Ψυχογενής δύσπνοια – Δύσπνοια από άγχος

Ψυχογενής δύσπνοια (δύσπνοια από άγχος)

Η δύσπνοια είναι μια κατάσταση που την συναντάμε συχνά. Αν και συνήθως η αιτία της είναι τα προβλήματα του αναπνευστικού ή της καρδιάς, υπάρχουν πάρα πολλές περιπτώσεις στις οποίες η δύσπνοια έχει ψυχολογική αιτία (ψυχογενής δύσπνοια), όπως το άγχος, η κατάθλιψη, ο θυμός, ο ψυχικός πόνος. Οι ψυχολογικοί παράγοντες πρέπει να αξιολογούνται μαζί με τους βιολογικούς παράγοντες, όταν δεν ανευρίσκεται κάποια οργανική αιτία μετά από ένα πλήρη έλεγχο.

Συμπτώματα – πως εκδηλώνεται η δύσπνοια από άγχος

Η ψυχογενής δύσπνοια μπορεί να εκδηλώνεται με διαφόρους τρόπους, όπως για παράδειγμα:

• αίσθημα οτι δεν μπορεί να αναπνεύσει κάποιος
• ότι δεν φτάνει ο αέρας
• δυσκολία να πάρει κανείς βαθιά ανάσα
• βάρος ή πίεση στο στέρνο που δυσκολεύει την ανάσα, σφίξιμο στο λαιμό, κόμπος στο λαιμό
• ξυπνάει το βράδυ χωρίς ανάσα, κόβεται η αναπνοή στον ύπνο

Είναι απαραίτητο βέβαια όταν πρωτοεμφανίζεται η κατάσταση να γίνει ένας πλήρης οργανικός έλεγχος για να αποκλειστούν άλλα νοσήματα που μπορεί να προκαλούν αυτές τις ψυχοσωματικές εκδηλώσεις, όπως άσθμα, η υπνική άπνοια, η πνευμονική εμβολή, κα. Μόνο εφόσον αποκλειστούν τα οργανικά αίτια μπορούμε πλέον να μιλάμε για τη διάγνωση ψυχογενούς (ψυχολογικής) δύσπνοιας.

Πώς το άγχος προκαλεί δύσπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή; 

Η δυσκολία στην αναπνοή μπορεί να αποτελεί μια ψυχοσωματική εκδήλωση. Η ψυχογενής δύσπνοια μπορεί να έχει διάφορες έντονες μορφές, όπως η κρίση πανικού (τεστ για την κρίση πανικού), ο ψυχογενής υπεραερισμός και ο ψυχαναγκαστικός αναστεναγμός. Ποια είναι όμως η σύνδεση ανάμεσα στην ψυχογενή δύσπνοια και στο άγχος;

Το άγχος είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής μας και (εν μέρει) φυσιολογικό. Όταν συμβαίνουν γεγονότα που μας φορτίζουν συναισθηματικά και μας προκαλούν ανησυχία, τότε ενεργοποιείται ο “συναγερμός” στον εγκέφαλό μας (η αμυγδαλή) που στέλνει σήματα πανικού! Αυτός είναι ο μηχανισμός “πάλης ή φυγής” (fight or flight) που αναλαμβάνει δράση όταν αντιμετωπίζουμε απειλητικές καταστάσεις.

Το πρόβλημα είναι, ότι ο εγκέφαλος δεν μπορεί να κατανοήσει αν μια απειλή είναι πραγματική ή όχι. Ο μηχανισμός “πάλης ή φυγής” αντιλαμβάνεται την ίδια απειλή είτε κάνουμε μια δύσκολη συζήτηση (ψυχολογική απειλή), είτε κινδυνεύει η ζωή μας (σωματική απειλή). Η ενεργοποίηση του συγκεκριμένου μηχανισμού θέτει σε εγρήγορση όλους τους αμυντικούς μηχανισμούς μας. Η αδρεναλίνη αρχίζει να κυλά στις φλέβες μας, η αναπνοή είναι πιο γρήγορη και ρηχή, η καρδιά χτυπάει πιο γρήγορα, αυξάνεται η εγρήγορση, ενώ όλα τα άλλα συστήματα υπολειτουργούν.

