Κρίση μέσης ηλικίας: συμπτώματα και αντιμετώπιση

Κρίση μέσης ηλικίας

Τα τελευταία χρόνια η κρίση μέσης ηλικίας απασχολεί όλο και περισσότερους ανθρώπους. Συνήθως παρατηρείται στις ηλικίες 40-50 ετών και μπορεί να είναι έντονη περίοδος για τις γυναίκες και τους άνδρες. Σε αυτή τη φάση, οι γυναίκες αντιμετωπίζουν έντονες βιολογικές (ορμονικές) αλλαγές. Ωστόσο, και τα δύο φύλα μπορεί να αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη δουλειά, οικογενειακά θέματα, οικονομική ανασφάλεια. Μπορεί να είναι μια ιδιαίτερα ψυχοπιεστική περίοδος που τελικά οδηγεί σε ψυχοσωματικά συμπτώματα και προβλήματα υγείας, όπως οι διαταραχές στον ύπνο.

Η  "κρίση μέσης ηλικίας" για πολλούς ανθρώπους είναι μια έκφραση που μπορεί να έχει αρνητική χροιά. Αλλά τα πράγματα δεν είναι πάντα τόσο άσχημα. Μπορεί αυτή η φάση να είναι μια ευκαιρία για να επαναξιολογήσει κανείς τη ζωή του. Είναι η ευκαιρία να κάνει μια παύση και να αφιερώσει χρόνο και ενέργεια για να επαναπροσδιορίσει όσα έχουν νόημα για αυτόν, να επαναπροσδιορίσει τα όνειρά του.

Είναι μια περίοδος που χρειάζεται κανείς να αφιερώσει χρόνο για μια ειλικρινή συζήτηση με τον ίδιο του τον εαυτό, για να κάνει μία αποτίμηση της ζωής του, των ονείρων του, και να σκεφτεί συνετά τι χρειάζεται να αλλάξει, τιμώντας παράλληλα την ζωή του και τις επιλογές του, και όχι τινάζοντας παρορμητικά τα πάντα στον αέρα.

Ποιες είναι οι αιτίες της κρίσης μέσης ηλικίας; 

Η κρίση μέσης ηλικίας διαφέρει για τους άνδρες και για τις γυναίκες. Συνήθως στις γυναίκες κάνει την εμφάνισή της στις ηλικίες 40-45 ετών ενώ στους άνδρες στις ηλικίες 45-55 ετών. Η κρίση μέσης ηλικίας, είναι ουσιαστικά μια συναισθηματική αντίδραση στη συνειδητοποίηση ότι η ζωή έχει χρονικά όρια, πως ο χρόνος λιγοστεύει. Περιλαμβάνει ανησυχία ή φόβο ότι ο τρόπος με τον οποίο έχουμε ξοδέψει το χρόνο μας και οι επιλογές που κάναμε, δεν είναι αρκετά σημαντικές ή συνεπείς με τα όνειρα που είχαμε νεότεροι και εν κατακλείδι, πως η κοσμοθεωρία μας δεν μας έφερε την αίσθηση της ικανοποίησης που περιμέναμε ενώ η ζωή περνάει...

Από την άλλη μεριά, όταν συμβαίνουν σημαντικές αλλαγές στη ζωή, όπως ένα διαζύγιο, ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου, η απώλεια της δουλειάς, τότε μπορεί να προκαλέσουν κρίση ανά πάσα στιγμή (ιδίως αν τα θεμέλια των προσωπικών σχέσεων δεν είναι γερά).

Εν κατακλείδι, ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι εμφανίζουν "κρίση" μέσης ηλικίας είναι η προσπάθεια κάλυψης ψυχολογικών αναγκών. Ωστόσο η αντιμετώπιση αυτής της κρίσης βρίσκει συχνά τους ανθρώπους απροετοίμαστους, οι οποίοι αντιδρούν παρορμητικά και επιπόλαια στις βαθύτερες ανησυχίες περί ζωής και θανάτου.

