Μισοφωνία: όταν απλοί ήχοι σας αναστατώνουν! Θεραπεία

Μισοφωνία – τι είναι, πως αντιμετωπίζεται;

Η μισοφωνία είναι μια νευρολογική διαταραχή στην οποία συγκεκριμένοι ήχοι μπορεί να προκαλούν μια πολύ έντονη συναισθηματική αντίδραση. Αν υπάρχουν συγκεκριμένοι “φυσιολογικοί” ήχοι που σας ενοχλούν, όπως το μάσημα της τροφής, το γάβγισμα των σκύλων, το ροχαλητό, το κουδούνι του σπιτιού, μπορεί να πάσχετε από μισοφωνία. Η μισοφωνία μαζί με την υπερακουσία και τη φωνοφοβία, ανήκουν στις “διαταραχές ευαισθησίας σε ήχους”.

Όσοι άνθρωποι έχουν μισοφωνία συνήθως νιώθουν έντονη αναστάτωση, δυσφορία, πανικό ή ακόμη και θυμό στο άκουσμα συγκεκριμένων ήχων, υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Όλες αυτές οι αντιδράσεις μοιάζουν ακατανόητες και υπερβολικές στους άλλους. Η μισοφωνία δεν είναι κάτι συχνό. Εκτιμάται πως περίπου το 1% του πληθυσμού έχει σοβαρά συμπτώματα που παρεμβαίνουν σημαντικά στην καθημερινότητά του. Αυτό σημαίνει πρακτικά, ότι εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο έχουν θέματα μισοφωνίας, και οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν καν την ύπαρξή της.

Τι ακριβώς είναι η μισοφωνία;

Η μισοφωνία είναι ένας όρος που δημιουργήθηκε το 2001 για να περιγράψει τις έντονες αρνητικές αντιδράσεις απέναντι σε συγκεκριμένους ήχους (και δεν αφορά αποκλειστικά “μίσος” για τους ήχους). Η μισοφωνία είναι η έντονη σωματική ή συναισθηματική αντίδραση σε καθημερινούς ήχους που μπορεί να παράγονται από ανθρώπους ή όχι, όπως ο βήχας, το φτέρνισμα, ο ήχος των κλειδιών, ο βόμβος του ψυγείου, κα. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να νιώθουν δυσάρεστα σε διαφορετικούς ήχους,  για παράδειγμα όπως η αναπνοή και το μάσημα, γενικά ενοχλητικούς ήχους (το κλάμα του μωρού και οι φωνές των ανθρώπων) και  ουδέτερους ήχους (όπως η βροχή). Όπως είναι αναμενόμενο, τα άτομα με μισοφωνία νιώθουν ιδιαίτερη ενόχληση στους ήχους όπως η αναπνοή και το μάσημα.

Η μισοφωνία είναι μια διαταραχή που αφορά το περιεχόμενο μιας ακουστικής πληροφορίας, και όχι άλλα χαρακτηριστικά της, όπως η ένταση (όπως συμβαίνει για παράδειγμα με την υπερακουσία).  Σημασία έχει το νόημα που αποδίδει ο ασθενής στον συγκεκριμένο ήχο, από ποιον γίνεται και σε πιο περιβάλλον/συνθήκες.

Η μισοφωνία συχνά συνυπάρχει με την υπερακουσία και εμβοές, και μπορεί επίσης να συνυπάρχει με άλλα θέματα ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, ο αυτισμός. Σε πολλές περιπτώσεις, η θεραπεία των θεμάτων ψυχικής υγείας συμβάλλει στην βελτίωση των συμπτωμάτων της μισοφωνίας.

Αιτίες μισοφωνίας

Το κέντρο ελέγχου των συναισθημάτων στον εγκέφαλο είναι πιο υπερδραστήριο στο άκουσμα συγκεκριμένων ήχων στα άτομα με μισοφωνία. Όσοι άνθρωποι υποφέρουν από μισοφωνία μπορεί να νιώθουν έντονο θυμό ή αηδία όταν ακούνε συγκεκριμένους ήχους ή οποίοι με κάποιο τρόπο στο παρελθόν συνδέθηκαν με αρνητικές εμπειρίες.

