Μεταιχμιακό σύστημα

Μεταιχμιακό σύστημα

Το μεταιχμιακό σύστημα παίζει κύριο ρόλο σε συμπεριφορές που έχουν σχέση με την επιβίωση, όπως η τροφή, η αναπαραγωγή, η φροντίδα των μικρών και ο μηχανισμός πάλης ή φυγής. 

Είναι ένα πολύπλοκο δίκτυο δομών στον εγκέφαλο που εντοπίζεται πλευρικά του θαλάμου, κάτω από τον εγκεφαλικό φλοιό και πάνω από το εγκεφαλικό στέλεχος. 

Το μεταιχμιακό σύστημα υποστηρίζει πολλές λειτουργίες, όπως τα συναισθήματα, οι συμπεριφορές, το κίνητρο, η μακροπρόθεσμη μνήμη, η όσφρηση και η αντίδραση στο στρες. 

Εξελικτικά, είναι ένα από τα παλιά τμήματα του εγκεφάλου το οποίο είναι λειτουργικό και συμβάλλει στον έλεγχο των συμπεριφορών. 

Δομές του μεταιχμιακού συστήματος 

Οι κύριες δομές του μεταιχμιακού συστήματος περιλαμβάνουν την αμυγδαλή, τον ιππόκαμπο, το θάλαμο, τον υποθάλαμο, τα βασικά γάγγλια και  την έλικα του προσαγώγιου. 

Το μεταιχμιακό σύστημα παίζει σημαντικό ρόλο σε λειτουργίες όπως η μνήμη, τα συναισθήματα και οι συμπεριφορές. 

1. Αμυγδαλή 

Η αμυγδαλή είναι μια μικρή δομή σε σχήμα αμυγδάλου που βρίσκεται σε κάθε κροταφικό λοβό, ακριβώς κάτω από το άγκιστρο. Έχουμε ουσιαστικά δυο αμυγδαλές, μια σε κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου:

• Η αμυγδαλή παίζει σημαντικό ρόλο στην επεξεργασία των πληροφοριών ανάμεσα στον προμετωπιαίο φλοιό και στον υποθάλαμο.
• Παίζει κύριο ρόλο στο άγχος, στην επιθετικότητα, στο φόβο, στη συναισθηματική μνήμη και στις  κοινωνικές ικανότητες, στις συμπεριφορικές και φυσιολογικές αντιδράσεις στο στρες. 

2. Ιππόκαμπος 

Ο ιππόκαμπος είναι μια δομή που εντοπίζεται στην παραϊπποκάμπειο φλοιώδη έλικα, κοντά στο κάτω κροταφικό κέρας της πλάγιας κοιλίας. Αποτελείται από τρεις περιοχές , την οδοντωτή έλικα, το κύριο μέρος του ιππόκαμπου και  το κατώτερο τμήμα του ιππόκαμπου. 

• Ο ιππόκαμπος παίζει ουσιαστικό ρόλο στη δημιουργία νέων αναμνήσεων, ειδικά ενσωματώνει τις βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες αναμνήσεις, την χωρική πλοήγηση, τον έλεγχο των συναισθημάτων, το κίνητρο, τις ορμόνες και την δραστηριότητα του αυτόνομου νευρικού συστήματος. 
• Μαζί με τον προμετωπιαίο φλοιό, ο ιππόκαμπος εμπλέκεται στην επεισοδιακή μνήμη.
• Ο ιππόκαμπος συνήθως είναι μια από τις πρώτες δομές του εγκεφάλου που επηρεάζεται από το Αλτσχάιμερ, και έτσι τα άτομα είναι πιο δύσκολο να θυμηθούν πράγματα που έκαναν. 

3. Θάλαμος και υποθάλαμος 

Ο θάλαμος μεταφέρει όλες τις πληροφορίες ανάμεσα στον εγκέφαλο και στο σώμα, φιλτράρει τις αισθητηριακές και κινητικές πληροφορίες. 

Ο υποθάλαμος παίζει κύριο ρόλο στη διατήρηση της ομοιόστασης μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος, του νευροενδοκρινικού συστήματος και του μεταιχμιακού συστήματος. 

4. Έλικα του προσαγωγίου 

Η έλικα του προσαγωγίου είναι μια δομή που βρίσκεται στην εσωτερική πλευρά σε κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου, τυλίγοντας το μεσολόβιο. Έχει τέσσερις περιοχές, τον πρόσθιο φλοιό του προσαγωγίου, τον μέσο φλοιό του προσαγωγίου, τον οπίσθιο φλοιό του προσαγωγίου και τον οπισθοσπληνιακό φλοιό. 