Πώς οι γυναίκες βιώνουν την κρίση μέσης ηλικίας;

Οι γυναίκες συχνά νιώθουν παγιδευμένες στον τρόπο ζωής τους καθώς αντιμετωπίζουν την φθορά που φέρνει ο χρόνος στο σώμα και στην εξωτερική ομορφιά. Επιπλέον, η περίοδος αυτή συνοδεύεται από ορμονικές αλλαγές, αλλαγές πολύ μεγαλύτερες από αυτές που συμβαίνουν στους άνδρες. Οι γυναίκες σε αυτή την ηλικία μπαίνουν στην εμμηνόπαυση, τα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης μειώνονται και προκαλούν φυσιολογικές αλλαγές, όπως διακυμάνσεις στον ύπνο, στη διάθεση και στη σεξουαλική επιθυμία. Ωστόσο, οι ορμονικές και οι συναισθηματικές αλλαγές μπορεί να βοηθούν την γυναίκα να συντονιστεί με τον εαυτό της. Και επειδή οι γυναίκες συνήθως φροντίζουν για την κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών των άλλων, αυτή η ενδοσκόπηση μπορεί να τους ανοίξει τα μάτια.

Επίσης, η ηλικία μιας γυναίκας παίζει κύριο ρόλο σε αυτή την εμπειρία. Οι μαμάδες, έχουν πιο ορατό ρόλο στην κοινωνία ή έχουν ισχυρή σύνδεση με τα παιδιά τους. Όμως, τα παιδιά τους όσο μεγαλώνουν τις χρειάζονται όλο και λιγότερο και εν τέλει εμφανίζεται το "σύνδρομο της άδειας φωλιάς", όπου τα παιδιά φεύγουν, και οι μητέρες μένουν σε ένα άδειο σπίτι, με ένα σύντροφο από τον οποίο συχνά έχουν απομακρυνθεί τελείως και αποτελεί πλέον ένα ξένο. Και όταν οι γυναίκες δεν δίνουν πλέον όλη την προσοχή και χρόνο στα παιδιά τους, έχουν χρόνο να κάνουν τον απολογισμό της ζωής τους και να δουν τις ανάγκες τους.

Αν μια γυναίκα δεν έχει παιδιά, πιθανά προβλήματα στη συντροφική σχέση μπορεί επίσης να πυροδοτήσουν την κρίση μέσης ηλικίας.

Ποια είναι τα συμπτώματα της κρίσης μέσης ηλικίας;

Πώς ένα άτομο μπορεί να γνωρίζει αν αυτή η περίοδος δεν είναι μια απλή αναστάτωση αλλά κάτι πιο βαθύ; Γενικά, τα σημάδια της κρίσης μέσης ηλικίας περιλαμβάνουν:

• Κατάθλιψη και άγχος
• Θλίψη που διαρκεί
• Έλλειψη κινήτρου για συγκεκριμένες δραστηριότητες που το άτομο πριν απολάμβανε
• Απογοήτευση με την καριέρα και τις επιλογές στη ζωή του
• Ψυχοσωματικά συμπτώματα

Ποια είναι τα σημάδια της κρίσης μέσης ηλικίας;

Αν και η εμπειρία του κάθε ανθρώπου είναι μοναδική, κατά γενική ομολογία τα συμπτώματα έχουν να κάνουν με το νόημα και το σκοπό στη ζωή. Οι μεταβατικές περίοδοι στη ζωή μας δίνουν το χρόνο να αξιολογήσουμε τι είναι σημαντικό για εμάς και να κατανοήσουμε πιο βαθιά τον εαυτό μας. Η μέση ηλικία είναι συχνά ένα έντονο πέρασμα. Ποια είναι τα τυπικά της συμπτώματα;

Βαθιές, υπαρξιακές ερωτήσεις

Υπάρχει μια τάση οι άνθρωποι που βιώνουν κρίση μέσης ηλικίας να αναρωτιούνται αν είναι στο σωστό δρόμο, αν τα "πρέπει" περιορίζουν τη ζωή τους, αν οι αξίες και οι αρχές τους είναι οι σωστές. Επίσης, μπορεί να αναγνωρίζουν ότι η ζωή που κάνουν δεν τους ταιριάζει πλέον. Τα υπαρξιακά θέματα και οι ερωτήσεις που τα συνοδεύουν γίνονται πιο έντονα, όπως και ο φόβος θανάτου.