Μισοφωνία και υπερακουσία

Υπάρχουν άνθρωποι που αντιδρούν υπερβολικά σε συγκεκριμένους ήχους όπως το μασούλημα ή ο βήχας. Νιώθουν ανησυχία από ξαφνικούς, δυνατούς θορύβους. Αυτά τα συμπτώματα μπορεί να είναι δείκτες μιας διαταραχής ευαισθησίας στους ήχους που είναι μια συχνή κατάσταση σε ανθρώπους που αντιμετωπίζουν θέματα με την ψυχική τους υγεία όπως το άγχος, η κατάθλιψη και τα ψυχολογικά τραύματα. Αν κάποιος έχει ευαισθησία στους ήχους, ίσως να έχει μισοφωνία, υπερακουσία ή και τα δύο.

Η μισοφωνία είναι ένα συχνό πρόβλημα στους ανθρώπους με θέματα άγχους και άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας. Πολλοί άνθρωποι σκέφτονται ότι κάτι δεν πάει καλά μέχρι να αναγνωρίσουν τα συμπτώματα της μισοφωνίας. Η μισοφωνία ουσιαστικά σημαίνει “μίσος ή απέχθεια για έναν ήχο”. Είναι μια νευρολογική κατάσταση στην οποία συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου ανταποκρίνονται σε ένα ερέθισμα με ένα τρόπο που περιλαμβάνει μια βαθιά αρνητική συναισθηματική αντίδραση.

Κάποιοι τυπικοί ήχοι που οδηγούν σε αυτές τις αντιδράσεις περιλαμβάνουν:

• Ήχοι από τις συσκευασίες των τροφίμων (οι σακούλες από τα πατατάκια)
• Το μάσημα ή την κατάποση της τροφής ή ποτού
• Ρέψιμο, ρουθούνισμα
• Ήχοι του περιβάλλοντος (βρύση που στάζει, θόρυβος από τις οικιακές συσκευές)
• Ο ήχος της κιμωλίας στον πίνακα
• Το χτύπημα των κλειδιών
• Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (σφύριγμα)
• Το βούρτσισμα των δοντιών
• η κατανάλωση φαγητού ή ποτού
• Η αναπνοή, το ροχαλητό
• Το ρούφηγμα της μύτης
• Το γέλιο, το σφύριγμα, ο βήχας

Οι συναισθηματικές αντιδράσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Θυμό και οργή στο άτομο που κάνει το θόρυβο
• Πανικό, επιθυμία να ξεφύγει από το χώρο
• Άγχος και φόβο μήπως ακούσει κάποιος τον ήχο
• Βαθιά απέχθεια
• Ενοχές για την έντονη συναισθηματική αντίδραση στον ήχο, ειδικά όταν οι άλλοι δεν νιώθουν το ίδιο

Η υπερακουσία από την άλλη πλευρά είναι μια κατάσταση στην οποία φυσιολογικοί, καθημερινοί ήχοι μπορεί να ακούγονται πολύ δυνατοί ή παραμορφωμένοι. Οι ξαφνικοί και δυνατοί ήχοι όπως τα πυροτεχνήματα, τα ασθενοφόρα και ο ήχος από το τηλέφωνο προκαλούν δυσφορία και είναι κάποιες φορές επώδυνοι. Αυτό μπορεί να είναι πρόβλημα όταν κάποιος είναι σε δημόσιους χώρους, στα μέσα μαζικής μεταφοράς ή ακόμη και μέσα στο σπίτι με την οικογένεια. Τα παιδιά και οι έφηβοι που έχουν ευαισθησία στους ήχους ίσως να έχουν μαθησιακές δυσκολίες στο σχολείο και να χρειάζονται ειδικά ακουστικά που να μπλοκάρουν τους θορύβους του περιβάλλοντος.

Η υπερακουσία επηρεάζει τους ανθρώπους με διαφορετικούς τρόπους. Για μερικούς ανθρώπους, είναι μια μικρή ενόχληση, αλλά άλλοι άνθρωποι το βρίσκουν πραγματικά δύσκολο να ζήσουν με αυτή την κατάσταση. Μερικά άτομα με υπερακουσία αποσύρονται από κοινωνικές και επαγγελματικές δραστηριότητες και απομονώνονται. Αυτό μπορεί να επιδεινώσει το πρόβλημα καθώς γίνονται φοβισμένοι και ανήσυχοι. Η θεραπεία συχνά περιλαμβάνει την αντιμετώπιση αυτών των φόβων και ανησυχιών.

