Γνώθι σαυτόν

Γνώθι σαυτόν

Αν και η κατανόηση του εαυτού μας (αυτογνωσία) αποτελεί μια αρετή, το γνώθι σαυτόν έχει πολλές ερμηνείες.

Η Σωκρατική ερμηνεία

Σύμφωνα με το Σωκράτη, η αληθινή σοφία είναι να κατανοούμε ότι υπάρχουν πράγματα που δεν γνωρίζουμε. Ένα ουσιαστικό κομμάτι της κατανόησης του εαυτού είναι η αναγνώριση των ορίων της σοφίας μας. Να γνωρίζουμε ειλικρινά τις γνώσεις μας και όλα όσα ακόμη μπορούμε να μάθουμε. Στο διάλογο με το Φαίδωνα, ο Σωκράτης υποστηρίζει την αθανασία της ψυχής. Έτσι σύμφωνα με το Σωκράτη, η κατανόηση του εαυτού επίσης σημαίνει ότι κατανοούμε την αληθινή φύση μας ως αθάνατη.

Η Πλατωνική ερμηνεία

Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, στην Αλληγορία του Σπηλαίου, οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σας φυλακισμένοι οι οποίοι ζούνε ολόκληρη τη ζωή τους μέσα στα τείχη μιας σπηλιάς, με αποτέλεσμα να μπερδεύουν τις σκιές με την πραγματικότητα. Για τον Πλάτωνα, η κατανόηση του εαυτού αφορά την αναγνώριση των ικανοτήτων της ψυχής/του μυαλού ώστε κάποιος να μπορεί να καταλάβει την ουσία των φιλοσοφικών ιδεών όπως η δικαιοσύνη, η αγάπη, η καλοσύνη, αντί για τις παροδικές ψευδαισθήσεις ή τα ατελή αντίγραφα αυτών των τέλειων πλασμάτων στον πραγματικό κόσμο. Η κατανόηση του εαυτού σημαίνει ότι ένας άνθρωπος σπάει τα δεσμά της άγνοιας, είναι η απελευθέρωση του από τη σπηλιά. Η πορεία προς το φως. Όπως για τον Σωκράτη, έτσι και για τον Πλάτωνα το σημείο εκκίνησης είναι κάποιος να δει πραγματικά τον εαυτό του ώστε να μπορεί να αναγνωρίσει αυτό το σημείο.

Η ερμηνεία των εμπειριστών

Σύμφωνα με τους εμπειριστές φιλοσόφους, όπως ο Χιούμ, η προσωπική μας ταυτότητα είναι αποτέλεσμα των εμπειριών, των αντιλήψεων και των αναμνήσεων μας. Είναι ανάγκη να γνωρίζουμε την επίδραση των εμπειριών του παρελθόντος στην δημιουργία του εαυτού μας. Φυσικά, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν οι συνήθειες, οι αντιδράσεις και τα συναισθήματα. Σύμφωνα με έναν άλλο εμπειριστή φιλόσοφο, τον Λοκ, ξεκινάμε τη ζωή μας με μια άγραφη πλάκα (tabula rasa) στο μυαλό μας. Τα αντίγραφα των αισθητηριακών μας αντιλήψεων περνούν σε αυτή την κενή πλάκα. Έτσι το μυαλό μας γεμίζει με αισθητηριακές εμπειρίες με βάση τις οποίες αναπτύσσουμε τις ικανότητές μας. Είναι εύκολο να πέφτουμε στην παγίδα της σκέψης ότι το παρόν είναι στον έλεγχό μας όταν στην πραγματικότητα η αίσθηση του εαυτού μας έχει διαμορφωθεί από εξωτερικές εμπειρίες του παρελθόντος, που είναι έξω από τον έλεγχό μας.

Αυτή η βαθιά κατανόηση του εαυτού μας βοηθά να εξοικειωθούμε με το παρελθόν και να μην νιώθουμε περιορισμένοι από αυτό.

Η Καντιανή/ Μετά-Καντιανή ερμηνεία

Σύμφωνα με τον Καντ, η λογική είναι απαραίτητη και αναγκαία και παρέχει όλες τις πληροφορίες για την κατανόηση του κόσμου και των εμπειριών μας (σε αντίθεση με την άποψη ότι η πραγματικότητα είναι κάτι ξεχωριστό από τις εμπειρίες μας). Η βασική ιδέα είναι ότι ο κόσμος που βιώνουμε δεν είναι η πραγματικότητα. Αλλά μια σύνθεση της πραγματικότητας με βάση τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε όσα συμβαίνουν.