Απάθεια

Αρκετοί άνθρωποι νιώθουν ότι η ζωή τους είναι βαρετή ή ότι έχουν κολλήσει σε μια ρουτίνα και όλα αυτά προκαλούν ένα συναίσθημα απάθειας. Κάπως, έτσι χάνουν το κίνητρο για να κάνουν διασκεδαστικά πράγματα. Πολλές φορές βέβαια αυτές οι καταστάσεις μπορεί να είναι σημάδια μιας υποβόσκουσας κατάθλιψης (τεστ για την κατάθλιψη).

Επιτυχία και έλλειψη ικανοποίησης

Πολλοί άνθρωποι στη μέση ηλικία έχουν επιτυχημένες καριέρες και βγάζουν χρήματα, χωρίς όμως να τους δίνει ικανοποίηση η δουλειά τους (η δουλεια γίνεται αγγαρεία). Σε αυτή τη φάση λοιπόν κανείς μπορεί να επαναπροσδιορίσει τι σημαίνει επιτυχία για αυτόν. Οι ικανότητες, οι αμοιβές και το πάθος πρέπει να πηγαίνουν μαζί για να νιώθει κάποιος ικανοποίηση στη ζωή του.

Ισχυρή επιθυμία για να αφήσει κάποιος κληρονομιά

Κανείς δεν θέλει να σπαταλά την ενέργειά του σε ασήμαντα πράγματα, και υπάρχει μια ισχυρή επιθυμία να αφήσει πίσω του κάτι, ακόμη και αν δεν γνωρίζει τον τρόπο με τον οποίο θα το κάνει.

Συνειδητοποιήσεις για το μέλλον

Υπάρχουν άνθρωποι που χάνουν την αισιοδοξία τους, και έχουν την αίσθηση ότι έχουν ήδη ζήσει τα καλύτερά τους χρόνια. Φοβούνται ότι τα όνειρά τους δεν θα γίνουν ποτέ πραγματικότητα. Κάνουν πράγματα αυτόματα, χωρίς σκοπό.

Λήψη βιαστικών αποφάσεων/αλλαγών

Υπάρχει μια στερεοτυπική αντίληψη ότι ένας άνδρας με κρίσης μέσης ηλικίας αναπόφευκτα θα είναι άπιστος στο γάμο του, πως θα αγοράσει ένα σπορ αυτοκίνητο, θα έχει μια εξωσυζυγική σχέση και θα εγκαταλείψει την οικογένειά τους και τα παιδιά του με μια ερωμένη του η οποία έχει τα μισά του χρόνια. Αυτά μπορεί να συμβούν σε μερικούς ανθρώπους, αλλά όχι σε εκείνους που έχουν μια καλή και ζωντανή σχέση, με τη σύντροφό τους κυρίως, αλλά και τα παιδιά τους.

Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν κάνουν τις παραπάνω φαντασιώσεις πράξεις, αλλά είναι λογικό να τους δίνουν προσοχή, και τα όνειρα που ψιθυρίζουν όλο και πιο δυνατά, μιλάνε για ανεκπλήρωτες ανάγκες και ανεπίλυτα θέματα.

Εγκατάλειψη στάσιμων σχέσεων

Παρά την φαντασίωση των ανθρώπων για μια νέα σχέση, μερικοί άνθρωποι αποφασίζουν να αφήσουν μια σχέση πολλών χρόνων. Έτσι, αποζητούν έναν νέο σύντροφο που θα ταιριάζει περισσότερο στις ανάγκες τους.