Λειτουργίες κλειδιά περιλαμβάνουν: 

• Επεξεργασία των συναισθημάτων και έλεγχο των συναισθηματικών αντιδράσεων 
• Γνωστική επεξεργασία (λήψη αποφάσεων)
• Επεξεργασία πληροφοριών από εσωτερικές και εξωτερικές καταστάσεις που βοηθούν στην καθοδήγηση των κινητικών αντιδράσεων 
• Φαντασία 
• Σχηματισμός και διατήρηση επεισοδιακής μνήμης 

Ο φλοιός του προσαγωγίου μπορεί να περιγράφει ως ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στα συναισθήματα, στις αισθήσεις και στις πράξεις. 

5. Βασικά γάγγλια 

Τα βασικά γάγγλια είναι μια ομάδα υποφλοιωδών πυρήνων, που εμπλέκονται στον έλεγχο των κινήσεων και της μάθησης, των εκτελεστικών λειτουργιών, των συναισθηματικών συμπεριφορών, της επιβράβευσης και της ενθάρρυνσης, των συμπεριφορών εθισμού και το σχηματισμό των συνηθειών. 

Διαταραχές του μεταιχμιακού συστήματος 

Πιθανά σημάδια ή συμπτώματα των διαταραχών του μεταιχμιακού συστήματος περιλαμβάνουν: 

• Δυσκολία στον έλεγχο των συναισθημάτων
• Υπερδιέγερση 
• Δυσκολία στη δημιουργία αναμνήσεων 
• Ανεξέλεγκτη συμπεριφορά

Το μεταιχμιακό σύστημα και οι συναισθηματικές αντιδράσεις 

Τα συναισθήματα είναι πανίσχυρα. Όταν αντιμετωπίζουμε μια πιεστική κατάσταση, το μεταιχμιακό σύστημα ενεργοποιείται σχεδόν αμέσως, και ενεργοποιεί το μηχανισμό πάλης ή φυγής. Αυτή η αυτόματη αντίδραση μπορεί να είναι βοηθητική όταν αντιμετωπίζουμε απειλητικές καταστάσεις, αλλά επίσης μπορεί να οδηγεί σε παρορμητικές ή παράλογες συμπεριφορές όταν η απειλή δεν είναι τόσο άμεση ή τόσο σοβαρή. Για παράδειγμα, μπορεί να νιώθετε ότι η καρδιά σας χτυπά δυνατά όταν πλησιάζει μια προθεσμία ή όταν πρέπει να κάνετε μια δύσκολη συζήτηση με ένα αγαπημένο σας πρόσωπο.

Το μεταιχμιακό σύστημα στέλνει σήματα στο σώμα να προετοιμαστεί για δράση, ένας ουσιαστικός μηχανισμός επιβίωσης, ωστόσο, στη σύγχρονη ζωή, αυτές οι αντιδράσεις δεν μας εξυπηρετούν. Η πρόκληση έγκειται στο να μάθουμε να ελέγχουμε αυτές τις συναισθηματικές αντιδράσεις αντί να τις αφήνουμε να μας ελέγχουν.

Οι συναισθηματικές ρίζες της συμπεριφοράς 

Το μεταιχμιακό σύστημα δεν αντιδρά απλά άμεσα στις απειλές, παίζει επίσης, κύριο ρόλο στη διαμόρφωση των μακροχρόνιων μοτίβων συναισθημάτων και συμπεριφοράς. Οι πρώιμες εμπειρίες, ειδικά όσες αφορούν την προσκόλληση και την συναισθηματική ασφάλεια, διαμορφώνουν τον τρόπο με τον οποίο το μεταιχμιακό σύστημα ανταποκρίνεται στο στρες, στις σχέσεις και στις διαφωνίες αργότερα στη ζωή. Για παράδειγμα, αν ένα παιδί βιώνει συνεχώς την συναισθηματική παραμέληση ή την κακοποίηση, το μεταιχμιακό του σύστημα είναι πιο αντιδραστικό στο στρες όσο μεγαλώνει. Αυτές οι συναισθηματικές εμπειρίες δημιουργούν μοτίβα φόβου, άγχους ή αμυντικότητας που συνεχίζονται στην ενήλικη ζωή. Στην ψυχοθεραπεία ένα άτομο μπορεί να ανακαλύψει τις ρίζες των συναισθηματικών του αντιδράσεων και να δουλέψει για την επούλωση του. 

