Εθισμός στο τζόγο

Εθισμός στο τζόγο

Κάθε άνθρωπος μπορεί να παίξει κάποια στιγμή στη ζωή του ένα τυχερό παιχνίδι. Ο εγκέφαλος μας μπορεί να ρισκάρει για να νιώσει θετικά συναισθήματα και αυτό είναι που μας δίνει κίνητρο. Όσο πιο μεγάλο το ρίσκο τόσο υψηλότερη η συναισθηματική ανταμοιβή. Αυτός ο μηχανισμός όμως μπορεί να οδηγήσει και σε άσχημα αποτελέσματα. Οι άνθρωποι με εθισμό στο τζόγο σπαταλούν χιλιάδες ευρώ ή χρήματα που δεν αντέχουν να ξοδεύουν, καθώς κυνηγούν τη συγκίνηση ή ένα εύκολο τρόπο να βγάλουν λεφτά γρήγορα. Η ευφορία που νιώθουν όταν παίζουν είναι πολύ μεγάλη, και αρχίζουν να την αποζητούν με σταθερότητα. Και όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά, ξαναπαίζουν, λόγω των ενοχών και της ελπίδας.

Καζίνο και στοιχηματικές εταιρείες

Όλες οι εταιρίες τζόγου, τα καζίνο και ο ηλεκτρονικός τζόγος είναι σχεδιασμένα να εκμεταλλεύονται την φυσική τάση του να παίρνουμε ρίσκο, αν και τελικά μακροπρόθεσμα ο τζόγος οδηγεί μόνο σε απώλειες. Η εναλλαγή του ρίσκου και της επιβράβευσης μπορεί να οδηγήσει στον εθισμό.

Παλιότερα ο τζόγος περιορίζονταν σε καζίνο και ανεπίσημα παιχνίδια μεταξύ φίλων και συνοδεύονταν από αλκοόλ ή ουσίες. Σήμερα μπορεί κάποιος να παίξει χιλιάδες ευρώ από το τηλέφωνο του μέσα σε λίγα λεπτά. Ενώ ο κλασικός τζόγος παραμένει δημοφιλής, οι νέες μορφές ηλεκτρονικού τζόγου είναι ελκυστικές και αυξάνουν δραματικά τον εθισμό στο τζόγο, καθώς είναι διαθέσιμες όλο το 24ωρο.

Ο ηλεκτρονικός τζόγος συνδέεται στενά με τον εθισμό. Αυτό οφείλεται εν μέρει στη εύκολη πρόσβαση, καθώς ο καθένας κουβαλά ένα μικρό καζίνο στην τσέπη του και είναι πολύ δύσκολο κάποιος να αντισταθεί στον πειρασμό να μην παίξει. Σημαντικό ρόλο παίζει και ο σχεδιασμός των ηλεκτρονικών καζίνων. Όπως και τα φρουτάκια, ο ηλεκτρονικός τζόγος είναι γρήγορος και το ένα στοίχημα διαδέχεται το άλλο αυτόματα δίνοντας την εντύπωση στον παίκτη ότι είναι κοντά στη νίκη. Αυτοί οι παράγοντες αυξάνουν τον κίνδυνο εθισμού.

Νεότερα στατιστικά δεδομένα

Σήμερα, η ενασχόληση με τυχερά παιχνίδια και ο εθισμός στον τζόγο επηρεάζουν σημαντικό μέρος του πληθυσμού, ιδιαίτερα τους άνδρες και τους νεαρούς ενήλικες που έχουν εύκολη πρόσβαση σε διαδικτυακές πλατφόρμες. Τα νεότερα στοιχεία δείχνουν ότι ένα μικρό αλλά σταθερό ποσοστό ενηλίκων παρουσιάζει προβληματική ή εθιστική συμπεριφορά, ενώ ένα μεγαλύτερο ποσοστό βρίσκεται στη «ζώνη κινδύνου» και διατρέχει αυξημένο κίνδυνο εάν δεν υπάρξει κάποια έγκαιρη παρέμβαση. Η επέκταση των υπηρεσιών μέσω ίντερνετ και η εύκολη πρόσβαση στο τζόγο (στοιχήματα από κινητό, online καζίνο, κα) έχει αυξήσει τους κινδύνους, επηρεάζοντας περισσότερους ανθρώπους, μεγαλύτερα χρέη και οικογενειακές δυσκολίες. Σύμφωνα με τα στατιστικά:

