Γιατί παθαίνουμε κρίση πανικού;

Γιατί παθαίνουμε κρίση πανικού;

Μια κρίση πανικού είναι ένα ξαφνικό επεισόδιο παροξυσμικού άγχους, το οποίο προκαλεί πολύ έντονα σωματικά συμπτώματα φόβου. Αυτά συνήθως περιλαμβάνουν ταχυκαρδία, δύσπνοια, τρέμουλο, ζαλάδα, την αίσθηση ότι κάποιος πεθαίνει ή ότι τρελένεται. Οι κρίσεις πανικού είναι κάτι πολύ σύνηθες. Περίπου το 25% του πληθυσμού βιώνει μια κρίση πανικού κάποια στιγμή στη ζωή του.

Οι κρίσεις πανικού συχνά συμβαίνουν ξαφνικά και μπορεί να μην έχουν καμία σχέση με κάποιο εξωτερικό ερέθισμα. Συνήθως διαρκούν από μερικά λεπτά μέχρι μισή ώρα. Ωστόσο, οι σωματικές και ψυχικές επιδράσεις μιας κρίσης πανικού μπορεί να διαρκούν για αρκετές ώρες.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι που παθαίνουν πρώτη φορά κρίση πανικού καταλήγουν στο νοσοκομείο. Ο πόνος στο στήθος και η δύσπνοια είναι δύο συμπτώματα που φοβίζουν κάθε άνθρωπο. Χωρίς θεραπεία, οι κρίσεις πανικού μπορεί να είναι εξουθενωτικές, καθώς ένα άτομο ζει συνεχώς με το φόβο μιας νέας κρίσης.

Όμως πώς ξεκινούν οι κρίσεις πανικού; Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο; Είναι επικίνδυνες; Και γιατί παθαίνουμε κρίσεις πανικού;

Τι συμβαίνει πίσω από μια κρίση πανικού;

Οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν όταν κάτι μοιάζει απειλητικό, συνειδητά ή όχι. Μπορεί να είναι μια αντικειμενική απειλή, όπως η συνειδητοποίηση ότι ένας σκύλος θα σας επιτεθεί, ή μια ψυχολογική απειλή. Μπορεί να βρίσκεστε σε μια κοινωνική εκδήλωση και να ανησυχείτε αν κάποιος σας κρίνει αρνητικά. Βέβαια, αυτός δεν είναι πάντα ο κανόνας, αλλά μια ξαφνική ανησυχία μπορεί να οδηγεί σε κρίση πανικού.

Οι κρίσεις πανικού είναι στην πραγματικότητα μια δυσλειτουργία στο κύκλωμα του εγκεφάλου που ελέγχει το μηχανισμό πάλης ή φυγής (fight or flight). Και αυτό το κύκλωμα κάποιες φορές υπερλειτουργεί. Οι μελέτες του εγκεφάλου δείχνουν ότι οι κρίσεις πανικού συμβαίνουν εξαιτίας μιας ανισορροπίας ανάμεσα σε δύο σημαντικές περιοχές του εγκεφάλου:

• Η αμυγδαλή, η οποία λειτουργεί ως φύλακας για την ανίχνευση πιθανών κινδύνων και στέλνει σήματα για την ενεργοποίηση του μηχανισμού πάλης ή φυγής, γίνεται υπερδραστήρια.
• Την ίδια στιγμή, η περιοχή του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνη για την λογική σκέψη και την λήψη αποφάσεων, ο προμετωπιαίος φλοιός, υπολειτουργεί, και έτσι δεν μπορεί να ελέγχει το πώς αντιδρά το σώμα.

Ένα άτομο με άγχος δυσκολεύεται να ηρεμήσει επειδή σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις οι ορμόνες του στρες απελευθερώνονται και ο εγκέφαλος δεν μπορεί να σκεφτεί λογικά. Η υπερλειτουργία αυτών των εγκεφαλικών κυκλωμάτων μπορεί να οδηγεί σε κρίσεις πανικού.