Αυτό συμβαίνει επειδή ο ρυθμός της αναπνοής ρυθμίζεται από την αδρεναλίνη, η οποία δρα απευθείας στα νεύρα του διαφράγματος. Αυτή η δράση έχει ως αποτέλεσμα οι υποδοχείς στον εγκέφαλο να ανιχνεύουν υψηλότερα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα και χαμηλότερα επίπεδα οξυγόνου.

Αυτή η φυσιολογική αντίδραση εξηγεί το γιατί νιώθουμε δύσπνοια ή δυσκολία στην αναπνοή σε καταστάσεις στρες. Ουσιαστικά, το σώμα μας κάνει προετοιμασία για να αντιμετωπίσει μια (σωματική) απειλή.

Ποιες είναι οι αιτίες της ψυχογενούς δύσπνοιας;

Τα συναισθήματα, οι παθήσεις και τα ψυχοσωματικά συμπτώματα συνδέονται άμεσα σύμφωνα με τη Κινέζικη ιατρική. Πολύ συχνά, η κατάθλιψη, το πένθος, ο θυμός και το άγχος εκδηλώνονται στο σώμα με ψυχοσωματικά συμπτώματα, όπως η ψυχογενής δύσπνοια. Οι ασθενείς περιγράφουν αυτή την κατάσταση με διαφορετικούς τρόπους, όπως βάρος στο στήθος, αίσθημα σφιξήματος στο λαιμό, αίσθημα πνιγμού στο λαιμό (ή κατά την κατάποση), κα.

Άλλες καταστάσεις που μπορεί να επηρεάζουν την εκδήλωση δύσπνοιας ή να συγχέονται είναι:

• Κρίσεις πανικού: αποτελούν μια ακόμη αιτία δύσπνοιας. Η προσωρινή αίσθηση σοκ είναι πολύ συχνό φαινόμενο στους ανθρώπους που βιώνουν κρίσεις πανικού.
• Άγχος : οι άνθρωποι με κάποια διαταραχή άγχους μπορεί να εμφανίσουν δύσπνοια. Αν και η άσκηση συμβάλλει βραχυπρόθεσμα στην αντιμετώπιση της κατάστασης, είναι ανάγκη ο ασθενής να συμβουλευτεί έναν ψυχίατρο.
• Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση: προκαλεί μια συγκεκριμένη αίσθηση στην εσωτερική επένδυση του οισοφάγου (οισοφαγίτιδα). Ο οισοφάγος έχει πολλές απολήξεις νεύρων στο εσωτερικό του τοίχωμα και όταν τα οξέα του στομάχου παλινδρομούν και αγγίζουν τις απολήξεις των νεύρων, τότε προκαλούν μια προσωρινή δύσπνοια.

Η διάγνωση και η διαφοροποίηση αυτών των καταστάσεων είναι συνήθως μια πρόκληση. Μερικές φορές, η ψυχογενής δύσπνοια έχει κοινά στοιχεία με τις νόσους του καρδιο-αναπνευστικού που η διαφορική διάγνωση είναι δύσκολη (συχνά οι ασθενείς ανησυχούν για έμφραγμα ή άλλα καρδιακά νοσήματα).

Η κύρια αιτία της χρόνιας δύσπνοιας είναι τα αλλεργιογόνα που προκαλούν αλλεργική βρογχίτιδα (άσθμα). Άλλες συχνές αιτίες της χρόνια δύσπνοιας είναι τα νοσήματα του καρδιαγγειακού και η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Υπάρχουν βέβαια, και άλλες πιο σπάνιες διαταραχές όπως η σαρκοείδωση, οι νευρομυϊκές παθήσεις, οι λοιμώξεις, η αναιμία, η παχυσαρκία.