• Οι άνδρες επηρεάζονται συχνότερα από τις γυναίκες
• Οι ηλικίες 18–35 είναι περισσότερο ευάλωτες λόγω του ίντερνετ, των διαφημίσεων και των live στοιχημάτων.
• Ένα σημαντικό ποσοστό παικτών εμφανίζει προβληματική συμπεριφορά, χωρίς να πληροί ακόμη τα κριτήρια της διαταραχής. Σε αυτές τις περιπτώσεις έχει τεράστια σημασία η έγκαιρη παρέμβαση, ώστε να μην υπάρξει περαιτέρω επιδείνωση.
• Είναι συχνή η συννοσηρότητα με κατάθλιψη, άγχος, διπολική διαταραχή και χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών (όπως κάνναβη, κοκαΐνη), για αυτό και θα πρέπει να γίνεται ένας ολοκληρωμένος έλεγχος της ψυχικής υγείας.

Αιτίες εθισμού στον τζόγο

Ο τζόγος γίνεται εθισμός όταν κάποιος δεν μπορεί να ελέγξει την επιθυμία του για τζόγο παρά τις συνέπειες. Ο εθισμός στον τζόγο, προκύπτει από μια πολύπλοκη αλληλεπίδραση γενετικών, περιβαλλοντικών και νευροβιολογικών παραγόντων. Το περιβάλλον παίζει σημαντικό ρόλο και η πρώιμη έκθεση στον τζόγο στην παιδική ηλικία, ενισχύει περαιτέρω αυτόν τον κίνδυνο σε άτομα που έχουν μια νευροβιολογική ή γενετική ροπή. Το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου στην ανάπτυξη του εθισμού στον τζόγο.

Το σύστημα ανταμοιβής του εγκεφάλου παίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη του εθισμού στον τζόγο, λειτουργώντας παρόμοια με τον τρόπο που ανταποκρίνεται στα ναρκωτικά. Όταν τα άτομα στοιχηματίζουν ή τζογάρουν, ο εγκέφαλός απελευθερώνει ντοπαμίνη, έναν νευροδιαβιβαστή που σχετίζεται με την ευχαρίστηση, την επιβράβευση και την ενίσχυση συμπεριφορών. Με την πάροδο του χρόνου όμως χρειάζεται περισσότερη ντοπαμίνη για την ίδια ευφορική αντίδραση, οδηγώντας τα άτομα να στοιχηματίσουν συχνότερα και περισσότερο για να επιτύχουν τον ίδιο ενθουσιασμό.

Επιπλέον, οι δυσλειτουργίες στον προμετωπιαίο φλοιό, που είναι υπεύθυνος για τη λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο των παρορμήσεων, συμβάλλουν στην αδυναμία αντίστασης στις παρορμήσεις για τζόγο και στη σωστή κρίση μεταξύ της άμεσης ευχαρίστησης έναντι των μακροπρόθεσμων συνεπειών. Οι άνθρωποι που είναι εθισμένοι στον τζόγο δεν μπορούν να ελέγξουν τις παρορμήσεις τους, το πάθος τους, ακόμη και όταν ξέρουν ότι οι πράξεις τους πληγώνουν τους ίδιους και τους γύρω τους.

Αυτός ο συνδυασμός παραγόντων καθιστά δύσκολο για τα άτομα να απελευθερωθούν από τον κύκλο του εθισμού.

