Πως το ψυχολογικό στρες οδηγεί σε εθισμούς

Πως το ψυχολογικό στρες οδηγεί σε εθισμούς

Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι στρέφονται στο αλκοόλ ή στις ουσίες. Οι νέοι άνθρωποι συχνά ξεκινούν να πειραματίζονται με ουσίες λόγω περιέργειας ή επειδή νιώθουν πίεση από τους συνομηλίκους τους. Ωστόσο, το ψυχολογικό στρες οδηγεί σε εθισμούς και είναι ένας από τους κυριότερους λόγους που οι άνθρωποι στρέφονται στις ουσίες ή στο αλκοόλ.

Προσωρινή ανακούφιση

Το στρες είναι κάτι που επηρεάζει την σωματική και την ψυχική υγεία. Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να διαχειριστούν το στρες με θετικούς και αποτελεσματικούς τρόπους στρέφονται στο αλκοόλ ή στις ουσίες και ρισκάρουν να αναπτύξουν έναν εθισμό.

Ποιες είναι οι αιτίες του στρες;

Πολλά πράγματα μπορεί να κάνουν τους ανθρώπους να νιώθουν στρες. Κάποια από αυτά περιλαμβάνουν:

• Συγκρούσεις με τους αγαπημένους τους
• Θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου
• Σοβαρές ασθένειες
• Χωρισμός
• Μετακόμιση ή αλλαγή δουλειάς
• Νομικά προβλήματα
• Φόρτος εργασίας

Χρόνιο στρες

Οι περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν στρες κάποιες φορές, αλλά μπορούν να το διαχειριστούν αποτελεσματικά. Μπορεί να νιώθουν αναστάτωση ή απογοήτευση, αλλά το στρες υποχωρεί. Βέβαια, κάποια άτομα ζουν συνεχώς με στρες, πράγμα που έχει αρνητικές συνέπειες στη ζωή τους. Το χρόνιο στρες επηρεάζει τον εγκέφαλο και αυτό με τη σειρά του επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα. Οι άνθρωποι με χρόνιο στρες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν θέματα υγείας επειδή συνεχώς είναι εξαντλημένοι, και το ανοσοποιητικό τους σύστημα δεν λειτουργεί αποτελεσματικά.

Το χρόνιο στρες μπορεί να οδηγεί στην κατάθλιψη και στην κόπωση, και κάποιοι άνθρωποι στρέφονται στο αλκοόλ για να νιώσουν καλύτερα. Όμως, το αλκοόλ καταστέλλει το κεντρικό νευρικό σύστημα, και όσοι πίνουν μπορεί να νιώθουν χαλαροί και ήρεμοι βραχυπρόθεσμα. Ωστόσο, η συνεχής κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να οδηγεί στην εξάρτηση, πράγμα που τελικά εντείνει το στρες.

Η σχέση ανάμεσα στο στρες και στην κατάχρηση ουσιών

Το στρες είναι η αντίδραση του σώματος στον κίνδυνο ή στην πίεση, ενώ το άγχος είναι η αντίδραση στο στρες που προκαλεί συναισθήματα φόβου ή ανησυχίας. Καθώς το βραχυπρόθεσμο στρες μπορεί να είναι διαχειρίσιμο, το χρόνιο, ανεπίλυτο στρες οδηγεί σε συνεχή συναισθηματική δυσφορία. Με τον καιρό, τα άτομα μπορεί να νιώθουν κατακλυσμένα από αυτά τα συναισθήματα και να ψάχνουν ανακούφιση στο αλκοόλ και στις ουσίες.

Η χρήση ουσιών ξεκινά ως ένας τρόπος για να δραπετεύσει ή να μουδιάσει κάποιος τα δυσάρεστα συναισθήματα. Αυτός ο μηχανισμός διαχείρισης του στρες, όπως το να θέλει κάποιος μετά από δύσκολη μέρα να πιει για να χαλαρώσει, μπορεί αρχικά να μοιάζει ακίνδυνος. Ωστόσο, αυτές οι συμπεριφορές μπορούν να γίνουν εύκολα μια συνήθεια, και να οδηγήσουν σε εθισμό.

Αυτοθεραπεία

Πολλοί άνθρωποι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν το στρες μόνοι τους. Όσοι έχουν χρόνιο στρες μπορεί να πίνουν αλκοόλ, να παίρνουν χάπια για να ανακουφίσουν τα συμπτώματα. Ωστόσο, αυτά προσφέρουν μια προσωρινή λύση, δεν αντιμετωπίζουν τη ρίζα του άγχους και το επιδεινώνουν μακροπρόθεσμα.

Με τον καιρό, το σώμα αναπτύσσει αντοχή στις ουσίες, και χρειάζονται μεγαλύτερες δόσεις για να επιτευχθεί το ίδιο αποτέλεσμα, πράγμα που οδηγεί στον εθισμό.