Οι προσεγγίσεις για τα ψυχικά τραύματα είναι σχεδιασμένες για να βοηθήσουν τα άτομα να επεξεργαστούν τα συναισθήματα τους. Η κατανόηση των συναισθηματικών ριζών μιας συμπεριφοράς, βοηθά τα άτομα να σπάσουν τον ανθυγιεινό κύκλο και να δημιουργήσουν χώρο για την συναισθηματική τους επούλωση. 

Ο δρόμος προς την συναισθηματική ισορροπία 

Το μεταιχμιακό σύστημα είναι πανίσχυρο, και η ψυχοθεραπεία παρέχει όλα τα εργαλεία για να κατανοήσετε και να διαχειριστείτε την επίδραση του. Από τη στιγμή που θα μπορείτε να ελέγχετε τα συναισθήματα σας, να αναπλαισιώνετε τις αρνητικές σκέψεις, τότε μπορείτε να επιτύχετε μια αίσθηση συναισθηματικής ισορροπίας που οδηγεί σε πιο υγιείς σχέσεις, καλύτερη λήψη αποφάσεων και καλύτερη ευεξία συνολικά.

Με την κατάλληλη υποστήριξη κάθε άνθρωπος μπορεί να μάθει να ελέγχει τις συναισθηματικές του αντιδράσεις και να κάνει αλλαγές για την ψυχική του υγεία. Η κατανόηση της λειτουργίας του μεταιχμιακού συστήματος και του ρόλου του στον έλεγχο των συναισθημάτων, δίνει πολύτιμες πληροφορίες για μια πιο υγιή ζωή. Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας κάθε άνθρωπος μπορεί να μεταμορφώσει τις συναισθηματικές του αντιδράσεις. 

Όταν ένα παιδί βιώνει μια τραυματική εμπειρία, τότε απορρυθμίζονται βασικά βιολογικά συστήματα. Οι μελέτες της Ψυχονευροανοσολογίας, που επικεντρώνονται στη σύνδεση μυαλού- σώματος, έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι που υποφέρουν από ένα ψυχικό τραύμα έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν σοβαρές ασθένειες συγκριτικά με το γενικό πληθυσμό.

Οι αρνητικές εμπειρίες της παιδικής ηλικίας έχουν δείξει ότι οι ενήλικες που έχουν βιώσει ένα τραύμα ως παιδιά, όπως η σωματική και η σεξουαλική κακοποίηση, οι ψυχικές ασθένειες των γονιών, οι εθισμοί των γονιών, και οι εγκληματικές συμπεριφορές, έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν καρκίνο, καρδιαγγειακά προβλήματα, βρογχίτιδα, διαβήτη, εγκεφαλικό επεισόδιο και γαστρεντερικές διαταραχές, από ότι οι ενήλικες που δεν έχουν βιώσει κάποιο τραύμα. Οι γυναίκες που έχουν βιώσει κακοποίηση ως παιδιά έχουν 9 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα. Το 60% των γυναικών με γαστρεντερικές διαταραχές έχει ιστορικό κακοποίησης. Επίσης, τα υψηλά ποσοστά χρόνιου πόνου και της ινομυαλγίας παρατηρούνται σε άτομα που έχουν ιστορικό ψυχικών τραυμάτων και διάγνωση μετατραυματικού στρες.

Κατανόηση του μυαλού και του σώματος στα ψυχικά τραύματα 

Διαφορά τμήματα του εγκεφάλου είναι σημαντικά για την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο ο εγκέφαλος και το σώμα λειτουργούν κατά τη διάρκεια ενός ψυχικού τραύματος. Αυτά περιλαμβάνουν τον πρόσθιο εγκέφαλο, τον προμετωπιαίο φλοιό, το μεταιχμιακό σύστημα, το οποίο εντοπίζεται στο κέντρο του εγκεφάλου, και το στέλεχος του εγκεφάλου. 

Όταν ένα άτομο βιώνει μια τραυματική εμπειρία, η αδρεναλίνη απελευθερώνεται στο σώμα και η μνήμη αυτή αποτυπώνεται στην αμυγδαλή, η οποία είναι κομμάτι του μεταιχμιακού συστήματος. Η αμυγδαλή διατηρεί στη μνήμη την συναισθηματική σημασία του γεγονότος, όπως επίσης και την ένταση των συναισθημάτων. 

