Οι επιδράσεις του στρες, γήρανση – έλεγχος τελομερών

Επιδράσεις του Στρες στο σώμα, γήρανση και έλεγχος τελομερών

Το στρες είναι μια φυσιολογική σωματική και ψυχική αντίδραση στις εμπειρίες της ζωής. Ο καθένας μας βιώνει στρες κάποια στιγμή στη ζωή του. Οι υποχρεώσεις της καθημερινότητας, όπως η δουλειά και η οικογένεια και σοβαρά γεγονότα της ζωής, όπως η διάγνωση μια νόσου, μια απόλυση, ο πόλεμος ή ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου θα σας προκαλέσουν στρες. Σε κάποιες ξαφνικές και απροσδόκητες καταστάσεις το στρες μπορεί να είναι ωφέλιμο στην υγεία. Μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε σοβαρά γεγονότα. Το σώμα μας ανταποκρίνεται στο στρες με την απελευθέρωση ορμονών που αυξάνουν τον καρδιακό μας ρυθμό και την αναπνοή μας και οι μύες μας είναι έτοιμοι να ανταποκριθούν.

Όταν για παράδειγμα είστε κολλημένοι στην κίνηση, έχετε αργήσει σε κάποιο σημαντικό ραντεβού και βλέπετε τα λεπτά να περνούν γρήγορα, βιώνετε στρες. Εκείνη τη στιγμή ο υποθάλαμος ενεργοποιείται και απελευθερώνει ορμόνες του στρες ώστε να μπορέσει να ανταποκριθεί ο οργανισμός στην στρεσογόνα κατάσταση. Αυτές οι ορμόνες με τη σειρά τους ενεργοποιούν το μηχανισμό ʺπάλης ή φυγήςʺ (fight or flight) στο σώμα: η καρδιά σας χτυπά δυνατά, η αναπνοή σας γίνεται πιο γρήγορη και οι μύες σας είναι έτοιμοι για δράση. Αυτή η απόκριση έχει σχεδιαστεί ώστε να κινητοποιεί το σώμα ώστε να προστατευθεί από επικίνδυνες καταστάσεις που απαιτούν τη γρήγορη αντίδραση. Αλλά όταν η απόκριση στο στρες είναι παρατεταμένη ή χρόνια, μπορεί να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην υγεία σας.

Αν ο μηχανισμός απόκρισης στο στρες είναι σε συνεχή λειτουργία, και οι ορμόνες του στρες μένουν αυξημένες για πολύ περισσότερο από όσο είναι απαραίτητο για την επιβίωση, και αυτό θα έχει κόστος στην υγεία σας. Το χρόνιο άγχος μπορεί να προκαλέσει μια πληθώρα συμπτωμάτων και να επηρεάσει την συνολική σας ευεξία. Τα συμπτώματα του χρόνιου στρες περιλαμβάνουν:

• Ευερεθιστότητα
• Ανησυχία
• Κατάθλιψη
• Πονοκεφάλους
• Αϋπνία
• Ποικίλα ψυχοσωματικά συμπτώματα

Κεντρικό νευρικό σύστημα και ενδοκρινικό σύστημα

Το κεντρικό νευρικό σύστημα είναι υπεύθυνο για την απόκριση ʺπάλης ή φυγήςʺ. Όταν αντιμετωπίζουμε μία απειλή, ο υποθάλαμος αναλαμβάνει δράση, στέλνει εντολή στα επινεφρίδια να απελευθερώσουν τις ορμόνες του στρες, δηλαδή την αδρεναλίνη και την κορτιζόλη. Αυτές οι ορμόνες με τη σειρά τους ενεργοποιούν την καρδιά η οποία στέλνει περισσότερο αίμα στις περιοχές που είναι σε κατάσταση ανάγκης, όπως οι μύες.

Όταν ο αντιληπτός φόβος υποχωρήσει, ο υποθάλαμος πρέπει να στείλει μήνυμα σε όλα τα συστήματα να επανέλθουν σε φυσιολογική κατάσταση και το άγχος να μειωθεί. Αν το κεντρικό νευρικό σύστημα αποτύχει να επανέλθει στην φυσιολογική του κατάσταση, ή αν ο ψυχοπιεστικός παράγοντας δεν υποχωρήσει, τότε η απόκριση στο στρες συνεχίζεται.

