Παρενέργειες αντικαταθλιπτικών φαρμάκων

Παρενέργειες των Αντικαταθλιπτικών

Όταν επιλέγουμε ως ψυχίατροι ένα αντικαταθλιπτικό, σκεφτόμαστε την ισορροπία μεταξύ των πλεονεκτημάτων και των παρενεργειών για κάθε ασθενή. Τα αντικαταθλιπτικά όπως οι SSRIs, οι SNRIs, τα TCAs αποτελούν λύση για πολλούς ασθενείς αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν παρενέργειες, όπως ζαλάδα, ναυτία, αϋπνία και διαταραχές του γαστρεντερικού. Επίσης, η διακοπή της χρήσης των αντικαταθλιπτικών μπορεί να προκαλέσει συμπτώματα στέρησης σε κάποιους ασθενείς, ενώ κάποιοι μπορεί να έχουν πιο σοβαρά συμπτώματα.

Σε περιπτώσεις στις οποίες οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών είναι περισσότερες από τα οφέλη ή όταν κάποιος θέλει να ακολουθήσει ένα πιο φυσικό δρόμο θεραπείας, υπάρχουν λύσεις όπως η ομοιοπαθητική, ο βελονισμός, η ψυχοθεραπεία ή άλλες μη-επεμβατικές τεχνικές. Καλό είναι να ενημερώνεστε για τις επιλογές σας και να αποφασίζετε μαζί με το γιατρό σας ποια αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι καλύτερα για εσάς.

Γενικές παρενέργειες αντικαταθλιπτικών

Τα αντικαταθλιπτικά έχουν διαφορετικές παρενέργειες, αναλόγως της κατηγορίας στην οποία ανήκουν. Σε γενικές γραμμές όμως, οι παρενέργειες που αναφέρουν οι ασθενείς από τα αντικαταθλιπτικά και η συχνότητά τους είναι αυτές που αναφέρονται στον παραπάνω πίνακα. Γενικά πιο συχνά αναφέρονται:

• αϋπνία
• άγχος, ανησυχία
• αύξηση βάρους (λόγω της αύξησης της όρεξης για φαγητό)
• σεξουαλική δυσλειτουργία (μειωμένη libodo και διαταραχές που αφορούν τον οργασμό)

Μόνο σε ασθενείς που έχουν δοκιμάσει πολλαπλά αντικαταθλιπτικά φάρμακα εμφανίζοντας πολλές παρενέργειες, μπορεί να έχει νόημα ένα γονιδιακό τεστ (DNA τεστ) για να διαπιστωθεί αν υπάρχει κάποιο αντικαταθλιπτικό φάρμακο που τους ταιριάζει περισσότερο βιοχημικά.

1. Παρενέργειες των SSRI και SNRI αντικαταθλιπτικών

Οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs) είναι τα αντικαταθλιπτικά που χορηγούνται πιο συχνά, σε ένα ποσοστό 60-70% των ασθενών. Τα SSRI αυξάνουν τα επίπεδα σεροτονίνης μεταξύ των νευρώνων στον εγκέφαλο. Επειδή οι SSRIs έχουν διαφορετική χημική δομή, υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής του φαρμάκου μέχρι να βρεθεί αυτό με τις λιγότερες παρενέργειες για τον κάθε ασθενή ξεχωριστά.

Οι παρενέργειες γενικά περιλαμβάνουν υπνηλία, ναυτία, ζαλάδα, αϋπνία, πονοκέφαλο και θολή όραση. Επίσης παρατηρούνται αλλαγές στη σεξουαλική επιθυμία, όπως η μειωμένη λίμπιντο.

Αν και είναι τα αντικαταθλιπτικά που στατιστικώς συνταγογραφούνται περισσότερο, υπάρχουν κάποιες ειδικές προειδοποιήσεις για τη χρήση τους. Για παράδειγμα, η σιταλοπράμη μπορεί να προκαλέσει αρρυθμίες. Η αύξηση του βάρους είναι μια συχνή παρενέργεια των αντικαταθλιπτικών SSRIs όπως το Zoloft και το Seroxat, αν και αυτές οι παρενέργειες συνδέονται με τη μακροχρόνια χρήση.

Οι ευάλωτες ομάδες όπως οι νέοι κάτω των 25 ετών και οι ηλικιωμένοι, πρέπει να είναι προσεκτικοί όταν παίρνουν SSRIs. Οι ηλικίες αυτές μπορεί με τη λήψη αντικαταθλιπτικών να εμφανίσουν μια πιθανή επιδείνωση των αυτοκτονικών σκέψεων ή άλλων σοβαρών καταθλιπτικών συμπεριφορών τις πρώτες ημέρες. Τα συγκεκριμένα φάρμακα στο εξωτερικό (ΗΠΑ) τονίζουν αυτές τις προειδοποιήσεις. Αν και οι σοβαρές παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών μειώνονται με τον καιρό, είναι σημαντικό να γνωρίζετε τους κινδύνους, ειδικά των SSRIs.

Οι ασθενείς πρέπει να συζητούν με τον ψυχίατρό τους για οποιαδήποτε άλλη φαρμακευτική αγωγή λαμβάνουν μαζί με τους SSRIs, είτε πρόκειται για συμπληρώματα, είτε για αναλγητικά που επηρεάζουν τα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο. Τα αυξημένα επίπεδα σεροτονίνης μπορεί να οδηγήσεουν σε συμπτώματα όπως η ανησυχία, η ταραχή, η εφίδρωση, η σύγχυση και η αναστάτωση.