Για παράδειγμα, αν είστε σε μια κατάσταση δύσκολη, οι αισθητηριακές πληροφορίες είναι ο φόβος, το στρες, η εγρήγορση, όλα αυτά δεν είναι απειλητικά για τη ζωή. Η αμυγδαλή μπορεί να διαβάσει την συναισθηματική σημασία του γεγονότος. Η αμυγδαλή αποθηκεύει τις οπτικές εικόνες του τραύματος ως αισθητηριακά θραύσματα, πράγμα που σημαίνει ότι η τραυματική ανάμνηση αποθηκεύεται ως ιστορία, αλλά από το πως οι πέντε αισθήσεις μας βίωναν το τραύμα τη στιγμή που συνέβαινε. Οι αναμνήσεις αποθηκεύονται ως θραύσματα εικόνων, μυρωδιών, ήχων, γεύσεων ή αγγιγμάτων. 

Κατα συνέπεια, μετά από μια τραυματική εμπειρία, ο εγκέφαλος μπορεί να ενεργοποιείται μετά από ένα αισθητηριακό ερέθισμα, και να μεταφράζει μια φυσιολογική κατάσταση ως επικίνδυνη. Τα αισθητηριακά θραύσματα παρερμηνεύονται και ο εγκέφαλος χάνει την ικανότητα να διακρίνει ανάμεσα στο τι είναι απειλητικό και στο τι είναι φυσιολογικό. 

Το πρόσθιο μέρος του εγκεφάλου μας, γνωστό ως προμετωπιαίος φλοιός, είναι το κομμάτι της λογικής όπου ζει η συνειδητότητα, και συμβαίνει η επεξεργασία και η λογική εξήγηση, και βγάζουμε νόημα από τη γλώσσα. Όταν συμβαίνει ένα τραύμα, ένα άτομο μπαίνει σε κατάσταση πάλης ή φυγής, πράγμα το οποίο απενεργοποιεί τον προμετωπιαίο φλοιό. Ο εγκέφαλος κατα κάποιο τρόπο αποδιοργανώνεται λόγω του τραύματος, ενώ το σώμα μπαίνει σε κατάσταση επιβίωσης και αποτρέπει την λογική εξήγηση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια βαθιά καταγεγραμμένη αντίδραση στο στρες. 

Ψυχοθεραπεία και μεταιχμιακό σύστημα 

Η ψυχοθεραπεία προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία να δουλέψετε τις συναισθηματικές διεργασίες που ελέγχονται από το μεταιχμιακό σύστημα. Με τη βοήθεια της ψυχοθεραπείας μπορείτε να κατανοήσετε καλύτερα πως ο εγκέφαλος σας επεξεργάζεται τα συναισθήματα και πως μπορείτε να αντιδράτε με πιο υγιείς τρόπους. 

Κάποιες τεχνικές που θα σας βοηθήσουν περιλαμβάνουν:

Ενσυνειδητότητα: οι τεχνικές ενσυνειδητότητας θα σας βοηθήσουν να αναγνωρίσετε τις σκέψεις και τα συναισθήματα σας στην παρούσα στιγμή χωρίς κριτική. Αυτή η πρακτική βοηθά στην ηρεμία της υπερδραστήριας αμυγδαλής ώστε να μπορείτε να παρατηρείτε τα συναισθήματα σας και να μην αντιδράτε παρορμητικά. Επίσης, βοηθά στην συναισθηματική ισορροπία.

Συναισθηματική επίγνωση: η αναγνώριση των συναισθημάτων είναι στοιχείο κλειδί για τη διαχείριση τους. Όταν κατανοείτε κάθε συναίσθημα και γιατί αυτό προκύπτει, τότε μπορείτε να έχετε τον έλεγχο στις συναισθηματικές σας αντιδράσεις. Αυτή η επίγνωση επίσης, βοηθά να αναγνωρίσετε όλα τα ερεθίσματα και να αναπτύξετε υγιείς στρατηγικές διαχείρισης. 

Γνωστική αναπλαισίωση: οι τεχνικές όπως η αναπλαισίωση βοηθά να αλλάξετε τον αρνητικό τρόπο σκέψης. Όταν αλλάζετε τον τρόπο με τον οποίο βλέπετε μια κατάσταση, μπορείτε να αλλάξετε και τα συναισθήματα σας. Αυτό βοηθά να ελέγχετε την συναισθηματική καταιγίδα που προκαλεί το μεταιχμιακό σύστημα και να έχετε πιο ισορροπημένες αντιδράσεις στο στρες. 

Τεχνικές χαλάρωσης: οι τεχνικές όπως οι βαθιές αναπνοές, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση, και ο οραματισμός, ενεργοποιούν το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο μειώνει το στρες που προκαλείται από το μεταιχμιακό σύστημα. Αυτές οι τεχνικές ηρεμούν το μυαλό και το σώμα, έτσι είναι πιο εύκολο τα άτομα να σκεφτούν λογικά αντί να αντιδράσουν αυτόματα.