Οικογενειακή ψυχοθεραπεία

Οικογενειακή Ψυχοθεραπεία

Όλοι μας ξεκινάμε τη ζωή μας μέσα σε μια οικογένεια. Αυτή η οικογένεια στην οποία γεννηθήκαμε επηρεάζει κάθε πτυχή της ζωής μας , από την πρώτη στιγμή μέχρι την τελευταία μας. Η οικογένεια μας επηρεάζει το ποιοι είμαστε και ποιοι θέλουμε να γίνουμε. Εκτός από λέξεις, μαθαίνουμε και συνήθειες, παραδόσεις, έθιμα και τρόπους για το πως να αντιμετωπίζουμε και να παρατηρούμε τον κόσμο γύρω μας. Επίσης μαθαίνουμε (βιωματικά) πώς να αγαπάμε και πως να αλληλεπιδρούμε με τους άλλους, από αυτές τις πρώτες σημαντικές σχέσεις της ζωής μας.

Αν έχουμε γεννηθεί σε μια υγιή οικογένεια με υγιείς σχέσεις, είναι πιο πιθανό να μάθουμε να διατηρούμε υγιείς σχέσεις. Αν όμως γεννηθούμε σε μια δυσλειτουργική οικογένεια που τα μέλη της δυσκολεύονται να εκφραστούν και να επικοινωνήσουν, θα οδηγήσει σε μια δική μας μελλοντική δυσκολία στις σχέσεις μας (ερωτικές, φιλικές, επαγγελματικές) και στην επικοινωνία με τους άλλους.

Καθώς είναι πραγματική ατυχία να γεννηθεί κάποιος στη δεύτερη οικογένεια, δεν είναι μια κατάσταση που δεν μπορεί να αλλάξει. Όλες οι οικογένειες αντιμετωπίζουν κάποια μορφή δυσλειτουργίας κάποια στιγμή και οι περισσότερες διατηρούν ή ανακτούν την αίσθηση της ενότητας και της ευτυχίας.

Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία βοηθά τις οικογένειες να αναπτύξουν ή να διατηρήσουν υγιείς και λειτουργικές σχέσεις.

Τι είναι η οικογενειακή ψυχοθεραπεία;

Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία (family therapy) είναι μια μορφή θεραπείας που έχει σχεδιαστεί για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων θεμάτων που επηρεάζουν την υγεία και τη λειτουργικότητα της οικογένειας. Μπορεί να εφαρμοστεί για να βοηθηθεί μια οικογένεια σε μια δύσκολη περίοδο, σε μια σημαντική μετάβαση ή σε κάποιο ψυχικό, σωματικό ή συμπεριφορικό πρόβλημα ενός μέλους της οικογένειας.

Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία βλέπει τα προβλήματα των ατόμων σε επίπεδο οικογένειας. Η υπόθεση αυτής της μορφής ψυχοθεραπείας είναι ότι τα προβλήματα δεν μπορούν να διευθετηθούν ή να επιλυθούν αποτελεσματικά χωρίς την κατανόηση της δυναμικής της ομάδας (οικογένειας σε αυτή την περίπτωση).

Ο τρόπος με τον οποίο μια οικογένεια λειτουργεί, επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και πως και αν ενθαρρύνονται από τα άλλα μέλη της οικογένειας.

Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία χρησιμοποιεί τεχνικές και μεθόδους της γνωστικής ψυχοθεραπείας, της συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας, της διαπροσωπικής ψυχοθεραπείας και άλλων μορφών ατομικής ψυχοθεραπείας. Όπως και με άλλες μορφές θεραπείας, οι τεχνικές που εφαρμόζονται εξαρτώνται από τα συγκεκριμένα προβλήματα του ατόμου ή της οικογένειας.

Τα συμπεριφορικά ή τα συναισθηματικά προβλήματα στα παιδιά είναι συχνοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι κάνουν οικογενειακή ψυχοθεραπεία. Το πρόβλημα ενός παιδιού είναι ανάγκη να διευθετηθεί στο πλαίσιο της οικογένειας.

Πρέπει να σημειωθεί ότι στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία, ο όρος “οικογένεια” δεν σημαίνει απαραίτητα και συγγένεια εξ αίματος. Σε αυτό το πλαίσιο, η “οικογένεια” περιλαμβάνει οποιοδήποτε πρόσωπο παίζει μακροχρόνιο υποστηρικτικό ρόλο τη ζωή κάποιου, χωρίς απαραιτήτως να υπάρχει συγγένεια εξ αίματος ή να είναι μέλος της οικογένειας και να μένει στο ίδιο σπίτι.

Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία επικεντρώνεται :

• Στην ασυνείδητη επικοινωνία και στα νοήματα πίσω από τις συμπεριφορές των μελών της οικογένειας. Ο ψυχοθεραπευτής σε αυτή τη μορφή ψυχοθεραπείας είναι ουδέτερος και κρατά αποστάσεις, επιτρέποντας έτσι στα μέλη της οικογένειας να φτάσουν βαθιά στα θέματα και στα προβλήματα που έχουν ως οικογένεια.
• Στην αναδιάρθρωση και στην ενδυνάμωση του συστήματος της οικογένειας, στην ανάκτηση του ελέγχου από τους γονείς και τα όρια προς τα παιδιά. Σε αυτή τη μορφή ψυχοθεραπείας, ο ψυχοθεραπευτής “συμμετέχει” στην οικογένεια για να παρατηρήσει, να μάθει και να μπορέσει να βοηθήσει την ενίσχυση των σχέσεων της οικογένειας.
• Στην εξάσκηση των μελών της οικογένειας. Οι εργασίες για το σπίτι έχουν ως στόχο να αλλάξουν τον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούν τα μέλη της οικογένειας, ώστε να βελτιωθεί η επικοινωνία και η λήψη αποφάσεων. Ο ψυχοθεραπευτής έχει δύναμη σε αυτή τη μορφή ψυχοθεραπείας , η οποία επιτρέπει στα άλλα μέλη της οικογένειας να επικοινωνήσουν αποτελεσματικά, κάτι που δεν έκαναν προηγουμένως.

Οικογενειακός ψυχοθεραπευτής

Ο οικογενειακός ψυχοθεραπευτής , σύμφωνα με όσα προαναφέρθηκαν, ίσως να χρειαστεί να αναλάβει διαφορετικούς ρόλους. Αυτοί οι ρόλοι απαιτούν από τον ψυχοθεραπευτή να έχει την κατάλληλη εκπαίδευση, την επιμόρφωση και την ειδίκευση για να μπορέσει να ανταποκριθεί.

Σε αυτή τη μορφή ψυχοθεραπείας, ο ψυχοθεραπευτής αναλαμβάνει την ευθύνη για το αποτέλεσμα της θεραπείας. Αυτό δεν έχει να κάνει με το καλό ή το κακό, το “σωστό” ή το “λάθος”, την ενοχή ή την αθωότητα (ποιος φταίει ή όχι). Είναι απλά η επίγνωση ότι ο ψυχοθεραπευτής χρειάζεται να κάνει τη διαφορά.

Οι ψυχοθεραπευτές χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθόδους και θεραπευτικές τεχνικές. Μπορούν να παρέχουν καθοδήγηση σε ένα εύρος προβλημάτων, που περιλαμβάνουν:

• Στα συμπεριφορικά προβλήματα των παιδιών και των εφήβων
• Στο πένθος
• Στην κατάθλιψη και το άγχος
• Στην ενδοοικογενειακή βία
• Στην υπογονιμότητα
• Στα συζυγικά προβλήματα
• Προσωπικές συγκρούσεις μέσα στο ζευγάρι ή στην οικογένεια
• Ξαφνική ασθένεια, θάνατο ή απόλυση από την εργασία
• Ανάπτυξη ή διατήρηση υγιών ερωτικών σχέσεων σε κάθε στάδιο
• Συμπεριφορικά προβλήματα στα παιδιά
• Διαζύγιο ή χωρισμό
• Προβλήματα ψυχικής υγείας όπως η κατάθλιψη και το άγχος

 Ποιος είναι ο στόχος της οικογενειακής ψυχοθεραπείας;

Για να μπει η οικογένεια σε τάξη, πρέπει πρώτα να καλλιεργήσουμε την προσωπική μας ζωή, πρέπει να βάλουμε την καρδιά μας σε τάξη.  Κομφούκιος

Ο στόχος της οικογενειακής ψυχοθεραπείας είναι να δουλέψει η οικογένεια ενωμένη για να επουλώσει οποιοδήποτε ψυχικό, συναισθηματικό ή ψυχολογικό πρόβλημα χωρίς να διαλυθεί. Οι οικογενειακοί ψυχοθεραπευτές καθοδηγούν την οικογένεια σε μια πιο υγιή ζωή, στην αποτελεσματική επικοινωνία, στην επίλυση των οικογενειακών προβλημάτων, στην κατανόηση και στην αντιμετώπιση οικογενειακών καταστάσεων και στη δημιουργία ενός λειτουργικά καλύτερου οικογενειακού περιβάλλοντος.