Ποιες είναι οι κύριες αιτίες των κρίσεων πανικού;

Ο κάθε άνθρωπος αντιμετωπίζει διαφορετικά το άγχος. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι δεν εμφανίζουν όλοι οι άνθρωποι με άγχος κρίσεις πανικού. Ο εγκέφαλος μαθαίνει να αντιλαμβάνεται συγκεκριμένα πράγματα ως περισσότερο ή λιγότερο "απειλητικά", και τα κυκλώματα του εγκεφάλου αποθηκεύουν αναπαραστάσεις αυτών των καταστάσεων, που ενισχύουν αυτές τις θετικές ή αρνητικές συνθήκες.

Επίσης, σημαντικό ρόλο παίζει ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώνουμε. Το άγχος ή τα ψυχικά τραύματα στην παιδική ηλικία ή στην εφηβεία επηρεάζουν σημαντικά τα νευρικά κυκλώματα του εγκεφάλου, που ελέγχουν τις συμπεριφορές μας. Υπάρχουν πολλά στοιχεία που δείχνουν ότι τα τραύματα της παιδικής ηλικίας έχουν σχέση με την κακή ανάπτυξη συγκεκριμένων περιοχών του εγκεφάλου που επηρεάζουν τη συμπεριφορά και την έκφραση των συναισθημάτων.

Οι άνθρωποι που βιώνουν κρίσεις πανικού είναι συχνά άνθρωποι που φορτώνονται πολλές ευθύνες, κυνηγούν τα επιτεύγματα και πιέζουν τον εαυτό τους για να γίνουν καλύτεροι. Περιμένουν πολλά από τον εαυτό τους, έχουν υψηλές προσδοκίες. Αυτό όμως έχει και το ανάλογο ψυχολογικό κόστος.

Όλοι μας βιώνουμε περιόδους στη ζωή μας που είμαστε πιο ευάλωτοι. Οι κρίσεις πανικού συχνά κάνουν την εμφάνισή τους σε μεταβατικές περιόδους, μετά από ένα χωρισμό, μια μετακόμιση, την απώλεια της δουλειάς, ένα έντονο στρες.

Οι εμπειρίες της ζωής επίσης επηρεάζουν το πως ερμηνεύουμε τις αισθήσεις του σώματος. Αν είχατε αγχώδεις γονείς ή γονείς με αρρωστοφοβία, θα έχετε μάθει (ασυνείδητα) να αντιμετωπίζετε τα πάντα, ακόμα και τα μικροπράγματα, με άγχος. Αν κάποιος έχει μια ενόχληση στο στομάχι μπορεί να την αγνοεί μέχρι να δει πως θα εξελιχθεί. Αλλά αν κάποιος έχει ιστορικό με καρκίνο του εντέρου, τότε μπορεί να πανικοβληθεί.

Οι ψυχολογικοί παράγοντες που μπορεί να οδηγούν σε κρίσεις πανικού μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Στρες (χρόνιο συσσωρευμένο στρες, ή οξύ στρες)
• Σημαντικές προσωπικές απώλειες, πένθος, χωρισμός
• Σημαντικές αλλαγές στη ζωή όπως η απώλεια της δουλειάς, η απόκτηση παιδιών, η μετακόμιση
• Υποκείμενα ψυχολογικά προβλήματα όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, η διαταραχή μετατραυματικού στρες
• Φοβίες  - οι άνθρωποι παθαίνουν κρίσεις πανικού ως αποτέλεσμα έκθεσης σε ένα αντικείμενο ή κατάσταση που προκαλεί φόβο
• Χαμηλή αυτοπεποίθηση, οι άνθρωποι με κρίσεις πανικού έχουν έναν παθητικό τρόπο επικοινωνίας με τους άλλους

Το άγχος μπορεί να διατρέχει οικογένειες. Οι γενετικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην πιθανότητα εμφάνισης των κρίσεων πανικού. Οι μελέτες δείχνουν ότι όταν κάποιος έχει ένα συγγενή πρώτου βαθμού, όπως οι γονείς ή άλλοι συγγενείς, με κρίσεις πανικού, τότε είναι πιο πιθανό να εμφανίσει επίσης κρίσεις πανικού κάποια στιγμή στη ζωή του.