Αναπνευστικό και καρδιαγγειακό σύστημα

Οι ορμόνες του στρες επηρεάζουν το αναπνευστικό και καρδιαγγειακό σύστημα. Κατά τη διάρκεια της απόκρισης στο στρες, αναπνέετε πιο γρήγορα σε μια προσπάθεια να διανεμηθεί στο σώμα άμεσα περισσότερο αίμα που είναι πλούσιο σε οξυγόνο. Αν ήδη έχετε κάποιο αναπνευστικό πρόβλημα όπως το άσθμα ή το εμφύσημα, το στρες μπορεί να επιδεινώσει την αναπνοή σας.

Σε καταστάσεις έντονου στρες, η καρδιά χτυπά πιο γρήγορα. Οι ορμόνες του στρες προκαλούν συστολή των αιμοφόρων αγγείων ώστε να σταλεί περισσότερο οξυγόνο στους μύες, ώστε να έχουν περισσότερη ενέργεια για να δράσουν. Αλλά αυτό ταυτόχρονα αυξάνει και την αρτηριακή πίεση.

Σαν αποτέλεσμα, το συχνό ή το χρόνιο στρες μπορεί να κάνει την καρδιά σας να δουλεύει πολύ σκληρά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Όταν η αρτηριακή πίεση αυξάνεται, αυξάνεται ο κίνδυνος για εγκεφαλικό επεισόδιο ή καρδιακή προσβολή.

Πεπτικό σύστημα

Σε συνθήκες στρες, το ήπαρ παράγει περισσότερη γλυκόζη στο αίμα για να σας δώσει μια ενεργειακή ώθηση. Αν έχετε χρόνιο στρες, το σώμα σας ίσως να μην μπορεί να διαχειριστεί αυτή την επιπλέον παραγωγή γλυκόζης. Το χρόνιο στρες συνδέεται με αύξηση του κινδύνου εμφάνισης διαβήτη τύπου 2.

Εκτός της έκλυσης των ορμονών, της γρήγορης αναπνοής και τον αυξημένο καρδιακό παλμό, μπορεί επίσης να αναστατωθεί το πεπτικό σας σύστημα. Είναι πιο πιθανό να έχετε καούρες ή παλινδρόμηση οξέων λόγω της αύξησης των στομαχικών οξέων. Το στρες από μόνο του δεν προκαλεί έλκη (τα έλκη οφείλονται σε ένα βακτήριο που ονομάζεται H. pylori), αλλά μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο εμφάνισής τους ή να ενεργοποιήσει τα υπάρχοντα έλκη.

Το στρες μπορεί επίσης να επηρεάσει τον τρόπο και την ταχύτητα με τον οποίο η τροφή διασπάται, και να προκαλέσει διάρροια ή δυσκοιλιότητα. Ίσως επίσης να νιώθετε ναυτία, τάση για έμετο ή στομαχόπονο.

Μυϊκό σύστημα

Οι μύες σας συσπώνται για να προστατευθούν από τραυματισμό όταν είστε αγχωμένοι. Χαλαρώνουν όταν εσείς ηρεμείτε, αλλά αν είστε συνεχώς αγχωμένοι, οι μύες σας δεν έχουν τη δυνατότητα να χαλαρώσουν. Η μυϊκή ένταση οδηγεί σε πονοκεφάλους, πόνους στην πλάτη, στους ώμους και στο σώμα. Με την πάροδο του χρόνου μπορεί να καθιερωθεί ένας ανθυγιεινός κύκλος ζωής, καθώς ελαττώνεται ή σταματάτε την άσκηση και στρέφεστε προς τα παυσίπονα για να ανακουφιστείτε από τον πόνο.

Σεξουαλικότητα και αναπαραγωγικό σύστημα

Το στρες είναι εξουθενωτικό για το σώμα και το μυαλό. Δεν είναι ασυνήθιστο να χάνετε την σεξουαλική σας επιθυμία όταν αντιμετωπίζετε περιόδους στρες. Ενώ το οξύ στρες μπορεί να προκαλέσει στους άνδρες την παραγωγή περισσότερης τεστοστερόνης, αυτή η επίδραση δεν διαρκεί.

Αν το στρες γίνει χρόνιο, τα επίπεδα τεστοστερόνης των ανδρών υποχωρούν. Αυτό μπορεί να παρεμποδίζει την παραγωγή σπέρματος και να προκαλεί στυτική δυσλειτουργία ή ανικανότητα. Το χρόνιο στρες ίσως επίσης να αυξάνει τον κίνδυνο μόλυνσης των αναπαραγωγικών οργάνων των ανδρών όπως ο προστάτης και οι όρχεις.