Ανησυχία για την εμφάνιση και τα σημάδια της γήρανσης

Πολλοί άνθρωποι είναι ευλογημένοι με καλή υγεία, ωστόσο τα σημάδια γήρανσης στο σώμα, τα γκρίζα μαλλιά, οι ρυτίδες, η κυτταρίτιδα, τα παραπανίσια κιλά, αλλά και η πτώση της σωματικής δύναμης προκαλούν έντονη ανησυχία και ματαίωση. Οι άνθρωποι πενθούν ουσιαστικά τη χαμένη νιότη. Πολλοί άνθρωποι ασχολούνται συνεχώς με την εμφάνισή τους (αυτό δείχνει η δημοτικότητα του Botox και των fillers). Από την άλλη πλευρά, είναι αυτοί που αφήνουν το χρόνο να κυλά και αποδέχονται τον εαυτό τους. Οι αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών μπορεί να προκαλούν προβλήματα στον ύπνο, εναλλαγές στη διάθεση (ειδικά για τις γυναίκες στην εμμηνόπαυση) και μειωμένη λίμπιντο, καθώς το σεξ μοιάζει πλέον λιγότερο σημαντικό.

Συνειδητοποίηση ότι ο χρόνος τρέχει

Για μερικούς ανθρώπους, η μέση ηλικία προκαλεί πανικό, καθώς σκέφτονται ότι δεν έχουν επιτύχει τίποτα σπουδαίο. Είτε τα έντονα συναισθήματα τους δίνουν την αίσθηση ότι πρέπει να βιαστούν,  είτε τους κάνουν να νιώθουν ότι είναι πολύ αργά για να κάνουν το οτιδήποτε. Η ζωή δεν είναι πλέον ένα ανοιχτό πεδίο, που εκτείνεται φαινομενικά για πάντα.

Απώλεια της αίσθηση του σκοπού

Και αυτό είναι το πιο ανησυχητικό σύμπτωμα, όταν οι άνθρωποι χάνουν την αίσθηση του σκοπού. Είτε νιώθουν ότι δεν έχουν κανένα σκοπό είτε ότι έχουν σκοπό, αλλά είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτό που μπορούν να αντέξουν. Ολόκληρη η μέση ηλικία ή οποιαδήποτε μετάβαση μπορεί να περιστρέφεται γύρω από τη δημιουργία ενός νέου ρυθμού που θα έχει σκοπό και νόημα. Όλοι μας θέλουμε να νιώθουμε ότι κάνουμε τη διαφορά, θέλουμε να κάνουμε με κάποιο τρόπο κάτι σημαντικό. Το πρόβλημα, είναι φυσικά, ότι στην κρίση μέσης ηλικίας, αυτά που έχουν σημασία αλλάζουν. Οι παλιές δραστηριότητες, τα ενδιαφέροντα, και οι πεποιθήσεις δεν δίνουν πλέον νόημα και σκοπό στη ζωή. Σε αυτή την κρίση οι άνθρωποι νιώθουν ότι είναι μέσα σε μια καταιγίδα και πρέπει να ξαναβρούν το κέντρο τους. Πώς όμως μπορεί να γίνει αυτό;

Στρατηγικές για την διαχείριση της κρίσης της μέσης ηλικίας

Σεβασμός στα όνειρα

Οι φαντασιώσεις και τα όνειρα σηματοδοτούν την ανάγκη να σταματήσουμε και να αξιολογήσουμε όλα όσα έχουμε στη ζωή μας και πως μπορούμε να καλύψουμε τις ανάγκες μας στην πραγματική ζωή χωρίς να βλάπτουμε τον εαυτό μας και τους ανθρώπους γύρω μας. Μια κομβική παρέμβαση εδώ μπορεί να είναι η εξής, "Αν η φαντασίωσή σας εκπληρωνόταν, τι θα σας έδινε;"

Η επιθυμία να δραπετεύσουμε σε ένα τροπικό νησί, για παράδειγμα, μπορεί να αντιπροσωπεύει την ελευθερία. Επίσης μπορεί να δείχνει την επιθυμία να απαλλαγείτε από μια δουλειά που δεν σας γεμίζει ή τις λιγότερες ευθύνες.  Όμως, επειδή η απόδραση σε ένα τροπικό παράδεισο, ή οπουδήποτε αλλού, δεν είναι ένα ρεαλιστικό σενάριο, καλό είναι να προσπαθήσετε να βρείτε την ελευθερία μέσα από την αλλαγή του ρυθμού της ζωής σας. Τα όνειρα μας βοηθούν να κατανοήσουμε σε βάθος τον εαυτό μας.