Σημάδια εθισμού στον τζόγο

Όπως όλοι οι εθισμοί έτσι και ο εθισμός στον τζόγο ευδοκιμεί στη μυστικότητα. Τα πρόσωπα της οικογένειας μπορεί να μην γνωρίζουν ότι υπάρχει πρόβλημα μέχρι η κατάσταση να βγει εκτός ελέγχου.

Σύμφωνα με τα διαγνωστικά κριτήρια DSM-5 για να έχει κάποιος εθισμό στον τζόγο πρέπει να εμφανίζει τουλάχιστον τέσσερα από τα ακόλουθα σημάδια για ένα χρόνο:

• Επίμονες σκέψεις για τον τζόγο
• Χρησιμοποιεί τον τζόγο για να ξεφύγει από τα προβλήματα ή τις ανησυχίες
• Ξοδεύει περισσότερα χρήματα για να νιώσει τον ίδιο ενθουσιασμό
• Λέει ψέματα για τον τζόγο
• Συνεχίζει να παίζει για να κερδίσει πίσω όσα έχασε
• Έχει προσπαθήσει επανειλημμένα να ελέγξει ή να σταματήσει το τζόγο
• Είναι ανήσυχος όταν προσπαθεί να διακόψει τον τζόγο
• Παραμελεί την οικογένεια, τη δουλειά και άλλες υποχρεώσεις για να παίζει
• Δανείζεται χρήματα από τους άλλους για να καλύψει τα χρέη που έχει δημιουργήσει

Τύποι τζόγου

Οι άνθρωποι που παίζουν τυχερά παιχνίδια χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες:

• Παίκτες δράσης: οι άνθρωποι που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία ξεκινούν τον τζόγο στην εφηβεία. Χρειάζονται μερικά χρόνια οι παίκτες δράσης να εμφανίσουν εθισμό. Από τη στιγμή που θα εθιστούν περνούν 20-30 χρόνια πριν ζητήσουν βοήθεια και θεραπεία. Αυτοί οι άνθρωποι έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση. Κρύβουν τις ανασφάλειές τους με υπερβολική αυτοπεποίθηση. Νιώθουν ικανοποίηση όταν παίζουν και προτιμούν παιχνίδια όπως το πόκερ, επειδή πιστεύουν ότι χρειάζεται σύστημα για να κερδίσει κάποιος. Δεν μπορούν να σταματήσουν τον τζόγο μέχρι ένας ψυχοθεραπευτής να τους πει για τα υποκείμενα θέματά τους.
• Παίκτες απόδρασης: σε αυτή την κατηγορία ανήκουν άνθρωποι 30 ετών και άνω. Στρέφονται στο τζόγο μετά από μια απώλεια, λόγω κακοποίησης και/ή κάποιου ψυχικού τραύματος. Αυτοί οι άνθρωποι παίζουν για να ανακουφίσουν τον πόνο τους. Αυτοί οι παίκτες προτιμούν τα φρουτάκια και αναπτύσσουν εθισμό μέσα σε λίγους μήνες. Ζητούν βοήθεια στα πρώτα δύο με τρία χρόνια του εθισμού και έχουν περισσότερες πιθανότητες να σταματήσουν τον τζόγο.

Παράγοντες που συμβάλλουν στον εθισμό στο τζόγο

Αν και είναι ξεκάθαρο πως ο εθισμός στον τζόγο λειτουργεί στον εγκέφαλο παραμένει το ερώτημα γιατί κάποιοι άνθρωποι απλά διασκεδάζουν παίζοντας τυχερά παιχνίδια και άλλοι εθίζονται. Ο εθισμός στον τζόγο οφείλεται σε πολλούς παράγοντες.

Βιολογικοί παράγοντες

Οι μελέτες δείχνουν ότι υπάρχουν πολλές ομοιότητες ανάμεσα στον εθισμό στο τζόγο και στον εθισμό σε ουσίες. Όπως και οι ουσίες έτσι και ο τζόγος ενεργοποιεί το σύστημα επιβράβευσης στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος απελευθερώνει ντοπαμίνη σε υψηλές δόσεις, δίνοντας στον τζογαδόρο μια ισχυρή αίσθηση ικανοποίησης.

