Η δύσπνοια είναι μια κατάσταση που την συναντάμε συχνά. Αν και συνήθως η αιτία της είναι τα προβλήματα του αναπνευστικού ή της καρδιάς, υπάρχουν πάρα πολλές περιπτώσεις στις οποίες η δύσπνοια έχει ψυχολογική αιτία (ψυχογενής δύσπνοια), όπως το άγχος, η κατάθλιψη, ο θυμός, ο ψυχικός πόνος. Οι ψυχολογικοί παράγοντες πρέπει να αξιολογούνται μαζί με τους βιολογικούς παράγοντες, όταν δεν ανευρίσκεται κάποια οργανική αιτία μετά από ένα πλήρη έλεγχο.
Η ψυχογενής δύσπνοια από άγχος μπορεί να εκδηλώνεται με διαφόρους τρόπους, όπως για παράδειγμα:
Είναι απαραίτητο βέβαια όταν πρωτοεμφανίζεται η κατάσταση να γίνει ένας πλήρης οργανικός έλεγχος για να αποκλειστούν άλλα νοσήματα που μπορεί να προκαλούν αυτές τις ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, όπως άσθμα, η υπνική άπνοια, η πνευμονική εμβολή, κα. Μόνο εφόσον αποκλειστούν τα οργανικά αίτια μπορούμε πλέον να μιλάμε για τη διάγνωση ψυχογενούς (ψυχολογικής) δύσπνοιας.
Η δυσκολία στην αναπνοή μπορεί να αποτελεί μια ψυχοσωματική εκδήλωση. Η ψυχογενής δύσπνοια μπορεί να έχει διάφορες έντονες μορφές, όπως η κρίση πανικού (τεστ για την κρίση πανικού), ο ψυχογενής υπεραερισμός και ο ψυχαναγκαστικός αναστεναγμός. Ποια είναι όμως η σύνδεση ανάμεσα στην ψυχογενή δύσπνοια και στο άγχος;
Το άγχος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και (εν μέρει) φυσιολογικό. Όταν συμβαίνουν γεγονότα που μας φορτίζουν συναισθηματικά και μας προκαλούν ανησυχία, τότε ενεργοποιείται ο “συναγερμός” στον εγκέφαλό μας (η αμυγδαλή) που στέλνει σήματα πανικού! Αυτός είναι ο μηχανισμός “πάλης ή φυγής” (fight or flight) που αναλαμβάνει δράση όταν αντιμετωπίζουμε απειλητικές καταστάσεις.
Το πρόβλημα είναι, ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί να κατανοήσει αν μια απειλή είναι πραγματική ή όχι. Ο μηχανισμός “πάλης ή φυγής” αντιλαμβάνεται την ίδια απειλή είτε κάνουμε μια δύσκολη συζήτηση (ψυχολογική απειλή), είτε κινδυνεύει η ζωή μας (σωματική απειλή). Η ενεργοποίηση του συγκεκριμένου μηχανισμού θέτει σε εγρήγορση όλους τους αμυντικούς μηχανισμούς μας. Η αδρεναλίνη αρχίζει να κυλά στις φλέβες μας, η αναπνοή είναι πιο γρήγορη και ρηχή, η καρδιά χτυπάει πιο γρήγορα, αυξάνεται η εγρήγορση, ενώ όλα τα άλλα συστήματα υπολειτουργούν.
Αυτό συμβαίνει επειδή ο ρυθμός της αναπνοής ρυθμίζεται από την αδρεναλίνη, η οποία δρα απευθείας στα νεύρα του διαφράγματος. Αυτή η δράση έχει ως αποτέλεσμα οι υποδοχείς στον εγκέφαλο να ανιχνεύουν υψηλότερα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα και χαμηλότερα επίπεδα οξυγόνου.
Αυτή η φυσιολογική αντίδραση εξηγεί το γιατί νιώθουμε δύσπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή σε καταστάσεις στρες. Ουσιαστικά, το σώμα μας κάνει προετοιμασία για να αντιμετωπίσει μια (σωματική) απειλή.