Οι στόχοι της οικογενειακής ψυχοθεραπείας εξαρτώνται από τα προβλήματα. Για παράδειγμα, οι στόχοι διαφέρουν ανάλογα με τα ακόλουθα σενάρια:

• Ένα μέλος της οικογένειας έχει σχιζοφρένεια ή κάποια σοβαρή ψύχωση: Ο στόχος είναι να βοηθηθούν τα άλλα μέλη της οικογένειας να κατανοήσουν την διαταραχή και να μπορούν να προσαρμοστούν στις ψυχολογικές αλλαγές του ασθενή.
• Προβλήματα που προκύπτουν από τα όρια, όπως όταν οι γονείς μοιράζονται το ίδιο σπίτι με τους παππούδες, ή τα παιδιά μεγαλώνουν με τους παππούδες: Ο στόχος είναι να βελτιωθεί η επικοινωνία και να βοηθηθούν τα μέλη της οικογένειας να θέσουν υγιή όρια.
• Οι οικογένειες αποκλίνουν από τα κοινωνικά στερεότυπα (ανύπαντροι γονείς, ζευγάρια του ίδιου φύλου που μεγαλώνουν παιδιά ,κλπ.): Ο στόχος εδώ δεν είναι πάντα η διευθέτηση συγκεκριμένων εσωτερικών προβλημάτων, αλλά τα μέλη της οικογένειας ίσως να χρειάζονται μα μάθουν να αντιμετωπίζουν τους εξωτερικούς παράγοντες όπως τα κοινωνικά σχόλια.
• Τα μέλη της οικογένειας που προέρχονται από διαφορετικές εθνικότητες, κουλτούρες ή θρησκευτικές πεποιθήσεις: Ο στόχος είναι να βοηθηθούν τα μέλη της οικογένειας να κατανοήσουν το ένα το άλλο και να αναπτύξουν υγιείς σχέσεις.
• Ένα μέλος της οικογένειας είναι παραγκωνισμένο ή κάνει ατομική ψυχοθεραπεία: Όταν ένα μέλος της οικογένειας νιώθει απομακρυσμένο από την οικογένεια ή λαμβάνει ελάχιστη υποστήριξη από τα άλλα μέλη της οικογένειας, ο στόχος είναι να αυξηθεί η συμπόνια και η κατανόηση για αυτό το άτομο μέσα στην οικογένεια και να υποστηριχθεί ώστε να συνεχίσει τη θεραπεία.
• Τα προβλήματα του θεραπευόμενου είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τα προβλήματα άλλων μελών της οικογένειας: Στις περιπτώσεις όπου το πρόβλημα ή τα προβλήματα έχουν βαθιά τις ρίζες τους σε προβλήματα άλλων μελών της οικογένειας, ο στόχος είναι να διευθετηθούν όσα συμβάλλουν στο πρόβλημα και να επιλυθούν ή να μετριαστούν οι επιδράσεις αυτού του προβλήματος.
• Μια μικτή οικογένεια (π.χ. μια ανάδοχη οικογένεια): Αυτές οι οικογένειες αντιμετωπίζουν προβλήματα μοναδικά. Στις μικτές οικογένειες, ο στόχος της ψυχοθεραπείας είναι να ενισχυθεί η κατανόηση και να διευκολυνθούν οι υγιείς αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Οικογενειακή ψυχοθεραπεία και συμβουλευτική   

Τείνουμε να σκεφτόμαστε την “θεραπεία” και την ψυχοθεραπεία σαν δύο διαφορετικές μορφές θεραπείας, αλλά στην πραγματικότητα είναι το ίδιο πράγμα. Στην πραγματικότητα, η “θεραπεία” αποτελεί μια συντόμευση της λέξης “ψυχοθεραπεία”. Ωστόσο, η “συμβουλευτική” αποκαλείται μερικές φορές “θεραπεία συζήτησης”, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται ασάφειες.

Γενικά, η συμβουλευτική εφαρμόζεται σε καταστάσεις όπου ένα άτομο (ή στην περίπτωση της οικογενειακής συμβουλευτικής, η οικογένεια) χρησιμοποιεί τις υπηρεσίες ενός ψυχολόγου ή ψυχοθεραπευτή για την αντιμετώπιση ενός συγκεκριμένου προβλήματος. Η θεραπεία ή η ψυχοθεραπεία, είναι μια πιο βαθιά διαδικασία και συνήθως είναι μακροχρόνια μορφή θεραπείας όπου οι θεραπευόμενοι συζητούν ένα εύρος θεμάτων και χρόνιων προβληματικών μοτίβων συμπεριφοράς, σκέψης και συναισθημάτων.