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι άνθρωποι με εμπειρίες εθισμού στο τζόγο έχουν χαμηλότερα επίπεδα νορεπινεφρίνης. Ο εγκέφαλος απελευθερώνει νεορεπινεφρίνη όταν έχει συναισθήματα διέγερσης και συγκίνησης. Οι άνθρωποι που βιώνουν κατάθλιψη μπορεί να στραφούν στο τζόγο για να ανακουφίσουν τα συναισθήματα της θλίψης και του κενού.

Περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί παράγοντες

Όταν κάποιος μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που ο τζόγος είναι φυσιολογικός τότε αυξάνονται οι πιθανότητες να αναπτύξει προβλήματα με τον τζόγο στο μέλλον. Η κακοποίηση ή η παραμέληση είναι παράγοντες που οδηγούν σε ψυχολογικά προβλήματα και ο τζόγος φαίνεται να είναι περισπασμός. Ο τζόγος δημιουργεί την ψευδαίσθηση της επιτυχίας, της οικονομικής και της κοινωνικής, που είναι δελεαστική για άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση.

Γενετικοί παράγοντες

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα γονίδια παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εμφάνιση εθισμού. Η πιθανότητα εμφάνισης εθισμού στο τζόγο είναι 50% υψηλότερη αν κάποιο μέλος της οικογένειας έχει εθισμό στο τζόγο ή κάποιον άλλο εθισμό. Τα γονίδια εμφανίζουν μια ευαισθησία για συγκεκριμένες καταστάσεις. Ο εθισμός στο τζόγο συνοδεύεται από κατάχρηση αλκοόλ, διαταραχές της διάθεσης, διαταραχές της προσωπικότητας και διαταραχές του ελέγχου των παρορμήσεων.

Έλλειψη ενημέρωσης και θετικές εμπειρίες τζόγου στην πρώιμη παιδική ηλικία

Πολλοί άνθρωποι που παίζουν τυχερά παιχνίδια δεν κατανοούν ότι οι πιθανότητες δεν είναι με το μέρος τους και ακόμη και αν θέλουν να κερδίσουν είναι αδύνατο να βγάλουν χρήματα μακροπρόθεσμα. Συχνά θεωρούν ότι τα αποτελέσματα του τζόγου είναι απολύτως τυχαία και ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα του παρελθόντος και οποιοδήποτε σύστημα και αν χρησιμοποιεί ένας παίκτης δεν μπορεί να λειτουργήσει.

Αντιμετώπιση του εθισμού στο τζόγο

Αν και ο εθισμός στο τζόγο είναι πολύ σοβαρός και προκαλεί αλλαγές στον εγκέφαλο δεν απαιτεί πρόγραμμα αποτοξίνωσης όπως ο εθισμός στο αλκοόλ ή στις ουσίες. Μπορεί να θεραπευτεί με το συνδυασμό θεραπειών (φάρμακα ή/και ψυχοθεραπεία).

