Δράση και λειτουργίες της σεροτονίνης

Σεροτονίνη

Σίγουρα θα έχετε ακούσει για την σεροτονίνη αλλά οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν τι ακριβώς είναι και πως λειτουργεί. Είναι νευροδιαβιβαστής, αλλά είναι γνωστή ως “ορμόνη της χαράς” επειδή τα χαμηλά της επίπεδα συνδέονται με την κατάθλιψη.

Η σεροτονίνη επηρεάζει άμεσα τη διάθεση. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι τα υψηλά επίπεδα σεροτονίνης στον εγκέφαλο συνδέονται με την ευτυχία και τη χαρά, ενώ τα χαμηλά επίπεδα της σεροτονίνης συνδέονται με συμπτώματα της κατάθλιψης όπως η θλίψη, η αναστάτωση και γενικά η πεσμένη διάθεση. Η ανισορροπία στα επίπεδα της σεροτονίνης στον εγκέφαλο έχει συνδεθεί με καταστάσεις όπως το άγχος, οι κρίσεις πανικού, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή και τα ξεσπάσματα θυμού.

Τι είναι η σεροτονίνη;

Η σεροτονίνη είναι ένας νευροδιαβιβαστής που μεταφέρει μηνύματα ανάμεσα στα κύτταρα του εγκεφάλου. Παίζει μεγάλο ρόλο στη συνείδηση, στην προσοχή, στις γνωστικές ικανότητες και στα συναισθήματα αλλά ρυθμίζει και πολλές ακόμη διαδικασίες στο σώμα.

Αν και είναι νευροδιαβιβαστής συχνά δρα ως ορμόνη, καθώς απελευθερώνεται στην κυκλοφορία και μεταφέρει μηνύματα σε διάφορα μέρη του σώματος, όπως το στομάχι και τα αιμοπετάλια.

Ποιες είναι οι λειτουργίες της σεροτονίνης στον εγκέφαλο;

Η σεροτονίνη έχει πολλές λειτουργίες. Στον εγκέφαλο μας υπάρχουν περίπου 40 εκατομμύρια κύτταρα, και υπολογίζεται ότι η σεροτονίνη επηρεάζει κάθε κύτταρο, άμεσα ή έμμεσα. Η σεροτονίνη επηρεάζει:

• Γνωστικές ικανότητες: τα υψηλά επίπεδα σεροτονίνης φαίνεται να ενισχύουν τις γνωστικές ικανότητες όπως η μνήμη και η μάθηση.
• Αυτόνομο νευρικό σύστημα: οι μελέτες έχουν δείξει ότι η σεροτονίνη ενισχύει τη λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος όπως ο μηχανισμός πάλης ή φυγής.
• Διάθεση: πιστεύεται ότι η σεροτονίνη στον εγκέφαλο βοηθά στη μείωση του άγχους και της κατάθλιψης, ρυθμίζει τα συναισθήματα και συμβάλλει στην συνολική μας ευεξία. Είναι ένας φυσιολογικός σταθεροποιητής της διάθεσης.

Πώς η σεροτονίνη επηρεάζει τη διάθεση;

Η σεροτονίνη δεν επηρεάζει τη διάθεση με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι όταν τα επίπεδα της σεροτονίνης είναι υψηλά, η διάθεση βελτιώνεται. Αλλά υπάρχουν και πολλές άλλες χημικές διεργασίες που συμβαίνουν στο σώμα, άρα δεν είναι μια μονόδρομη σχέση. Δεν είναι ξεκάθαρο αν τα χαμηλά επίπεδα της σεροτονίνης οδηγούν στην κατάθλιψη ή αν άλλοι παράγοντες προκαλούν κατάθλιψη και στη συνέχεια μείωση των επιπέδων της σεροτονίνης.

Άλλες πιθανές αιτίες περιλαμβάνουν τους ελαττωματικούς υποδοχείς της σεροτονίνης στα κύτταρα ή την έλλειψη τρυπτοφάνης , του αμινοξέος από το οποίο συντίθεται η σεροτονίνη.

Η ισορροπία στα επίπεδα της σεροτονίνης οδηγεί σε ηρεμία, ευτυχία και σταθερή διάθεση. Όταν τα επίπεδα της είναι πολύ χαμηλά, είναι πολύ πιθανή η εμφάνιση της κατάθλιψης και του άγχους, των κρίσεων πανικού, της ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής και του υπερβολικού θυμού.

Πώς δρουν τα φάρμακα που περιέχουν σεροτονίνη;

Δεν είναι τόσο απλό να πάρει κάποιος φάρμακα με σεροτονίνη. Τα πιο κοινά αντικαταθλιπτικά, οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης(SSRIs), και οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης και της νορεπινεφρίνης (SNRIs), λειτουργούν μπλοκάροντας την επαναπρόσληψη των νευροδιαβιβαστών από τα κύτταρα.