Μισοφωνία και εγκέφαλος

Η μισοφωνία κάποτε θεωρούταν ένας τύπος αγχώδους διαταραχής. Όμως πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι οι νευρολογικοί μηχανισμοί που συμμετέχουν στην πάθηση αυτή είναι διαφορετικοί από εκείνους που σχετίζονται με άλλους τύπους άγχους.

Οι μελέτες δείχνουν ότι οι περισσότεροι ασθενείς με μισοφωνία δεν πάσχουν από κάποια υπερευαισθησία στην ακοή, όπως πχ συμβαίνει στην περίπτωση της υπερακουσίας, αλλά ότι το μεταιχμιακό και το αυτόνομο νευρικό σύστημα βρίσκονται σε μια διεγερμένη, υπερευαίσθητη κατάσταση, που οδηγεί τους ασθενείς να έχουν παθολογικές αντιδράσεις σε φυσιολογικά ακουστικά ερεθίσματα.

Αυτό που ουσιαστικά συμβαίνει στη μισοφωνία, είναι υποσυνείδητες διαδικασιίες και εξαρτημένα αντανακλαστικά, που συνδέουν το ακουστικό σύστημα με άλλα συστήματα του εγκεφάλου. Για αυτό το λόγο οι ασθενείς δεν μπορούν να ελέγξουν τις συναισθηματικές τους αντιδράσεις, παρόλο που κατανοούν πλήρως ότι είναι δυσανάλογες ή παράλογες.

Η πάθηση εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα που υποφέρουν από άγχος, στρες ή έχουν ψυχαναγκαστικές συμπεριφορές. Η μισοφωνία μπορεί να ξεκινά στην παιδική ηλικία ως αντίδραση σε ήχους που παράγονται από έναν γονιό ή άλλο μέλος της οικογένειας, αλλά μπορεί να εξελιχθεί, επηρεάζοντας όλη τη ζωή του ατόμου, μέσα και έξω από το οικογενειακό περιβάλλον. Τα ψυχολογικά τραύματα είναι γνωστό ότι μειώνουν την αντοχή μας στο στρες και προκαλουν μεγαλύτερη ενεργοποίηση και απορρύθμιση στο αυτόνομο νευρικό σύστημα, για αυτό αν κάποιος έχει βιώσει ψυχολογικά τραύματα στην παιδική ηλικία είναι πιο πιθανό να αναπτύξει μισοφωνία.

Μισοφωνία και θέματα ψυχικής υγείας

Για πολλούς ασθενείς με μισοφωνία, η ψυχική ταλαιπωρία είναι απίστευτη. Είναι δύσκολο κάποιος να ζει σε ένα κόσμο που όλοι μοιάζουν να μην δίνουν σημασία σε φρικτούς ήχους. Παρόλα αυτά, τα στοιχεία δείχνουν ότι οι άνθρωποι με μισοφωνία έχουν υψηλή ευφυΐα και ενσυνειδητότητα, και συχνά διστάζουν να μιλήσουν στην οικογένειά τους για τα θέματά τους. Συχνά, υποφέρουν στη σιωπή και αναρωτιούνται τι πάει λάθος πάνω τους, νιώθουν ντροπή και φοβούνται να μιλήσουν ανοιχτά και να ζητήσουν βοήθεια.

Ένα ασυνήθιστο χαρακτηριστικό της μισοφωνίας είναι ότι ένας ενοχλητικός ήχος συχνά μπορεί να πηγάζει από ένα άτομο, συνήθως κάποιο κοντινό άτομο. Μπορεί να ξεκινά ξαφνικά, χωρίς προειδοποίηση. Για παράδειγμα, ο ασθενής μπορεί να νιώθει αναστάτωση όταν ακούει τον πατέρα του να μασάει, αλλά όχι τους φίλους ή άλλους συγγενείς. Αυτό το άτομο μπορεί να νιώθει ότι ο ασθενής με μισοφωνία έχει θυμώσει μαζί του για κάποιο άλλο λόγο.