Ενώ ο Καντ υποστήριζε ότι το μυαλό του καθενός δομεί την πραγματικότητα με τον ίδιο τρόπο, οι μετά-Καντιανοί φιλόσοφοι υποστήριζαν την έννοια ενός κατασκευασμένου πεδίου της ανθρώπινης εμπειρίας με την κατεύθυνση της υποκειμενικότητας. Σύμφωνα με αυτή την άποψη, κάθε άτομο, κουλτούρα δομεί τη δική του πραγματικότητα με αμείωτη υποκειμενικότητα, χωρίς να υπάρχει τρόπος πρόσβασης στην πραγματικότητα μέσω κάποιας μεταφυσικής γνώσης.

Το γνώθι σαυτόν αφορά λοιπόν την κατανόηση των τρόπων με τους οποίους ο καθένας δημιουργεί την δική του πραγματικότητα.

Η ερμηνεία του Νίτσε

Σύμφωνα με το Νίτσε, τον Δυτικό πολιτισμό και τις θρησκείες της Δύσης οι άνθρωποι είναι αδύναμα όντα που καλύπτουν τα δυνατά, δημιουργικά κομμάτια του εαυτού τους με δικές τους αξίες και προσωπικές ιστορίες. Έτσι για τον Νίτσε τον γνώθι σαυτόν είναι η αναγνώριση και η ενίσχυση της ατομικότητας, των μοναδικών αντιλήψεων. Η ερμηνεία του Νίτσε για την αυθεντικότητα δεν είναι απλώς να κοιτάμε μέσα μας και να βλέπουμε βαθιά στην ψυχή μας. Είναι η ενίσχυση της δημιουργικής δύναμης του καθένα ώστε να δημιουργήσει τη δική του μοναδική ιστορία.

Η Υπαρξιακή ερμηνεία

Σύμφωνα με τους υπαρξιστές φιλοσόφους, έχουμε την ελεύθερη βούληση να αποφασίσουμε σε τι θα δείξουμε την αφοσίωσή μας. Έτσι μπορούμε να βρούμε το νόημα της ζωής μας. Σύμφωνα με την ερμηνεία των υπαρξιστών , το γνώθι σαυτόν , σημαίνει ότι πρέπει να αναγνωρίζουμε την ελεύθερη βούληση και την ικανότητα να ορίζουμε τη ζωή μας, να μην μας περιορίζει το παρελθόν ή ο τρόπος σκέψης μας, αλλά να κοιτάμε το μέλλον από το παρόν και να χρησιμοποιούμε την ελεύθερη βούληση για να αποφασίσουμε πως θα είναι η ζωή μας από εδώ και πέρα.

Η Μεταμοντέρνα ερμηνεία

Στην καρδιά της μεταμοντέρνας ερμηνείας είναι η επίγνωση ότι δεν υπάρχει η αλήθεια γενικά σαν έννοια. Αλλά η αλήθεια σχετικά με κάτι, είτε είναι η κουλτούρα, η ιστορία, η γλώσσα. Η κατανόηση του εαυτού σημαίνει να κατανοήσουμε τους τρόπους με τους οποίους έχει διαμορφωθεί η ταυτότητά μας , τους εξωτερικούς παράγοντες όπως η κουλτούρα, η εθνικότητα, η θρησκεία ή οι πολιτικές πεποιθήσεις. Η ιδέα του εαυτού δεν είναι ανεξάρτητη αλλά σε άμεση σχέση με κοινωνικούς, πολιτικούς και πολιτιστικούς παράγοντες .

Με όλες αυτές τις αντικρουόμενες και επικαλυπτόμενες ερμηνείες , δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κάποιες φορές νιώθουμε ξένοι προς τον εαυτό μας. Ακόμη και να οι προσπάθειες και οι προθέσεις μας έχουν ως σκοπό την κατανόηση του εαυτού μας. Υπάρχουν πολλές αλλαγές που συμβαίνουν με την πάροδο του χρόνου, λόγω της φυσιολογικής γήρανσης αλλά και παραγόντων που επηρεάζουν την εξέλιξή μας.