Όταν κουνάμε το κεφάλι μας, οι τρίχες αυτές μπορούν να ανιχνεύσουν σε ποια κατεύθυνση κινείται το υγρό και ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί αυτή την πληροφορία για να καθορίσει την κατεύθυνση του κεφαλιού.

Στρες και ίλιγγος

Τα αυξημένα επίπεδα των ορμονών του στρες όπως η κορτιζόλη έχουν αρνητική επίδραση στην μεταφορά των νευρικών σημάτων από το αιθουσαίο σύστημα στον εγκέφαλο. Αυτές οι ορμόνες διαταράσσουν τα κανάλια ιόντων στα νεύρα και την μεταγωγή σήματος στον εγκέφαλο.

Το σώμα επίσης απελευθερώνει άλλες χημικές ενώσεις όπως η ισταμίνη και τα νευροστεροειδή όταν είστε σε κατάσταση στρες και αυτό έμμεσα επηρεάζει την νευροδιαβίβαση ανάμεσα στο αιθουσαίο σύστημα και στον εγκέφαλο.

Μερικοί άνθρωποι μπορεί να νιώθουν ξαφνικά ίλιγγο όταν αντιμετωπίζουν ψυχοπιεστικές καταστάσεις. Για παράδειγμα, κάποιος με κοινωνικό άγχος μπορεί να νιώθει ζαλάδα όταν είναι σε ένα χώρο με πολύ κόσμο.

Το άγχος και ο ίλιγγος μπορεί να έχουν και αντίστροφη σχέση. Η διέγερση του αιθουσαίου συστήματος και η ανησυχία για τον ίλιγγο μπορεί να προκαλέσουν άγχος.

Συμπτώματα ιλίγγου

Κοινά συμπτώματα που συνοδεύουν τον ίλιγγο ή την ζαλάδα περιλαμβάνουν:

• αστάθεια
• τάση λιποθυμίας
• πονοκέφαλος
• ναυτία
• εμετός
• εμβοές
• προβλήματα ακοής
• δυσκολία στον συγχρονισμό των κινήσεων
• δυσκολία στο να δείτε πράγματα ενώ κινείστε

Πρόληψη ιλίγγου

Ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη του ιλίγγου που οφείλεται στο συναισθηματικό στρες (ψυχογενής ίλιγγος), είναι να προσπαθήσετε να ελαχιστοποιήσετε το στρες στη ζωή σας. Οι παρακάτω τρόποι θα σας βοηθήσουν να ανακουφιστείτε από το στρες:

• ακούστε χαλαρωτική μουσική
• προγραμματίστε πράγματα που σας δίνουν χαρά
• κάντε διαλογισμό
• κάντε άσκηση
• μιλήστε για όσα νιώθετε με ένα φίλο ή ένα μέλος της οικογένειάς σας

Οι ακόλουθες υγιεινές συνήθειες θα σας βοηθήσουν να ανακουφιστείτε από τα συμπτώματα:

• ελαχιστοποιήστε την καφεΐνη, το αλκοόλ και το κάπνισμα
• μείνετε ενυδατωμένοι
• καθίστε κάπου μέχρι να νιώσετε καλύτερα
• μιλήστε με το γιατρό σας αν ο ίλιγγος είναι σοβαρός ή αν διαρκεί πολύ

Η ψυχοθεραπεία είναι μια αποτελεσματική θεραπευτική επιλογή αν ο ίλιγγος σας οφείλεται στο άγχος.

Άλλες καταστάσεις που μπορούν να προκαλέσουν ίλιγγο

Υπάρχουν πολλές πιθανές αιτίες για τον ίλιγγο. Κάποιες από τις πιο γνωστές περιλαμβάνουν τις λοιμώξεις του αυτιού και τη νόσο Meniere.

• Η αιθουσαία νευρίτιδα είναι μια ιϊκή λοίμωξη του αιθουσαίο νεύρου και μπορεί να προκαλέσει έντονο ίλιγγο διαταράσσοντας την μεταβίβαση των νευρικών σημάτων από το αυτό στον εγκέφαλο.
• Η αιθουσαία λαβυρινθίτιδα είναι μια ιϊκή λοίμωξη του εσωτερικού αυτιού που παρεμβαίνει στην μεταγωγή των νευρικών σημάτων ανάμεσα στο αιθουσαίο σύστημα και στον εγκέφαλο.
• Η νόσος Meniere οφείλεται στη συσσώρευση υγρού στο εσωτερικό αυτί που μπορεί να προκαλέσει ίλιγγο, προβλήματα στην ακοή ή βουητό στα αυτιά.
• Ο καλοήθης παροξυσμικός ίλιγγος θέσης είναι η πιο συχνή αιτία ιλίγγου. Εμφανίζεται όταν οι κρύσταλλοι του ανθρακικού ασβεστίου σχηματίζονται μέσα στα ημικυκλικά κανάλια και παρεμποδίζουν την μεταφορά των νευρικών μηνυμάτων στον εγκέφαλο.
• Η αιθουσαία ημικρανία αναφέρεται σε ένα επεισόδιο ιλίγγου σε ανθρώπους που εμφανίζουν ημικρανία. Δεν είναι ξεκάθαρο τι προκαλεί αυτά τα επεισόδια, αλλά όπως και στις κρίσεις ημικρανίας, το άγχος είναι η κύρια αιτία.

Πότε να μιλήσετε με το γιατρό σας;

Είναι γενικά καλή ιδέα να μιλήσετε στο γιατρό σας αν έχετε σοβαρά, επαναλαμβανόμενα επεισόδια ζαλάδας ή ιλίγγου. Επίσης καλό είναι να επισκεφθείτε το γιατρό σας αν η ζαλάδα συνοδεύεται από:

• λιποθυμία
• επιληψία
• δυσκολία στην αναπνοή
• πόνο στο στήθος

Το άγχος αυξάνει τις ορμόνες του στρες όπως η κορτιζόλη, η οποία παρεμβαίνει στη λειτουργία του αιθουσαίου συστήματος που ελέγχει την ισορροπία. Υπάρχουν πολλές αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν ίλιγγο. Οι ασθενείς με άγχος, κατάθλιψη ή κάποια κάποια ψυχική διαταραχή έχουν χαμηλότερη ποιότητα ζωής, ψυχοσωματικά συμπτώματα και λειτουργικά θέματα.