• Ψυχοθεραπεία: Η ψυχοθεραπεία βοηθά να κατανοήσετε τις ψυχολογικές αιτίες πίσω από τον εθισμό σας. Θα μπορέσετε να αναγνωρίσετε τις αρνητικές και δυσλειτουργικές πεποιθήσεις σας που σας οδηγούν στον τζόγο και στον εθισμό.
• Ατομική ψυχοθεραπεία: Στην ατομική ψυχοθεραπεία το άτομο δουλεύει μόνο του με τον ψυχοθεραπευτή για να μπορέσει να κατανοήσει τον εθισμό και να τον καταπολεμήσει. Ο ασθενής μαθαίνει στρατηγικές διαχείρισης για να μπορεί να αντιμετωπίζει τις αιτίες που συνδέονται με τον εθισμό. Ο ψυχοθεραπευτής και ο θεραπευόμενος σχεδιάζουν μεθόδους διαχείρισης του άγχους και του ψυχολογικού στρες με παραγωγικούς και θετικούς τρόπους.
• Ομαδική ψυχοθεραπεία: Η ομαδική ψυχοθεραπεία παρέχει υποστήριξη. Είναι πολύ αποτελεσματική και βοηθά τους ανθρώπους να κατανοήσουν την αλήθεια για τον εθισμό τους, ως μέλη μιας ομάδας που όλοι μαζί προσπαθούν να ξεπεράσουν όμοια προβλήματα. Στην ομαδική ψυχοθεραπεία τα μέλη μοιράζονται τις ιστορίες τους, όσα τους βοηθούν, τις ελπίδες και τις δυσκολίες τους. Αυτή η διαδικασία βοηθά στην ανάρρωση σε μια ατμόσφαιρα αμοιβαίου σεβασμού και υποστήριξης.
• Οικογενειακή ψυχοθεραπεία: Η οικογενειακή ψυχοθεραπεία ή η συμβουλευτική είναι ένα απαραίτητο βήμα για να χτίσετε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον για την ανάρρωση του ατόμου. Τα οικονομικά προβλήματα, τα ψέματα και οι απάτες είναι φυσιολογικά θέματα που επηρεάζουν τους φίλους και την οικογένεια του ανθρώπου που είναι εθισμένο στο τζόγο. Όλα αυτά τα θέματα έχουν ψυχολογικό αντίκτυπο στο στενό περιβάλλον.

Πλάνο δράσης:  βήματα για να ξαναπάρεις τον έλεγχο

Για να μπορέσετε να σταματήσετε το τζόγο, μπορείτε να ακολουθήσετε ορισμένα βήματα:

• Θέστε καταρχήν όρια: για το πόσα χρήματα μπορεί να χάσετε καθημερινά, καθώς και το χρόνο χρήσης για όλες τις εφαρμογές τζόγου.
• Εφάρμοσε «μπλοκάρισμα» πρόσβασης σε ιστοσελίδες/εφαρμογές τζόγου σε κινητό και υπολογιστή.
• Οργάνωσε τα οικονομικά: κατάρτισε ένα ρεαλιστικό προϋπολογισμό και ρύθμισε πάγιες εντολές για τα βασικά έξοδα, ώστε να μειωθεί η διαθεσιμότητα χρημάτων για τζόγο.
• Μιλήστε με ειλικρίνεια για τα χρέη και τους νέους κανόνες στο σπίτι (π.χ., κοινή εποπτεία δαπανών, περιορισμός πρόσβασης σε κάρτες ή μετρητά).
• Μίληστε σε ένα πρόσωπο που εμπιστεύεστε και ζητήστε να σας βοηθήσει να παρακολουθείτε τα έξοδά σας.
• Κάνε το ΤΕΣΤ εθισμού στον τζόγο για μια αρχική εκτίμηση και κράτησε το αποτέλεσμα ως «σημείο αναφοράς».
• Επικοινώνησε με ειδικό ψυχικής υγείας για αξιολόγηση (ιδανικά με εμπειρία στους εθισμούς).
• Καθόρισε «σχέδιο κρίσης» (σε περίπτωση υποτροπής: ποιον καλώ, πώς μπλοκάρω την πρόσβαση, πώς διαχειρίζομαι το άγχος).

Σημάδια κινδύνου που απαιτούν άμεση βοήθεια:

• Σκέψεις αυτοκαταστροφής, αίσθημα απόγνωση, κρυφά δάνεια/παράνομες πράξεις, ή απώλεια ελέγχου παρά τις επανειλημμένες προσπάθειες διακοπής.