Οι παρενέργειες των SNRI (που επηρεάζουν τη σεροτονίνη και τη νορεπινεφρίνη στον εγκέφαλο) είναι παρόμοιες με αυτές των SSRIs.

2. Παρενέργειες τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών

Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά αλλάζουν και αυτά την επικοινωνία ανάμεσα στους νευρώνες του εγκεφάλου, επηρεάζοντας τους νευροδιαβιβαστές στον εγκέφαλο και έτσι βοηθούν στην κατάθλιψη.

Οι παρενέργειες των τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών είναι πιο σοβαρές και ευρύτερου φάσματος, και χρειάζεται χρόνος για να καθοριστεί η δοσολογία που δεν θα επηρεάζει τόσο πολύ τον οργανισμό. Οι παρενέργειες των τρικυκλικών αντικαταθλιπτικών περιλαμβάνουν θολή όραση, υπνηλία, δυσκοιλιότητα, ξηροστομία, ζάλη και κατακράτηση ούρων. Οι ασθενείς πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν κάθονται και σηκώνονται απότομα, καθώς παρατηρείται πτώση της αρτηριακής πίεσης από τα φάρμακα και έτσι αυξάνεται ο κίνδυνος ζαλάδας (ορθοστατική υπόταση). Επίσης έχουν παρατηρηθεί αλλαγές στην όρεξη και στο βάρος, στην σεξουαλική επιθυμία και διαταραχές  όπως η εφίδρωση και το τρέμουλο.

Όπως συμβαίνει με όλα τα φάρμακα, οι παρενέργειες εξαρτώνται από τον ασθενή και το φάρμακο. Για παράδειγμα κάποια τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά προκαλούν σε μεγαλύτερο βαθμό ζαλάδα και αύξηση του βάρους ενώ η νορτριπτυλίνη και η δεσιπραμίνη έχουν πιο ήπιες παρενέργειες.

3. Παρενέργειες των αναστολέων της μονοαμινικής οξειδάσης (MAOIs)

Στην Ελλάδα τα MAOI ουσιαστικά δεν χρησιμοποιούνται από τους ψυχιάτρους. Οι ψυχίατροι προτείνουν την κατηγορία των MAOIs (αναστολείς της μονοαμινικής οξειδάσης) όταν τα άλλα αντικαταθλιπτικά δεν έχουν αποτέλεσμα και με τη λήψη τους πρέπει απαραιτήτως οι ασθενείς να αποφεύγουν συγκεκριμένα φάρμακα και τροφές. Οι πιο σοβαρές παρενέργειες των MAOIs διαρκούν μερικές εβδομάδες μετά τη διακοπή τους, εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο τα συγκεκριμένα φάρμακα δρουν. Οι ασθενείς που λαμβάνουν MAOIs πρέπει να είναι σε επικοινωνία με το γιατρό τους γιατί πρέπει απαραιτήτως να αποφεύγουν την πρόσληψη τυραμίνης, που υπάρχει στο κρασί και στη μπύρα, όπως επίσης στα αλλαντικά και στα τυριά.

Οι ασθενείς συχνά αναφέρουν παρενέργειες όπως η ξηροστομία, ο πονοκέφαλος, η ζαλάδα, η υπνηλία, η φωτοευαισθησία, και διαταραχές του γαστρεντερικού όπως η δυσκοιλιότητα, η ναυτία και η διάρροια. Πολλοί ασθενείς αναφέρουν αλλαγές στη σεξουαλική λειτουργία όπως η μειωμένη λίμπιντο ή η δυσκολία στον οργασμό. Συχνά παρατηρούνται και μυϊκά συμπτώματα όπως οι ακούσιοι σπασμοί, οι κράμπες και το μυρμήγκιασμα.

4. Εξάρτηση και σύνδρομο διακοπής/στέρησης

Οι μελέτες δείχνουν ότι τα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν εξάρτηση, όμως το 20% των ασθενών εμφανίζει συμπτώματα στέρησης αμέσως μετά τη διακοπή. Το σύνδρομο στέρησης περιλαμβάνει συμπτώματα όπως η ναυτία, η αϋπνία, οι διαταραχές στις αισθήσεις και συμπτώματα ομοιάζοντα γριπώδη συνδρομή όταν τα αντικαταθλιπτικά (ιδίως τα SSRIs) διακόπτονται απότομα. Είναι ζωτικής σημασίας να ενημερωθείτε για τον πιο ασφαλή τρόπο διακοπής των αντικαταθλιπτικών ώστε να αποφύγετε το σύνδρομο στέρησης ή την υποτροπή. Η φλουβοξαμίνη φαίνεται ότι προκαλεί τα περισσότερα συμπτώματα στέρησης.

5. Αντικαταθλιπτικά και εγκυμοσύνη

Οι γυναίκες που είναι έγκυες ή σχεδιάζουν να κάνουν παιδί ή θηλάζουν πρέπει απαραιτήτως να συζητήσουν με το γιατρό τους τα υπερ και τα κατά της λήψης αντικαταθλιπτικών (και αγχολυτικών) και τις παρενέργειές τους, ώστε να είναι ενήμερες και να μειωθεί ο κίνδυνος πιθανών παρενεργειών στην εγκυμοσύνη, που μεταξύ των άλλων περιλαμβάνουν ανωμαλίες στη διάπλαση του εμβρύου.