Αλλαγή τρόπου σκέψης 

Με την βοήθεια της ψυχοθεραπείας οι άνθρωποι που περνούν κρίση μέσης ηλικίας μπορούν να κατανοήσουν τις αιτίες που υπονομεύουν την προσπάθεια να προχωρήσουν. Όσο μεγαλώνει κάποιος τόσο περισσότερο ωριμάζει και έρχεται σε επαφή με τον πραγματικό του εαυτό.

Επαναξιολόγηση των στόχων και καλλιέργεια της ενσυνειδητότητας

Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε την τάση να θέλουμε να ξεφύγουμε, να κρυφτούμε. Μπορεί να  δεσμευόμαστε σε απερίσκεπτες συμπεριφορές όταν πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις αλλαγές που μας συμβαίνουν. Αλλά αν καταφέρουμε να κάνουμε το αντίθετο, να επιβραδύνουμε και να δώσουμε χρόνο στον εαυτό μας, τότε θα βρούμε το δρόμο μας συνειδητά. Η ενσυνειδητότητα, ο διαλογισμός, η γιόγκα είναι τεχνικές που βοηθούν σε αυτό.

Εκμάθηση νέων δεξιοτήτων

Είναι πολύ σημαντικό οι άνθρωποι που βιώνουν  κρίση μέσης ηλικίας,  να βρίσκουν τρόπους να ξυπνήσουν τον ενθουσιασμό τους και να βρουν κίνητρο. Η μάθηση σε αυτή την ηλικία μπορεί να είναι μια πρόκληση, ωστόσο είναι κάτι που μας κρατά νέους.

Πώς μπορεί να αντιμετωπίσει κάποιος την κρίση μέσης ηλικίας;

1. Αναγνώριση της ψυχικής κατάστασης

Καλό είναι ένα άτομο να αναγνωρίζει τα συναισθήματα της κατάθλιψης ή της ανησυχίας. Κανείς δεν μπορεί να ξεπεράσει κάτι το οποίο δεν γνωρίζει.

2. Ενδοσκόπηση

Η αξία της αυτογνωσίας είναι ανεκτίμητη. Μια βουτιά στα συναισθήματα που νιώθει κάποιος είναι πολύ σημαντική. Μπορεί να δει πως θα ξοδεύει με ωφέλιμο τρόπο το χρόνο και την ενέργειά του και τι δουλεύει για αυτόν. Επίσης, είναι σημαντικό να ανακαλύπτει ποια είναι τα ενεργειακά βαμπίρ στη ζωή του. Τι είναι αυτό που ρουφά όλη του την ενέργεια; Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι θα αφήσει πίσω του τους τοξικούς ανθρώπους, θα βρει νέα ενδιαφέροντα και δραστηριότητες.

3. Αντιμετώπιση των ενοχών

Δεν είναι ανάγκη να νιώθει κάποιος άσχημα επειδή νοιάζεται για την αυτοβελτίωσή του. Αυτή είναι μια ανάγκη και όχι ευχαρίστηση. Ο καθένας έχει το δικαίωμα να εξερευνήσει τον εαυτό του.

4. Ευγνωμοσύνη

Για τους περισσότερους ανθρώπους είναι πολύ βοηθητικό να γράφουν σε ένα ημερολόγιο τα πράγματα για τα οποία νιώθουν ευγνωμοσύνη.

5. Φροντίδα της ψυχικής υγείας 

Αν ένα άτομο έχει έντονα συναισθήματα άγχους, κατάθλιψης ή ανησυχίας τότε είναι σημαντικό να ζητά βοήθεια.