Ψυχογενής δύσπνοια και άγχος

Το ψυχογενές στρες μπορεί να επιδεινώνει κάποιες ασθένειες που προκαλούν δύσπνοια, όπως είναι για παράδειγμα το βρογχικό άσθμα. Τα συμπτώματα του άγχους και των παθήσεων του αναπνευστικού όπως το άσθμα έχουν σημαντική αλληλοεπικάλυψη. Η δύσπνοια μπορεί να είναι η μοναδική εκδήλωση του συναισθηματικού στρες μαζί με κάποια άλλα ενδιαφέροντα κλινικά ευρήματα. Επίσης, η δύσπνοια από μόνη της προκαλεί έντονη ανησυχία και φόβο στους ασθενείς με υποκείμενα καρδιοαναπνευστικά προβλήματα υγείας. Έτσι, μπορούμε να πούμε ότι το άγχος μπορεί να αντανακλά τα υποκείμενα καρδιοααναπνευστικά προβλήματα ή η δύσπνοια μπορεί να υποδηλώνει την ύπαρξη μιας υποκείμενης διαταραχής άγχους ή την συνύπαρξη και των δύο. Επιπλέον, συχνά η ψυχογενής δύσπνοια είναι μια ψυχοσωματική εκδήλωση του ανεπίλυτου ψυχολογικού πόνου (π.χ. το πένθος).

Είναι πολύ σημαντική η αναγνώριση και η κατανόηση των φυσιολογικών και ψυχολογικών παραγόντων που συμβάλλουν σε κοινά συμπτώματα, όπως η δύσπνοια. Πολλές φορές τα συμπτώματα του ασθενή δεν συμβαδίζουν με τα κλινικά ευρήματα. Έτσι, οι ασθενείς συχνά σταματούν την παρακολούθηση όταν τα αποτελέσματα των εξετάσεων είναι αρνητικά και νιώθουν απογοήτευση.

Πώς μπορεί να γίνει η διάγνωση της ψυχογενούς δύσπνοιας;

Η διάγνωση της δύσπνοιας περιλαμβάνει τα εξής βήματα:

• Για την διαφορική διάγνωση ανάμεσα στις δύο καταστάσεις (χρόνια δύσπνοια και ψυχογενής δύσπνοια), ο γιατρός ζητά από τον ασθενή να αναπνεύσει βαθιά. Ένας ασθενής με χρόνια δύσπνοια δυσκολεύεται να πάρει βαθιές αναπνοές ακόμη και όταν προσπαθεί. Ωστόσο, ένα άτομο με ψυχογενή δύσπνοια εμφανίζει πιο βελτιωμένη αναπνοή όταν κάνει προσπάθεια να αναπνεύσει.
• Κλινική εξέταση, λεπτομερή εξέταση του θώρακα.
• Πλήρης οργανικός έλεγχος, όπως εξετάσεις αίματος κα, για τον έλεγχο της λειτουργίας των πνευμόνων (σπιρομέτρηση) για τον αποκλεισμό παθήσεων των πνευμόνων και της καρδιάς.

Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω την ψυχογενή δύσπνοια;

Υπάρχουν αρκετά φάρμακα που βοηθούν στην αντιμετώπιση της δύσπνοιας και περιλαμβάνουν:

• Ψυχοθεραπεία: η ψυχοθεραπεία είναι πολύ αποτελεσματική σε περιπτώσεις δύσπνοιας που αποτελεί ψυχοσωματικό σύμπτωμα άγχους ή κατάθλιψης (μπορείτε να κάνετε το τεστ κατάθλιψης)
• Ομοιοπαθητική: η ομοιοπαθητική μπορεί να προσφέρει σημαντική βοήθεια στην αντιμετώπιση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων.
• Βελονισμός: μπορεί να βοηθήσει στη ρύθμιση του νευρικού συστήματος, στην αντιμετώπιση του άγχους και ορμονικών προβλημάτων.
• Αντιόξινα: οι ασθενείς με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση καλό είναι να παίρνουν αντιόξινα για τον περιορισμό των συμπτωμάτων.
• Αγχολυτικά: οι ασθενείς με κάποια διαταραχή άγχους καλό είναι να μιλούν με τον ψυχίατρό τους για να γίνει σωστή αξιολόγηση της κατάστασης. Τα αγχολυτικά (π.χ. xanax)συμβάλλουν στον έλεγχο της αναπνοής αλλά η λήψη τους είναι βραχεία.