Στρες και αυτοάνοσα νοσήματα

Στρες και Αυτοάνοσα νοσήματα

Το στρες από μόνο του δεν αποτελεί νόσο, αλλά προκαλεί διάφορα νοσήματα και ασθένειες. Το 90% των ανθρώπων επισκέπτονται τον οικογενειακό τους γιατρό για ασθένειες που σχετίζονται με το άγχος και στρες. Το στρες και το άγχος μπορεί να εκδηλωθούν με χιλιάδες διαφορετικούς τρόπους, όπως τα ψυχοσωματικά συμπτώματα, οι διάφορες σωματικές ασθένειες (πχ αυτοάνοσα νοσήματα) και τα συναισθηματικά προβλήματα (πχ κατάθλιψη).

Εκατομμύρια άνθρωποι φεύγουν από τα ιατρεία με συνταγές για αντικαταθλιπτικά, αγχολυτικά και άλλα φάρμακα για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Αυτό φυσικά χρήσιμο είναι, αλλά δεν θεραπεύουν τη ρίζα του προβλήματος, και επίσης υπάρχουν παρενέργειες από τη λήψη των φαρμάκων.

Στρες - η επιδημία του σύγχρονου τρόπου ζωής

Το στρες από μόνο του δεν είναι νόσημα αλλά μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογικές, σωματικές και λειτουργικές βλάβες. Αν το στρες δεν αντιμετωπιστεί, τότε υπάρχουν συνέπειες. Ποιο αναλυτικά, το στρες μπορεί να προκαλέσει ποικίλα προβλήματα και έντονη βλάβη:

1. Ψυχολογική

Μπορεί να νιώθετε ψυχικά κουρασμένοι, και σωματικά εξαντλημένοι και αυτό να εκδηλωθεί με  ποικίλους τρόπους, όπως διαταραχές άγχους (πχ κρίσεις πανικού) ακόμα και κατάθλιψη. Η πνευματική κόπωση έχει ως αποτέλεσμα τη δυσκολία στη συγκέντρωση, ελλειμματική προσοχή, δυσκολία στην επεξεργασία νέων πληροφοριών και προβλήματα στη μνήμη. Το στρες μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή στον εγκέφαλο που οδηγεί σε μη αναστρέψιμη ήπια γνωστική δυσλειτουργία και σε πρώιμη άνοια.

2. Συμπεριφορική

Η συμπεριφορική βλάβη που προκαλεί το στρες περιλαμβάνει αρνητικές αλλαγές στη συμπεριφορά σε δύο κυρίως πτυχές: τις σχέσεις και τη δουλειά. Διαφωνίες ή συγκρούσεις, μειωμένη παραγωγικότητα και δημιουργικότητα, αποφευκτική συμπεριφορά (π.χ. ψυχαναγκασμοί, εξαρτήσεις, κατάχρηση ουσιών, και άλλες αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές).

3. Σωματική

Η σωματική βλάβη που προκαλείται από το χρόνιο στρες μέσω των ορμονών (κορτιζόλη, ACTH) μπορεί να περιλαμβάνει σωματική κόπωση, γαστρεντερικές διαταραχές, αλλεργίες, άσθμα, δερματικές παθήσεις, πονοκέφαλοι, αυτοάνοσα νοσήματα, διαβήτης, σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, νοσήματα του καρδιαγγειακού, καρδιακή προσβολή, φλεγμονή στον εγκέφαλο, εγκεφαλικό επεισόδιο κλπ.

Αιτίες στρες

Όλοι μας αντιδρούμε διαφορετικά σε ψυχοπιεστικές καταστάσεις. Κάτι που είναι ψυχοπιεστικό για ένα άτομο μπορεί να μην είναι για κάποιο άλλο. Σχεδόν όλα τα πράγματα μπορεί να προκαλέσουν στρες. Για μερικούς ανθρώπους, η σκέψη για κάτι συγκεκριμένο ή για απλά μικρά πράγματα μπορεί να προκαλέσει έντονο στρες. Το πώς αντιδρούμε σε μια κατάσταση επηρεάζει το βαθμό που το στρες επιδρά πάνω μας , στη σωματική και ψυχική μας υγεία. Ένα άτομο που νιώθει ότι δεν έχει αποθέματα να αντιμετωπίσει μια δύσκολη κατάσταση είναι πιο πιθανό να αντιδράσει πιο έντονα, και επίσης να εμφανίσει προβλήματα υγείας.

Τρεις είναι οι κύριες αιτίες στρες:

1. Το σωματικό στρες: ατυχήματα, τραυματισμοί, πτώσεις και άλλα σωματικά τραύματα.
2. Το χημικό στρες: βακτήρια, ιοί, ορμόνες στο φαγητό, επεξεργασμένα τρόφιμα, βαρέα μέταλλα, κάπνισμα, μόλυνση, επίπεδα γλυκόζης στο αίμα, φάρμακα, ρύπανση.
3. Ψυχολογικό και συναισθηματικό στρες: σχέσεις, οικονομικά, δουλειά, απώλεια, οικογενειακές τραγωδίες, πένθος, αρνητικός τρόπος σκέψης. Οι σκέψεις συνοδεύονται από συναισθήματα και αυτά με τη σειρά τους προκαλούν την απελευθέρωση ορμονών που ρυθμίζουν τις σωματικές λειτουργίες μέσω του άξονα υποθαλάμου – υπόφυσης, που είναι τα κέντρα ελέγχου του ορμονικού συστήματος. Έτσι λοιπόν το ψυχολογικό στρες μετατρέπεται σε βιολογικό στρες, διαταράσσει την ορμονική και μεταβολική ισορροπία και μπορεί να είναι η αιτία μιας ασθένειας ή συχνότερα η αφορμή που την ενεργοποιεί.