Πρόληψη στην πράξη: μικρές κινήσεις που κάνουν μεγάλη διαφορά

Στόχος της πρόληψης είναι να μειωθεί ο κίνδυνος πριν δημιουργηθούν σοβαρά προβλήματα. Η πρόληψη δεν είναι μόνο «αποχή», είναι και «σχεδιασμός» και «όρια».

Θέστε προσωπικά όρια και εφάρμοσε την "ψηφιακή υγιεινή":

• Θέσε εκ των προτέρων αυστηρό όριο δαπανών και χρόνου (binding limits) και μην το αναθεωρείς «εν θερμώ».
• Απόφυγε παιχνίδια με γρήγορο ρυθμό (π.χ., live betting, φρουτάκια) ή συνεχείς μικρές επιβραβεύσεις, γιατί ενισχύουν την παρόρμηση.
• Μην παίζεις όταν είσαι κουρασμένος, στρεσαρισμένος ή αν έχεις πιει αλκοόλ.
• Κράτα ένα ημερολόγιο διάθεσης και χρήσης application τζόγου.
• Απενεργοποίησε ειδοποιήσεις από τις στοιχηματικές εφαρμογές.
• Βάλτε ένα κωδικό στο κινητό/υπολογιστή για χρήση των application ή διαδικτύου, ζήτησε από ένα δικό σου άνθρωπο να κρατά τον κωδικό.
• Προγραμμάτισε «ψηφιακά διαλείμματα» και ώρες χωρίς οθόνες.

Για την οικογένεια/γονείς:

• Συζητήστε ανοιχτά με τους εφήβους για τον τζόγο, τη διαφήμιση και τους μύθους (πως «υπάρχει σύστημα», «θα ρεφάρω»).
• Ελέγχετε τακτικά τα κινητά/υπολογιστή για το ιστορικό χρήσης εφαρμογών τζόγου και ιστοτόπων τζόγου.
• Αναζήτηστε έγκαιρα βοήθεια αν παρατηρήσετε συμπεριφορές τζόγου, αν ζητούνται χρήματα χωρίς ιδιαίτερο λόγο ή αν παρατηρείτε απότομες αλλαγές διάθεσης.

Η εξάρτηση από τον τζόγο μπορεί να αντιμετωπιστεί

Μπορείτε να κάνετε το ΤΕΣΤ εθισμού στον τζόγο για μια πρώτη εκτίμηση σχετικά με το αν εμφανίζεται συμπτώματα εθισμού και τη βαρύτητα αυτού.

Αν νιώθετε ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε την επιθυμία σας για τα τυχερά παιχνίδια και ότι ο τζόγος έχει σοβαρές αρνητικές επιδράσεις στη ζωή σας τότε ζητήστε βοήθεια για να μπορέσετε να αντιμετωπίσετε τον εθισμό σας και να ζήσετε μια πιο ικανοποιητική ζωή. Πολύ σοβαρή δουλειά γίνεται στις δομές του ΚΕΘΕΑ όπου θα πρέπει να απευθύνονται όσοι εμφανίζουν εθισμό και οι οικογένειές τους.

Βιβλιογραφία:

1. Potenza, M.N., et al. (2019). Gambling disorder. Nature Reviews Disease Primers 5, 51 (2019).
2. Cowlishaw, S., et al. (2012). Psychological therapies for pathological and problem gambling. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2012(11).
3. Ioannidis, K., et al. (2025). Pharmacological management of gambling disorder: A systematic review and network meta-analysis. Comprehensive Psychiatry, 137, 152566.
4. Bowden-Jones, H., & Clark, L. (2011). Pathological gambling: a neurobiological and clinical update. British Journal of Psychiatry, 199(2), 87–89.
5. Tran, L. T., et al. (2024). The prevalence of gambling and problematic gambling: a systematic review and meta-analysis. The Lancet Public Health, 9(8), e594–e613.
6. Giddens, J. L., et al. (2012). Pathological gambling severity and co-occurring psychiatric disorders in individuals with and without anxiety disorders in a nationally representative sample. Psychiatry Research, 199(1), 58–64.