Ευαισθησία στους ήχους και πολυπνευμονογαστρική θεωρία

Η πολυπνευμονογαστρική θεωρία του Στίβεν Πόρτζες αποτέλεσε την βάση για τις σωματικές θεραπείες για τα προβλήματα ψυχικής υγείας. Τα ψυχικά τραύματα και οι διαταραχές άγχους έχουν τη ρίζα τους στην δυσλειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος, στο οποίο κυριαρχεί το πνευμονογαστρικό νεύρο. Το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι ένα πολύπλοκο νεύρο που ξεκινά από το λαιμό και το πρόσωπο και καταλήγει στα σπλαχνικά όργανα. Το πνευμονογαστρικό νεύρο είναι αυτό που ρυθμίζει την ικανότητα να νιώθουμε ασφαλείς. Η αντίληψη είναι μια αυτόματη αντίδραση κάτω από τη συνειδητή επίγνωση.

Κάθε άνθρωπος έχει διαφορετική αντίληψη για την ασφάλεια του, και αυτή μπορεί να επηρεάζεται σημαντικά σε ανθρώπους που έχουν ευαισθησία στους ήχους. Όταν ένα άτομο αντιδρά υπερβολικά σε συγκεκριμένους ήχους, το νευρικό του σύστημα αντιδρά σε αυτή την πιθανή απειλή. Ακόμη και αν ο ήχος δεν είναι έντονος, το σώμα αντιλαμβάνεται την ύπαρξη ενός κινδύνου και ενεργοποιεί το μηχανισμό πάλης ή φυγής. Ένας από τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την αντιμετώπιση της ευαισθησίας στους ήχους είναι η ψυχοθεραπεία. Με την βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή μπορεί το άτομο να κατανοήσει το πρόβλημα.

Αντιμετώπιση και Θεραπεία μισοφωνίας 

Αν και η μισοφωνία δεν αποτελεί μια επίσημη διάγνωση, χιλιάδες άνθρωποι σε όλο τον κόσμο μοιράζονται τις εμπειρίες τους, υποστηρίζουν ο ένας τον άλλο και ψάχνουν να βρουν αποτελεσματικές θεραπείες.

Η αλήθεια είναι πως ο σημερινός κόσμος είναι γεμάτος ήχους, υπάρχει μεγάλη ηχορύπανση. Ένα άτομο που βασανίζεται από μισοφωνία αναζητά στρατηγικές αντιμετώπισης: όπως το να φοράτε ακουστικά και να ακούτε μουσική, να χρησιμοποιείτε ωτοασπίδες, να φεύγετε από ένα χώρο αν σας ενοχλεί, να απομονώνετε τον εαυτό σας, να αποφεύγετε να συναντάτε συγκεκριμένους ανθρώπους.

Θεραπευτικά, τα παρακάτω μπορούν να σας βοηθήσουν:

• Θεραπεία επανεκπαίδευσης των εμβοών (Tinnitus Retraining Therapy). Το TRT λειτουργεί αυξάνοντας την ικανότητα του ασθενούς να ανέχεται ήχους. Η θεραπεία έχει αποτελέσματα συνήθως σε τρεις μήνες, αλλά συχνά συνεχίζεται μέχρι τους εννέα μήνες.
• φάρμακα: η προπρανολόλη (Inderal) έχει δείξει πολύ καλά πειραματικά αποτελέσματα
• συχνά είναι πολύτιμη η βοήθεια της ομοιοπαθητικής και του βελονισμού που μπορούν να ρυθμίσουν την ευαισθησία του νευρικού συστήματος.
• μια από τις καλύτερες επιλογές για τους ανθρώπους με μισοφωνία είναι η ψυχοθεραπεία (CBT) η οποία εξετάζει τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που βιώνουν οι ασθενείς σε σχέση με τους εκλυτικούς θορύβους. Η ψυχοθεραπεία συμβάλλει στον καλύτερο έλεγχο του εαυτού και την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων.
• στη θεραπεία της ευαισθησίας στους ήχους σημαντικό μπορούν να παίξουν η ενσυνειδητότητα και ο διαλογισμός, τα οποία συμβάλλουν στην ηρεμία και στην ευεξία μας. Γενικά, ο διαλογισμός ενισχύει τη συγκέντρωση και τη διαχείριση των δυσάρεστων ήχων. Με το διαλογισμό ενισχύουμε την αντοχή μας και έτσι το νευρικό μας σύστημα μπορεί να αντιδρά πιο ήπια στα ερεθίσματα.
• Η βιοανάδραση (EEG) ή νευροανάδραση εκπαιδεύει τον εγκέφαλο να είναι πιο ήρεμος και λιγότερο αντιδραστικός στα ερεθίσματα. Αυτή η θεραπεία μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα στην μισοφωνία και στην ευαισθησία στους ήχους.