Τα συναισθήματα, οι παθήσεις και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα συνδέονται άμεσα σύμφωνα με τη Κινέζικη ιατρική. Πολύ συχνά, η κατάθλιψη, το πένθος, ο θυμός και το άγχος εκδηλώνονται στο σώμα με ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως η ψυχογενής δύσπνοια. Οι ασθενείς περιγράφουν αυτή την κατάσταση με διαφορετικούς τρόπους, όπως βάρος στο στήθος, αίσθημα σφιξήματος στο λαιμό, αίσθημα πνιγμού στο λαιμό (ή κατά την κατάποση), κα.
Άλλες καταστάσεις που μπορεί να επηρεάζουν την εκδήλωση δύσπνοιας ή να συγχέονται είναι:
Η διάγνωση και η διαφοροποίηση αυτών των καταστάσεων είναι συνήθως μια πρόκληση. Μερικές φορές, η ψυχογενής δύσπνοια έχει κοινά στοιχεία με τις νόσους του καρδιο-αναπνευστικού που η διαφορική διάγνωση είναι δύσκολη (συχνά οι ασθενείς ανησυχούν για έμφραγμα ή άλλα καρδιακά νοσήματα).
Η κύρια αιτία της χρόνιας δύσπνοιας είναι τα αλλεργιογόνα που προκαλούν αλλεργική βρογχίτιδα (άσθμα). Άλλες συχνές αιτίες της χρόνια δύσπνοιας είναι τα νοσήματα του καρδιαγγειακού και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Υπάρχουν βέβαια, και άλλες πιο σπάνιες διαταραχές όπως η σαρκοείδωση, οι νευρομυϊκές παθήσεις, οι λοιμώξεις, η αναιμία, η παχυσαρκία.
Το ψυχογενές στρες μπορεί να επιδεινώνει κάποιες ασθένειες που προκαλούν δύσπνοια, όπως είναι για παράδειγμα το βρογχικό άσθμα. Τα συμπτώματα του άγχους και των παθήσεων του αναπνευστικού όπως το άσθμα έχουν σημαντική αλληλοεπικάλυψη. Η δύσπνοια μπορεί να είναι η μοναδική εκδήλωση του συναισθηματικού στρες μαζί με κάποια άλλα ενδιαφέροντα κλινικά ευρήματα. Επίσης, η δύσπνοια από μόνη της προκαλεί έντονη ανησυχία και φόβο στους ασθενείς με υποκείμενα καρδιοαναπνευστικά προβλήματα υγείας. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι το άγχος μπορεί να αντανακλά τα υποκείμενα καρδιοααναπνευστικά προβλήματα ή η δύσπνοια μπορεί να υποδηλώνει την ύπαρξη μιας υποκείμενης διαταραχής άγχους ή την συνύπαρξη και των δύο. Επιπλέον, συχνά η ψυχογενής δύσπνοια είναι μια ψυχοσωματική εκδήλωση του ανεπίλυτου ψυχολογικού πόνου (π.χ. το πένθος).
Είναι πολύ σημαντική η αναγνώριση και η κατανόηση των φυσιολογικών και ψυχολογικών παραγόντων που συμβάλλουν σε κοινά συμπτώματα, όπως η δύσπνοια. Πολλές φορές τα συμπτώματα του ασθενή δεν συμβαδίζουν με τα κλινικά ευρήματα. Έτσι, οι ασθενείς συχνά σταματούν την παρακολούθηση όταν τα αποτελέσματα των εξετάσεων είναι αρνητικά και νιώθουν απογοήτευση.
Η διάγνωση της δύσπνοιας περιλαμβάνει τα εξής βήματα:
Υπάρχουν αρκετά φάρμακα που βοηθούν στην αντιμετώπιση της δύσπνοιας και περιλαμβάνουν:
Ενώ οι πιο συχνές αιτίες της δύσπνοιας είναι τα προβλήματα του αναπνευστικού ή της καρδιάς, η ψυχογενής δύσπνοια έχει σχέση με ψυχολογικούς παράγοντες όπως το υπερβολικό άγχος, Αρχικά πρέπει να γίνει ένας οργανικός έλεγχος για τον αποκλεισμό των άλλων παθήσεων, και στη συνέχεια να απευθυνθείτε σε ένα ειδικό ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή ώστε να σχεδιάσετε μαζί την κατάλληλη θεραπεία για την αντιμετώπιση των όσων σας βαραίνουν ψυχολογικά. Υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές επιλογές όπως η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ και ο ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ.Υπάρχει λύση για την ψυχογενή δύσπνοια!