Άλλες (βιολογικές) αιτίες των κρίσεων πανικού περιλαμβάνουν φαρμακολογικούς παράγοντες:

• Αλκοόλ, φάρμακα
• Παρενέργειες φαρμάκων
• Υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης

Τι συμβαίνει σε μια κρίση πανικού;

Καθώς στο σώμα ρέουν ορμόνες όπως η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη, προκαλούν συμπτώματα όπως η γρήγορη αναπνοή, το σφίξιμο στο στήθος, η εφίδρωση και οι εξάψεις. Μπορεί να νιώθετε ναυτία, τάση για έμετο ή πόνο στην κοιλιά, καθώς το σώμα βάζει την πέψη σε αναμονή. Σε αυτή την κατάσταση το σώμα είναι έτοιμο για δράση, δηλαδη κίνηση ώστε να ξεφύγει από ένα κίνδυνο.

Πολλοί άνθρωποι αναπνέουν πολύ γρήγορα στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, και έτσι πυροδοτείται ένας καταρράκτης γεγονότων. Ακόμη και όταν αναπνέουν γρήγορα νιώθουν ότι το οξυγόνο δεν είναι αρκετό. Αλλά αυτό που είναι πραγματικά σημαντικό είναι ότι εκπνέουν πολύ διοξείδιο του άνθρακα. Αυτή η ξαφνική πτώση στα επίπεδα του διοξειδίου του άνθρακα αλλάζει την βιοχημεία του αίματος. Έτσι, προκαλούνται κάποια τρομακτικά συμπτώματα όπως το τρέμουλο στα χέρια και στα πόδια και η θολή όραση με αποτέλεσμα να νιώθουν αποσυνδεδεμένοι από την πραγματικότητα.

Τελικά, μετά από μια κρίση πανικού οι άνθρωποι νιώθουν εξουθενωμένοι.

Ποια είναι τα συμπτώματα της κρίσης πανικού;

Μια κρίση πανικού περιλαμβάνει ψυχικά και σωματικά συμπτώματα. Και οι δύο τύποι συμπτωμάτων δημιουργούν ένα φαύλο κύκλο. Κάποιοι άνθρωποι που βιώνουν κρίσεις πανικού υποθέτουν ότι έχουν κάποιο πρόβλημα υγείας, παθαίνουν έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Σε πολλές περιπτώσεις μια κρίση πανικού εμφανίζεται ξαφνικά και απότομα, και προκαλεί διαφορετικά συμπτώματα σε κάθε άνθρωπο. Οι άνθρωποι που βιώνουν μια κρίση πανικού νιώθουν να έρχεται μια επικείμενη καταστροφή: νιώθετε ότι θα λιποθυμήσετε, ότι θα πάθετε έμφραγμα, θα τρελαθείτε ή θα πεθάνετε. Μια κρίση πανικού μοιάζει με ένα έντονο κύμα που παρασύρει τα πάντα στο πέρασμά του.

Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού περιλαμβάνουν:

• φόβο ότι το άτομο χάνει τον έλεγχο, τρελαίνεται, πεθαίνει
• συναισθήματα τρόμου, φόβου, κινδύνου
• αίσθημα ζαλάδας και λιποθυμίας
• μούδιασμα, ειδικά στα χέρια
• τρέμουλο, εφίδρωση
• εξάψεις
• γρήγορο ρυθμό της καρδιάς
• σφίξιμο στο στήθος
• δυσκολία στην αναπνοή, δύσπνοια
• ναυτία ή ενόχληση στην κοιλιά
• μυϊκή ένταση
• ξηροστομία
• επαγρύπνηση για κινδύνους και σωματικά συμπτώματα
• ανήσυχες και παράλογες σκέψεις
• συναισθήματα αποσύνδεσης από το περιβάλλον

Ποιες είναι οι αιτίες των ξαφνικών κρίσεων πανικού;

Πολλές φορές οι κρίσεις πανικού έχουν σχέση με συγκεκριμένα ερεθίσματα και καταστάσεις, όπως για παράδειγμα η πολυκοσμία, η αγοροφοβία. Ωστόσο, οι ξαφνικές κρίσεις πανικού μπορεί να μην οφείλονται σε κάποιον προφανή λόγο και να συμβαίνουν χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένη αιτία.