Το στρες και το άγχος μπορούν να προκαλέσουν αυτοάνοσα νοσήματα;

Το μακροχρόνιο ψυχολογικό στρες μπορεί να προκαλέσει βλάβες σε πολλά συστήματα του σώματος. Όταν τα επίπεδα των ορμονών του στρες είναι αυξημένα, τότε το αυτόνομο νευρικό σύστημα (ΑΝΣ) απορυθμίζεται με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

Το στρες και το άγχος μπορεί να οδηγήσουν σε επιδείνωση των αυτοάνοσων νοσημάτων ή να κάνει τους ανθρώπους πιο επιρρεπείς σε λοιμώξεις που μαζί με γενετικούς παράγοντες πιστεύεται ότι είναι η κύρια αιτία για πολλά αυτοάνοσα νοσήματα.

Στα αυτοάνοσα νοσήματα το ανοσοποιητικό σύστημα επιτίθεται λανθασμένα στα κύτταρα και στους ιστούς του σώματος (όπως ο ερυθηματώδης λύκος, η ρευματοειδής αρθρίτιδα, η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, η σκλήρυνση κατά πλάκας και ο διαβήτης τύπου 1).

Ακόμη και το ελάχιστο καθημερινό μακροχρόνιο στρες προκαλεί αλλαγές σε πολλές λειτουργίες του σώματος μέσω της απορρύθμισης της απελευθέρωσης των ορμονών του στρες στον εγκέφαλο και στο σώμα. Υπάρχει αποδεδειγμένα μια αμφίδρομη αλληλεπίδραση μεταξύ του εγκεφάλου και του ανοσοποιητικού συστήματος.

Επιστημονικές μελέτες και στρες

Τα τελευταία 30 χρόνια οι μελέτες στον τομέα της ψυχο-νευρο-ανοσολογίας έχουν αποδείξει ότι το στρες και τα στρεσογόνα βιώματα επηρεάζουν αρνητικά τη λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος, και συνεπώς όλες τις δράσεις που σχετίζονται με αυτό. Το χρόνιο στρες οδηγεί σε παρατεταμένη έκκριση κορτιζόλης και κορτικοστεροειδών, και ένα από τα αποτελέσματα αυτής της χρόνιας αύξησης είναι η μείωση των υποδοχέων κορτιζόλης των λευκών αιμοσφαιρίων, που οδηγεί σε μειωμένη ικανότητα αυτών να ανταποκριθούν σε αντι-φλεγμονώδη σήματα, επιτρέποντας σε φλεγμονώδεις διαδικασίες να εξελίσσονται.

Το στρες λοιπόν συνεισφέρει στην ανάπτυξη ασθενειών που περιλαμβάνουν μη-ειδική φλεγμονή (όπως συμβαίνει στη σκλήρυνση κατά πλάκας, ρευματοειδή αρθρίτιδα, στεφανιαία νόσο, χρόνιες λοιμώξεις και καρκίνο μεταξύ των άλλων) και έτσι οδηγεί σε αυξημένο κίνδυνο για ασθένειες και θάνατο. Ένα άλλο παράδειγμα της σημασίας του στρες, της κορτιζόλης και των κυτταροκινών (κυτοκίνες) είναι το άσθμα και οι αλλεργίες, καθώς νεότερες μελέτες εμπλέξουν την περίσσεια Th2 κυτταροκινών σε αυτές τις ασθένειες.

Ψυχική επιβάρυνση και αυτοάνοσα νοσήματα

Οι άνθρωποι που έχουν βιώσει ένα ψυχικό τραύμα, μια τραυματική εμπειρία στην παιδική ηλικία, που πάσχουν από διαταραχή μετατραυματικού στρες και άλλες διαταραχές που σχετίζονται με το στρες, όπως η κατάθλιψη και το γενικευμένο άγχος, έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν αυτοάνοσα νοσημάτα.

Το σοβαρό ή το μακροχρόνιο συναισθηματικό στρες προκαλεί πολλαπλές αλλαγές στη λειτουργία του σώματος επειδή απελευθερώνονται συνεχώς ορμόνες του στρες που έχουν ως αποτέλεσμα το σώμα και ο εγκέφαλος να είναι συνεχώς σε "κατάσταση συναγερμού".

Οι άνθρωποι που βιώνουν χρόνιο στρες και έντονα συναισθηματικά ζητήματα μετά από ένα ψυχικό τραύμα ή άλλες καταστάσεις της ζωής, καλό είναι να ζητούν τη βοήθεια ενός ψυχοθεραπευτή. Η πρόληψη σώζει ζωές και η παρέμβαση είναι αναγκαία.

Πολλές φορές τα προβλήματα του ανοσοποιητικού διατρέχουν οικογένειες και οι μελέτες δεν έχουν αποδείξει ξεκάθαρα πως οι καταστάσεις της ζωής μπορούν να εξηγήσουν τη σύνδεση μεταξύ του στρες και των αυτοάνοσων νοσημάτων.

Ακόμη και το ήπιο μακροχρόνιο στρες επιδρά στις λειτουργίες του σώματος, όπως τα επίπεδα των ορμονών και το αυτόνομο νευρικό σύστημα, με αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε εμφάνιση των αυτοάνοσων νοσημάτων ή να κάνει τα άτομα πιο επιρρεπή στις λοιμώξεις.

Μελέτες έχουν καταδείξει ότι η ψυχολογική υποστήρικη και παρεμβάσεις βελτιώνουν τους βιοδείκτες του ανοσοποιητικού συστήματος, και αυτή η βελτίωση συνδέεται με την μείωση του άγχους, τη βελτίωση της διάθεσης, την μείωση των ψυχοσωματικών συμπτωμάτων και την καλύτερη διαχείριση προβλημάτων.