Το σώμα μπορεί να συνθέσει μόνο του σεροτονίνη;

Υπολογίζεται ότι το 90% της σεροτονίνης συντίθεται στην πεπτική οδό. Η υπόλοιπη εντοπίζεται στο κεντρικό νευρικό σύστημα και στον εγκέφαλο.

Η σύνθεση της σεροτονίνης απαιτεί πολλές χημικές διεργασίες επεξεργασίας της τρυπτοφάνης. Τα κύτταρα συνθέτουν σεροτονίνη χρησιμοποιώντας την τρυπτοφάνη, ένα αμινοξύ που είναι απαραίτητο για την σύνθεση των πρωτεϊνών, μαζί με την υδροξυλάση της τρυπτοφάνης, ένα ένζυμο, που είναι απαραίτητο για το σχηματισμό της σεροτονίνης. Αυτό εξηγεί γιατί η κατανάλωση τροφών πλούσιων σε τρυπτοφάνη είναι ένας εξαιρετικός τρόπος για την αύξηση των επιπέδων της σεροτονίνης.

Πότε απελευθερώνεται η σεροτονίνη;

Όταν γελάμε το σώμα μας απελευθερώνει σεροτονίνη. Επίσης απελευθερώνεται σεροτονίνη όταν νιώθουμε ναυτία.

Οι νευροδιαβιβαστές όπως η σεροτονίνη μεταφέρουν μηνύματα μεταξύ των κυττάρων. Τα μηνύματα είναι ανάγκη να περάσουν από το ένα κύτταρο στο άλλο για να γίνει οποιαδήποτε διαδικασία στο σώμα. Από τη στιγμή που η σεροτονίνη απελευθερώνεται, επαναπροσλαμβάνεται και ανακυκλώνεται από τα κύτταρα μια διαδικασία που ονομάζεται επαναπρόσληψη.

Τι συμβαίνει όταν η ποσότητα σεροτονίνης στον εγκέφαλο είναι αυξημένη;

Εάν τα επίπεδα της σεροτονίνης αυξηθούν υπερβολικά, μετά από την ακατάλληλη μίξη των αντικαταθλιπτικών με άλλα φάρμακα που σχετίζονται με την σεροτονίνη όπως η τρυπτάνη για τις ημικρανίες, μερικοί άνθρωποι αντιμετωπίζουν μια σπάνια κατάσταση που αποκαλείται σύνδρομο σεροτονίνης. Τα συμπτώματα του περιλαμβάνουν νευρικότητα, σύγχυση, γρήγορο καρδιακό ρυθμό, υψηλή αρτηριακή πίεση, διαστολή της κόρης των οφθαλμών, απώλεια του μυϊκού συγχρονισμού, έντονη εφίδρωση, ναυτία και διάρροια. Πιο σοβαρά συμπτώματα περιλαμβάνουν την επιληψία, τον υψηλό πυρετό, την απώλεια της συνείδησης.

Αιτίες συνδρόμου σεροτονίνης

Το σύνδρομο σεροτονίνης είναι μια παρενέργεια της φαρμακευτικής αγωγής. Συχνά συμβαίνει σε ανθρώπους που παίρνουν πολλά φάρμακα που αυξάνουν την σεροτονίνη. Για παράδειγμα, κάποιος που λαμβάνει αντικαταθλιπτικά μπορεί να παίρνει φάρμακα για το κρυολόγημα. Και τα δύο φάρμακα αυξάνουν την σεροτονίνη, αυξάνουν τα επίπεδα του νευροδιαβιβαστή πολύ περισσότερο από ότι το κάθε φάρμακο μόνο του.

Το σύνδρομο της σεροτονίνης μπορεί να εμφανιστεί αν ένα άτομο ξεκινά μια νέα φαρμακευτική αγωγή ή αν αυξάνει τη δοσολογία. Είναι δύσκολο κάποιος να προβλέψει ποιο φάρμακο ή δόση αυξάνει τον κίνδυνο. Τα επίπεδα της σεροτονίνης που είναι θεραπευτικά για ένα άτομο είναι τοξικά για κάποιο άλλο.

Οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs) και οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης-νορεπινεφρίνης (SNRIs) είναι τα φάρμακα που σχετίζονται περισσότερο με αυτή την κατάσταση.

Άλλα φάρμακα που αυξάνουν τα επίπεδα της σεροτονίνης περιλαμβάνουν:

• Άλλα αντικαταθλιπτικά όπως οι MAOIs
• Η τρυπτάνη, ένα φάρμακο για την ημικρανία
• Η υπερβολική πρόσληψη φαρμάκων που περιέχουν δεξτρομεθορφάνη
• Συγκεκριμένα φυτικά συμπληρώματα όπως το St. John’s wort

Τα συμπτώματα του συνδρόμου σεροτονίνης τυπικά εμφανίζονται τις πρώτες 24 ώρες από την έναρξη ή την προσαρμογή στα φάρμακα. Δεν υπάρχει συγκεκριμένη εξέταση για το σύνδρομο της σεροτονίνης. Ο γιατρός σας θα σας προτείνει διαφορετικές εξετάσεις για να αξιολογήσει την λειτουργία των οργάνων, να ελέγξει τις ορμόνες και να εντοπίσει άλλες πιθανές καταστάσεις.