Συναισθηματική απορύθμιση

Οι άνθρωποι που δεν μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά τις συναισθηματικές τους αντιδράσεις, χρησιμοποιούν το αλκοόλ και τις ουσίες για να αποφεύγουν τα επώδυνα συναισθήματα. Αυτά τα άτομα βασίζονται στις ουσίες ή στο αλκοόλ για να δραπετεύουν από τα συναισθήματα ανεπάρκειας, την χαμηλή αυτοεκτίμηση, ή τα ανεπίλυτα τραύματα. Αυτή η εξάρτηση αυξάνει τον κίνδυνο εθισμού.

Ευαλωτότητα

Όταν οι άνθρωποι νιώθουν έντονο στρες, δεν μπορούν να πάρουν σωστές αποφάσεις. Ψάχνουν μια γρήγορη ανακούφιση χωρίς να σκέφτονται τις μακροχρόνιες συνέπειες των πράξεων τους. Όταν κάποιος είναι ευάλωτος είναι πιο πιθανό να στραφεί στις ουσίες για παρηγοριά, και να πιστεύει ότι αυτό βοηθά.

Πρώιμα σημάδια κατάχρησης ουσιών

• Αυξημένη χρήση ουσιών: συχνή χρήση ουσιών για την ανακούφιση του στρες.
• Αλλαγές στη συμπεριφορά και στη διάθεση: η ευερεθιστότητα, οι εναλλαγές στη διάθεση και η απομόνωση από τις κοινωνικές εκδηλώσεις.
• Αυξημένη αντοχή: είναι ανάγκη κάποιος να αυξάνει τη δόση για να έχει το ίδιο αποτέλεσμα.
• Παραμέληση των υποχρεώσεων: οι υποχρεώσεις στη δουλειά, στο σπίτι, στο σχολείο μπαίνουν στην άκρη.
• Απώλεια ενδιαφέροντος για χόμπι και δραστηριότητες: η χρήση ουσιών είναι προτεραιότητα.

Ψυχολογικές αιτίες του εθισμού

1. Θέματα ψυχικής υγείας

Οι διαταραχές ψυχικής υγείας και οι εθισμοί έχουν μια πολύπλοκη σχέση. Οι ψυχικές διαταραχές είναι καταστάσεις που επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές των ανθρώπων. Μπορεί να περιλαμβάνουν τις διαταραχές άγχους, την κατάθλιψη, τη διπολική διαταραχή, τις διατροφικές διαταραχές, τις διαταραχές προσωπικότητας και τη σχιζοφρένεια.

2. Παρορμητικότητα και ριψοκίνδυνες συμπεριφορές

Η παρορμητικότητα και οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές είναι σημαντικοί παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης εθισμού. Η παρορμητικότητα σημαίνει ότι κάποιος δρα χωρίς πολλή σκέψη. Είναι η τάση να ενεργεί κάποιος με βάση τις επιθυμίες του, χωρίς να σκέφτεται τις πιθανές συνέπειες. Οι ριψοκίνδυνες συμπεριφορές είναι πράξεις που αυξάνουν τις πιθανότητες τραυματισμών ή αρνητικών συνεπειών. Όταν κάποιος συνεχώς αποζητά τον ενθουσιασμό, μπορεί να θέτει σε κίνδυνο τον εαυτό του.

3. Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Η χαμηλή αυτοεκτίμηση και οι εθισμοί, δυστυχώς έχουν στενή σχέση. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση σημαίνει ότι κάποιος έχει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του και τις ικανότητες του. Νιώθει ανεπαρκής, ότι δεν αξίζει και αυτό συμβάλλει στους εθισμούς.

4. Διαταραχές προσωπικότητας

Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι μια κατηγορία ψυχικών διαταραχών που χαρακτηρίζεται από άκαμπτα και δυσπροσαρμοστικά μοτίβα σκέψης, συναισθημάτων και συμπεριφορών. Αυτά τα μοτίβα αυξάνουν σημαντικά την πιθανότητα ανάπτυξης εθισμών. Η διάγνωση αυτών των διαταραχών συνήθως γίνεται στην ενήλικη ζωή και προκαλούν έντονο στρες στην καθημερινότητα.

5. Γενετική προδιάθεση

Οι εθισμοί είναι πολύπλοκες καταστάσεις που έχουν περιβαλλοντικό και γενετικό υπόβαθρο. Αν και το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο, η γενετική προδιάθεση κάνει κάποια άτομα πιο ευάλωτα στους εθισμούς. Η γενετική προδιάθεση αναφέρεται στην αυξημένη πιθανότητα μεταβίβασης ενός συγκεκριμένου χαρακτηριστικού ή ασθένειας μέσω των γονιδίων από τους γονείς.

6. Συναισθηματικός πόνος

Ο συναισθηματικός πόνος είναι μια σημαντική και εξουθενωτική εμπειρία, και μπορεί να είναι η αφορμή για την ανάπτυξη ενός εθισμού. Τα συναισθήματα μπορεί να οδηγούν σε εθιστικές συμπεριφορές. Ο συναισθηματικός πόνος συνήθως αφορά έντονα αρνητικά συναισθήματα όπως η θλίψη, το πένθος, η μοναξιά, ο θυμός. Μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες όπως η απώλεια, τα ψυχικά τραύματα, η κακοποίηση ή το χρόνιο στρες.