Μια οικογένεια που αντιμετωπίζει μια κατάσταση που φέρνει επιπλέον στρες, όπως ο θάνατος ενός μέλους της οικογένειας, ένας εθισμός ή οι οικονομικές δυσκολίες, ίσως να ωφεληθεί από την συμβουλευτική για να διαχειριστεί άμεσα την κατάσταση και να παραμείνει ενωμένη.

Αν μια οικογένεια αντιμετωπίζει μια χρόνια ψυχική κατάσταση ή προβλήματα συμπεριφοράς, όπως ένας πατέρας με σχιζοφρένεια, μια μητέρα που παλεύει με την κατάθλιψη ή ένα παιδί που κακοποιείται, η ψυχοθεραπεία είναι καλύτερη επιλογή.

Αυτή η μορφή θεραπείας είναι κατάλληλη για οικογένειες με αυτά τα προβλήματα επειδή ο οικογενειακός ψυχοθεραπευτής έχει διαφορετική οπτική για την θεραπεία από ότι στην ατομική ψυχοθεραπεία. Στην ατομική ψυχοθεραπεία, ο ψυχοθεραπευτής δουλεύει με ένα άτομο για την επίλυση ενός προβλήματος, ενώ ο οικογενειακός ψυχοθεραπευτής βλέπει τα προβλήματα στο πλαίσιο του “συστήματος” της οικογένειας. Για να επιλυθεί ένα πρόβλημα σε ένα σύστημα , πρέπει να ληφθούν υπόψη όλα τα μέρη του συστήματος.

Ακόμη και αν αλλάξετε τη μηχανή σε ένα αυτοκίνητο δεν θα λύσετε το πρόβλημα αν τα λάστιχα έχουν ξεφουσκώσει,  το κιβώτιο ταχυτήτων δεν λειτουργεί και έχει πρόβλημα η εξάτμιση.

Τα θέματα μέσα σε μια οικογένεια είναι όμοια με αυτά του αυτοκινήτου. Ένας αλκοολικός γονέας δεν έχει πρόβλημα με την απομόνωση, αλλά επηρεάζει άμεσα την γυναίκα του και τα παιδιά του. Ένας οικογενειακός ψυχοθεραπευτής πιστεύει ότι τα προβλήματα πρέπει να διευθετούνται σε επίπεδο οικογένειας από ότι σε ατομικό επίπεδο.

Οφέλη ψυχοθεραπείας

Η ψυχοθεραπεία αποτελεί μια αποτελεσματική ολιστική προσέγγιση για την επίλυση των προβλημάτων σε μια οικογένεια σε πολλές περιπτώσεις. Στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία, οι οικογένειες μπορούν να δουλέψουν τα προβλήματά τους με την καθοδήγηση του ψυχοθεραπευτή σε ασφαλές και ελεγχόμενο περιβάλλον.

Τα οφέλη της οικογενειακής ψυχοθεραπείας περιλαμβάνουν:

• Καλύτερη κατανόηση των υγιών ορίων, των μοτίβων και των δυναμικών της οικογένειας
• Βελτίωση της επικοινωνίας
• Επίλυση των προβλημάτων
• Συμπόνια
• Μείωση των διαφωνιών και καλύτερες δεξιότητες διαχείρισης του θυμού

Πιο συγκεκριμένα, η οικογενειακή ψυχοθεραπεία μπορεί να βελτιώσει τις οικογενειακές σχέσεις μέσω:

• Της ενότητας της οικογένειας μετά από μια κρίση
• Της ειλικρίνειας ανάμεσα στα μέλη της οικογένειας
• Της ανάκτησης της εμπιστοσύνης των μελών της οικογένειας
• Της ανάπτυξης ενός υποστηρικτικού οικογενειακού περιβάλλοντος
• Της μείωσης των πηγών έντασης και άγχους μέσα στην οικογένεια
• Της βοήθειας για συγχώρεση μεταξύ των μελών της οικογένειας
• Της επίλυσης των διαφωνιών στα μέλη της οικογένειας
• Της σύσφιξης των σχέσεων στα μέλη της οικογένειας που είχαν απομακρυνθεί

Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία ενισχύει τις δεξιότητες που απαιτούνται για υγιείς και λειτουργικές οικογενειακές σχέσεις και περιλαμβάνουν την επικοινωνία, την επίλυση των διαφωνιών και την επίλυση των προβλημάτων. Η βελτίωση αυτών των δεξιοτήτων αυξάνει τις πιθανότητες για επιτυχή επίλυση και διευθέτηση των οικογενειακών προβλημάτων.

Στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία, το επίκεντρο είναι όλα τα μέλη της οικογένειας να αποκτήσουν τα εργαλεία που χρειάζονται για να διευκολυνθεί η επούλωση.