Δεν είναι απολύτως ξεκάθαρες οι αιτίες των κρίσεων πανικού, αλλά συγκεκριμένοι παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο, όπως οι γενετικοί παράγοντες, το στρες, οι ψυχικές διαταραχές. Αν και συνήθως υπάρχει μια αιτία πίσω από τις κρίσεις πανικού, συχνά μπορεί να μην έχουν κάποια προφανή αιτία.

Οι κρίσεις πανικού είναι αποτέλεσμα της παρερμηνείας των σωματικών συμπτωμάτων του άγχους. Η ταχυπαλμία μπορεί να θεωρείται λανθασμένα σύμπτωμα εμφράγματος, η δύσπνοια ή η τάση λιποθυμίας μπορεί να είναι σημάδι ότι ένα άτομο καταρρέει ή πεθαίνει, και οι σκέψεις που τρέχουν στο μυαλό μπορεί να κάνουν το άτομο να πιστεύει ότι χάνει τον έλεγχο του μυαλού του.

Αυτές οι παρερμηνείες, τις οποίες ένα άτομο δεν τις συνειδητοποιεί, μπορεί να προκαλούν μια κρίση πανικού.

Είναι οι κρίσεις πανικού επικίνδυνες;

Αν και οι κρίσεις πανικού μπορεί να μοιάζουν απειλητικές, δεν είναι επικίνδυνες. Δεν υπάρχει έλλειψη οξυγόνου και η καρδιά δεν έχει κάποιο θέμα. Όσο άσχημη και να είναι μια κρίση πανικού, τελικά περνάει. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι μια δυσάρεστη και εξουθενωτική εμπειρία.

Ο κίνδυνος κρύβεται πίσω από το φόβο των ανθρώπων για την επόμενη κρίση. Αν κάποιος ανησυχεί για την ασφάλεια του στη διάρκεια μιας κρίσης πανικού μπορεί να απομονώνεται. Μπορεί να αποφεύγει οτιδήποτε μπορεί να προκαλεί αυτά τα συναισθήματα. Κάποιοι άνθρωποι φοβούνται τα μέσα μαζικής μεταφοράς, ή τους κλειστούς χώρους ή τα πολυσύχναστα μέρη. Αλλά αυτό που ουσιαστικά σκέφτονται είναι ότι, "Αυτό θα ήταν ένα άσχημο μέρος να πάθω μια κρίση πανικού."

Από τη στιγμή που μια κρίση πανικού γίνεται απειλή αυτό μπορεί να οδηγεί στην Διαταραχή Πανικού (επαναλαμβανόμενες, σοβαρές κρίσεις πανικού) ή αγοραφοβία (φόβος για καταστάσεις που προκαλούν πανικό).

Τι μπορείτε να κάνετε για να αντιμετωπίσετε μια κρίση πανικού;

Αυτό που μπορείτε να κάνετε είναι να πάρετε μερικές βαθιές αναπνοές. Με αυτό τον τρόπο θα υποχωρήσουν τα συμπτώματα του αναπνευστικού, αλλά επίσης θα δώσετε και ένα σήμα στο παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα να χαλαρώσει. Επικεντρωθείτε στην αναπνοή σας και ο πανικός θα υποχωρήσει.

Όσο περιορίζετε την αρνητική συζήτηση με τον εαυτό σας σχετικά με την κρίση πανικού τόσο μειώνετε την επίδρασή της. Οι κρίσεις πανικού είναι μια μορφή άγχους και δεν είναι επικίνδυνες, αυτό που πρέπει να θυμάστε είναι ότι έχετε τον έλεγχο.

Βέβαια, σε πολλές περιπτώσεις όταν μια κατακλύζει το στρες δεν μπορούμε να αναγνωρίσουμε τις ακριβείς αιτίες του. Μετά από μια κρίση πανικού αναγνωρίστε όλους τους παράγοντες που συνέβαλαν σε αυτή.