Πόσο συχνό είναι το σύνδρομο της σεροτονίνης;

Περίπου το 15% των ανθρώπων λαμβάνει αντικαταθλιπτικά, για αυτό υπάρχει αυξημένος κίνδυνος εμφάνισης του συνδρόμου της σεροτονίνης. Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων που παίρνουν αντικαταθλιπτικά δεν εμφανίζουν το σύνδρομο. Υπάρχουν παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή του όπως η ηλικία ή το φύλο.

Ποιες άλλες λειτουργίες επηρεάζονται από την σεροτονίνη;

Πάρα πολλά συστήματα βασίζονται στη σεροτονίνη. Στην πραγματικότητα επηρεάζει κάθε κομμάτι του οργανισμού:

• Πέψη και όρεξη: το μεγαλύτερο ποσοστό σεροτονίνης συντίθεται και εντοπίζεται στο στομάχι, και αυτό σημαίνει ότι παίζει σημαντικό ρόλο στις κινήσεις του εντέρου. Αν φάμε κάτι που αναστατώνει την γαστρεντερική οδό, παράγεται επιπλέον σεροτονίνη ώστε η τροφή να κινηθεί πιο γρήγορα. Και αν τα επίπεδα της σεροτονίνης στο αίμα είναι αρκετά υψηλά, διεγείρεται το κομμάτι του εγκεφάλου που προκαλεί την ναυτία. Αλλά δεν σταματά εκεί, η σεροτονίνη στον εγκέφαλο δρας ως νευροδιαβιβαστής και μας λέει πότε θα σταματήσουμε να τρώμε.
• Πήξη του αίματος: την επόμενη φορά που θα κόψετε κατά λάθος το χέρι σας πρέπει να ευχαριστήσετε την σεροτονίνη για την επούλωση. Όταν υπάρχει σήμα για καταστροφή ενός ιστού, τα αιμοπετάλια απελευθερώνουν σεροτονίνη, η οποία οδηγεί σε συστολή των μικροσκοπικών αιμοφόρων αγγείων και στο σχηματισμό θρόμβων στο αίμα.
• Σεξουαλική λειτουργία: λιγότερα είναι γνωστά για τη σύνδεση ανάμεσα στη σεροτονίνη και στη σεξουαλική λειτουργία αλλά φαίνεται ότι τα υψηλά επίπεδα σεροτονίνης αναστέλλουν την σεξουαλική επιθυμία και λειτουργία. Αυτή είναι μια από τις παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών.
• Υγεία των οστών: τα υψηλά επίπεδα σεροτονίνης στο στομάχι αποδυναμώνουν τα οστά, αυξάνουν τον κίνδυνο για κατάγματα και οστεοπόρωση.
• Ύπνος: η σεροτονίνη διεγείρει το τμήμα του εγκεφάλου που ρυθμίζει τον κύκλο ύπνου-αφύπνισης. Ο ύπνος σχετίζεται άμεσα με τη διάθεση αν και δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη η σύνδεση. Η σεροτονίνη είναι πρόδομος της μελατονίνης, της κύριας ορμόνης του ύπνου.

Πώς μπορείτε να αυξήσετε τα επίπεδα της σεροτονίνης φυσικά;

Ο τρόπος ζωής επηρεάζει άμεσα τον οργανισμό μας. Μπορείτε να αυξήσετε φυσικά την σεροτονίνη. Για παράδειγμα, τα επίπεδα της σεροτονίνης επηρεάζονται από:

• Διατροφή: ένα από τα καλύτερα πράγματα που μπορείτε να κάνετε για να αυξήσετε φυσικά τα επίπεδα της σεροτονίνης είναι να καταναλώνετε τροφές πλούσιες σε τρυπτοφάνη. Καθώς δεν υπάρχει τροφή που να αυξάνει άμεσα τα επίπεδα της σεροτονίνης, οι τροφές που είναι πλούσιες σε πρωτεΐνη, όπως η γαλοπούλα, οι μπανάνες, ο σολομός και το τυρί περιέχουν υψηλά ποσοστά τρυπτοφάνης που δίνει στο σώμα το βασικό συστατικό για τη σύνθεση της σεροτονίνης.
• Φωτοθεραπεία: ήδη γνωρίζουμε ότι το φως έχει την ικανότητα να επηρεάζει τη διάθεση. Υπάρχουν μελέτες που δείχνουν ότι τα επίπεδα της σεροτονίνης είναι πιο υψηλά το καλοκαίρι και πιο χαμηλά το χειμώνα. Μπορείτε να περνάτε 15 λεπτά την ημέρα έξω στον ήλιο.
• Άσκηση: η άσκηση αυξάνει τα επίπεδα της σεροτονίνης. Το τρέξιμο, το κολύμπι, η αερόβια άσκηση είναι πολύ αποτελεσματικές.