7. Ψυχικά τραύματα

Οι τραυματικές εμπειρίες μπορούν να αφήσουν βαθιές πληγές, όχι μόνο στο μυαλό αλλά και στον εγκέφαλο, και να αυξάνουν τον κίνδυνο εξαρτήσεων.  Τα ψυχικά τραύματα είναι επώδυνες εμπειρίες που μπορεί να επηρεάζουν την ικανότητα ενός ατόμου να διαχειρίζεται το στρες και να έχουν μακροχρόνιες επιδράσεις στην ψυχική του υγεία.

8. Σύστημα πεποιθήσεων

Το σύστημα πεποιθήσεων, περιλαμβάνει τις αξίες και τις υποθέσεις μας για τον εαυτό μας και τον κόσμο, παίζει κύριο ρόλο στην ανάπτυξη των εθισμών. Το σύστημα πεποιθήσεων είναι πολύπλοκο και περιλαμβάνει τις αρχές, τις αξίες, τη φιλοσοφία και τις προσδοκίες για τη ζωή. Πολλοί παράγοντες παίζουν ρόλο στη διαμόρφωση του, όπως οι εμπειρίες και η προσωπικότητα.

9. Πένθος και απώλεια

Ο έντονος συναισθηματικός πόνος του πένθους και της απώλειας κάνει τους ανθρώπους πιο ευάλωτους στους εθισμούς. Το πένθος είναι η συναισθηματική αντίδραση στην απώλεια. Είναι μια φυσιολογική ανθρώπινη εμπειρία που περιλαμβάνει συναισθήματα όπως η θλίψη, ο θυμός, οι ενοχές και το αίσθημα κενού.

10. Ανεπίλυτος θυμός ή δυσαρέσκεια

Ο ανεπίλυτος θυμός και η δυσαρέσκεια αποτελούν ένα επικίνδυνο κοκτέιλ που τροφοδοτεί τους εθισμούς. Ο ανεπίλυτος θυμός είναι ο θυμός που δεν έχει εκφραστεί ή επεξεργαστεί. Υπάρχει κάτω από την επιφάνεια, προκαλεί συναισθηματικό πόνο και επηρεάζει τη συμπεριφορά. Η δυσαρέσκεια είναι η πικρία ή η αγανάκτηση που μπορεί να προκύπτει από μια προσβολή. Είναι ο θυμός που σιγοβράζει που συχνά επικεντρώνεται σε ένα συγκεκριμένο άτομο ή κατάσταση.

Γιατί είναι επικίνδυνο κάποιος να πίνει αλκοόλ για να ανακουφίσει το στρες;

Δεν είναι ποτέ καλή ιδέα κάποιος να πίνει αλκοόλ για να νιώσει καλύτερα. Γιατί τελικά αυτή η συμπεριφορά δημιουργεί πολλά περισσότερα προβλήματα, όπως οι εθισμοί. Όσοι είναι εθισμένοι στο αλκοόλ μπορεί να χάσουν τους φίλους, τις οικογένειες τους, τις δουλειές τους, και τα σπίτια τους.

Η κατάχρηση ουσιών μπορεί να κάνει ένα άτομο να νιώθει καλύτερα βραχυπρόθεσμα, αλλά τελικά επιδεινώνει το πρόβλημα. Όσοι είναι εθισμένοι στο αλκοόλ ή στις ουσίες δεν μπορούν να έχουν μια φυσιολογική ζωή. Είναι δύσκολο να κρατήσουν μια δουλειά, και οι σχέσεις τους υποφέρουν λόγω του εθισμού.

Τρόποι διαχείρισης του στρες

Κανείς δεν μπορεί να αποφύγει τελείως το στρες καθώς η ζωή είναι γεμάτη προκλήσεις. Ωστόσο, υπάρχουν αποτελεσματικοί τρόποι για την διαχείριση του στρες.

Η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους να αναγνωρίσουν τον αρνητικό τρόπο σκέψης που συμβάλλει στο άγχος.

Το EMDR είναι πολύ βοηθητικό για την επεξεργασία των ψυχικών τραυμάτων.

Οι τεχνικές όπως ο διαλογισμός, οι τεχνικές αναπνοών και οι τεχνικές χαλάρωσης βοηθούν στη μείωση του στρες.  Οι τεχνικές όπως η ενσυνειδητότητα βοηθούν πολύ σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις.

Η άσκηση είναι ένας πανίσχυρος τρόπος για την ανακούφιση του στρες. Ένας περίπατος μπορεί να μας βοηθήσει να ηρεμήσουμε.

Επίσης, υπάρχουν τρόποι πρόληψης του στρες:

• Ζητήστε βοήθεια
• Αναγνωρίστε ότι νιώθετε στρες πριν φτάσετε στη χρήση ουσιών
• Μάθετε υγιείς τρόπους διαχείρισης του στρες
• Κάντε άσκηση, βρείτε χόμπι και ακολουθήστε έναν ισορροπημένο τρόπο ζωής