Αντικαταθλιπτικά και αντιψυχωσικά φάρμακα

Αντικαταθλιπτικά και Αντιψυχωσικά

Αντικαταθλιπτικά φάρμακα

Τα περισσότερα αντικαταθλιπτικά λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο, αν και υπάρχουν πολλοί τύποι αντικαταθλιπτικών που ανήκουν σε συγκεκριμένες κατηγορίες, που η καθεμία λειτουργεί λίγο διαφορετικά. Όμως, όλα τα αντικαταθλιπτικά αυξάνουν τη συγκέντρωση των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο.

Τα νεότερα αντικαταθλιπτικά δρουν με παρόμοιο τρόπο για τη θεραπεία της κατάθλιψης, αλλά έχουν το πλεονέκτημα των ελάχιστων παρενεργειών. Η πιο γνωστή κατηγορία αντικαταθλιπτικών είναι τα SSRI (οι επιλεκτικοί αναστολείς της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης), που περιλαμβάνει φάρμακα Cipralex, Ladose και Zoloft, κα. Η κύρια δράση των SSRI είναι να αυξάνουν τη συγκέντρωση της σεροτονίνης μεταξύ των νευρώνων.

Οποιαδήποτε και αν είναι η αιτία, πιστεύεται ότι υπάρχει μια υποκείμενη βιολογική βάση στην κατάθλιψη, συγκεκριμένα η μείωση στα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο. Ο εγκέφαλος ελέγχει τις σκέψεις, τα συναισθήματά μας και τις συμπεριφορές μας. Αυτές οι λειτουργίες ελέγχονται από χημικά μόρια που αποκαλούνται νευροδιαβιβαστές (όπως η σεροτονίνη και η ντοπαμίνη), και τα οποία βοηθούν τα νευρικά κύτταρα (νευρώνες) να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, ελέγχοντας την σκέψη, τη μνήμη, τα συναισθήματα, την εκούσια κίνηση των μυών, την όρεξη, τη θερμορύθμιση και πολλές ακόμη λειτουργίες.

Αν και η ακριβής βιολογική αιτία της κατάθλιψης δεν είναι γνωστή, η κατάθλιψη συχνά συνδέεται με ποικίλες καταστάσεις περιλαμβανομένης της συναισθηματικής αναστάτωσης (ψυχοπιεστικά γεγονότα όπως ένα διαζύγιο, ένας θάνατος στην οικογένεια, ένας χωρισμός, τα σοβαρά οικονομικά προβλήματα), μιας σωματικής ασθένειας (π.χ. εγκεφαλικό, καρδιακή προσβολή, καρκίνος, αυτοάνοσα νοσήματα), ορμονικές διαταραχές (π.χ. υποθυρεοειδισμός, εμμηνόπαυση) και προβλήματα χρήσης ουσιών (π.χ. αλκοόλ, κάνναβη και άλλες ουσίες). Η κατάθλιψη συχνά συνυπάρχει και με άλλα ψυχικά νοσήματα, όπως η σχιζοφρένεια και οι διαταραχές άγχους.

Αντικαταθλιπτικά - χρόνος δράσης

Τα αντικαταθλιπτικά είναι πολύ αποτελεσματικά, και είναι πολύ σημαντικό να κατανοήσουμε ότι χρειάζεται χρόνος για να δράσουν ευεργετικά. Τα αντικαταθλιπτικά δεν δρουν άμεσα. Μερικοί άνθρωποι με κατάθλιψη ίσως να παρατηρούν βελτίωση μετά από δύο εβδομάδες. Αλλά, οι περισσότεροι βλέπουν τα αποτελέσματα τουλάχιστον μετά από συνεχόμενες 4-8 εβδομάδες θεραπείας.

Σε αρκετές ασθενείς, οι παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών μπορεί να εμφανιστούν πριν από τα οφέλη, αλλά είναι ήπιες και παρέρχονται μετά από λίγες ημέρες ή εβδομάδες. Η συζήτηση των παρενεργειών με το ψυχίατρό σας θα σας βοηθήσει να κατανοήσετε καλύτερα τι συμβαίνει και πως μπορείτε να το διαχειριστείτε. Τα αντικαταθλιπτικά συνήθως χορηγούνται το πρωϊ.