Για τις γυναίκες, το στρες μπορεί να επηρεάσει την έμμηνο ρύση. Μπορεί να οδηγήσει σε ανώμαλη, πιο βαριά και πιο επώδυνη έμμηνο ρύση. Το χρόνιο στρες μπορεί να μεγεθύνει τα σωματικά συμπτώματα της εμμηνόπαυσης.

Ανοσοποιητικό σύστημα

Το σύντομο στρες διεγείρει το ανοσοποιητικό σύστημα, πράγμα το οποίο μπορεί να είναι πλεονέκτημα για επείγουσες καταστάσεις. Αυτή η διέγερση μπορεί να βοηθά να αποφύγετε μολύνσεις και στην επούλωση των πληγών. Αλλά στην περίπτωση του παρατεταμένου ή χρόνιου στρες, οι ορμόνες του στρες αποδυναμώνουν το ανοσοποιητικό σας σύστημα και μειώνουν την απόκριση του σώματος  σε ξένους εισβολείς. Οι άνθρωποι με χρόνιο στρες και άγχος είναι πιο πιθανό να παθαίνουν κοινά κρυολογήματα. Το στρες επίσης αυξάνει το χρόνο που χρειάζεται για να αναρρώσετε από ένα νόσημα ή ένα τραυματισμό.

Τελομερή και η σχέση τους με το στρες και γήρανση

Το χρόνιο στρες έχει ως αποτέλεσμα την αυξημένη παραγωγή κορτιζόλης που προκαλεί αύξηση στα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα και της αρτηριακής πίεσης και μειώνει τους μηχανισμούς της φλεγμονής και την αντοχή του ανοσοποιητικού συστήματος στις λοιμώξεις. Μια νέα μελέτη έδειξε ότι η κορτιζόλη επίσης καταστέλλει τη δράση της τελομεράσης στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος με αποτέλεσμα τα τελομερή να μην προστατεύονται κατά τη διάρκεια της κυτταρικής διαίρεσης και σταδιακά να γίνονται πιο κοντά. Αυτό οδηγεί σε πρώιμη γήρανση των κυττάρων και στην παραγωγή αντιγράφων με βλάβες που μπορεί να οδηγήσουν σε καρκίνο και άλλα νοσήματα.

Όλα τα κύτταρα στο σώμα μας έχουν συγκεκριμένο χρόνο ζωή που καθορίζεται από τα τελομερή. Τα τελομερή είναι μικρές αλληλουχίες στο τέλος των χρωμοσωμάτων που αποτρέπουν την απώλεια ή τη βλάβη των γενετικών πληροφοριών κατά τη διάρκεια της κυτταρικής διαίρεσης. Κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται, ένα τμήμα των τελομερών χάνεται και έτσι γίνονται πιο κοντά σε μήκος. Όταν ένα τελομερές τελικά χάνεται εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων κυτταρικών διαιρέσεων, η χρωμοσωμική αυτή βλάβη αποτρέπει την αναπαραγωγή του κυττάρου. Αυτή η σταδιακή μείωση και εξάλειψη των τελομερών αποτρέπεται ή μειώνεται από την τελομεράση, ένα ένζυμο στα κύτταρα που διατηρεί το μήκος των τελομερών. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι η καταστροφή και η ανάπλαση των τελομερών συνδέεται με την ισορροπία μεταξύ γήρανσης και καρκίνου και εξηγεί γιατί ο καρκίνος είναι πιο συχνός στου ηλικιωμένους.

Η τελομεράση έχει αποδειχθεί ότι διατηρεί τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος νέα διατηρώντας το μήκος τους και την ικανότητα να συνεχίζουν να διαιρούνται και να αναπαράγουν ακριβή αντίγραφα τους. Πολλές μελέτες έχουν επιβεβαιώσει ότι οι άνθρωποι με χρόνιο στρες τείνουν να έχουν πιο μικρά τελομερή και υπάρχει ξεκάθαρη σύνδεση μεταξύ χρονίου στρες και καρδιακών νοσημάτων και της γήρανσης.

Έλεγχος τελομερών και γήρανση

Το μήκος των τελομερών είναι ένας από τους βιοδείκτες για τη γήρανση του ανθρώπου, και ιδίως όσοι αρέσκονται σε δείκτες και νούμερα, κάνουν αυτό τον έλεγχο για διαπιστώσουν τη βιολογική τους ηλικία. Η ανάλυση και ο έλεγχος του μήκους των τελομερών μπορεί να γίνει με διάφορες εργαστηριακές μεθόδους, όπως τις: TAT, Q-TRAP, Q-FISH, PCR, TRF, η κάθε μία από τις οποίες έχει τα δικά της πλεονεκτήματα.