Να θυμάστε ότι τα αντικαταθλιπτικά χορηγούνται για τη θεραπεία και την αντιμετώπιση και άλλων νοσημάτων. Τα SSRIs για παράδειγμα συχνά χορηγούνται για τη θεραπεία των διαταραχών άγχους και ιδεοψυχαναγκαστικής διαταραχής που μοιράζονται μια κοινή υποκείμενη αιτία, τη σεροτονίνη. Τα τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά έχουν δράση τοπικού αναισθητικού και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τη θεραπεία του χρόνιου πόνου (πχ ινομυαλγία) εξαιτίας της βλάβης των νεύρων.

Αντιψυχωσικά - χρόνος δράσης

Είναι σημαντικό να θυμάστε, ότι όπως για τα αντικαταθλιπτικά, έτσι και για τα αντιψυχωσικά φάρμακα χρειάζεται χρόνος για να ασκήσουν τη δράση τους. Συνήθως χρειάζεται ο χρόνος λίγων ημερών για να ασκήσουν την κατευναστική δράση τους, αλλά χρειάζονται περισσότερο χρόνο, για παράδειγμα 2-6 εβδομάδες μέχρι να δείτε την ολοκληρωμένη αντιψυχωσική δράση επί των παραληρητικών ιδεών (ενώ οι παρενέργειες μπορεί να παρατηρηθούν άμεσα, πριν τη βελτίωση των ψυχωσικών συμπτωμάτων). Όποιος ασθενής βιώνει ενοχλητικές παρενέργειες πρέπει τις συζητήσει με το γιατρό του, πιθανώς να χρειαστεί επιλογή ενός άλλου αντιψυχωσικού φαρμάκου.

Αντιψυχωσικά φάρμακα

Τα αντιψυχωσικά φάρμακα λειτουργούν μπλοκάροντας ειδικούς υποδοχείς της ντοπαμίνης, που ονομάζονται υποδοχείς D2. Τα παλιότερα αντιψυχωσικά 1ης γενιάς, γνωστά ως τυπικά αντιψυχωσικά, μπλοκάρουν τους D2 υποδοχείς και βελτιώνουν τα θετικά συμπτώματα. Δυστυχώς όμως, αυτά τα αντιψυχωσικά επίσης μπλοκάρουν έντονα τους D2 υποδοχείς σε περιοχές εκτός του μεσομεταιχμιακού συστήματος. Αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την επιδείνωση των "αρνητικών" συμπτωμάτων που συνδέονται με την ασθένεια. Τα τυπικά (πρώτης γενεάς) αντιψυχωσικά περιλαμβάνουν την χλωροπρομαζίνη, την αλοπεριδόλη (Aloperidin), την τριφθοροπεραζίνη, την περφαιναζίνη και την φλουφαιναζίνη.

Η επόμενη 2η γενιά των νεότερων αντιψυχωσικών, συχνά αναφέρονται ως άτυπα αντιψυχωσικά, μπλοκάρουν τους D2 υποδοχείς και τους ειδικούς υποδοχείς της σεροτονίνης 5HT2A. Πιστεύεται ότι η συνδυαστική δράση στους υποδοχείς D2 και 5HT2A αντιμετωπίζει τα θετικά και τα αρνητικά συμπτώματα της σχιζοφρένειας.

Υπάρχει και η 3η γενιά αντιψυχωσικών φαρμάκων, όπως η αριπιπραζόλη (Abilify, Arpilif), η καριπραζίνη, η βρεξπιπραζόλη και η λουματεπερόνη. Το κοινό τους χαρακτηριστικό είναι η δράση τους ως μερικός αγωνιστής των D2 υποδοχέων της ντοπαμίνης. Σήμερα βεβαίως δοκιμάζονται και νέα φάρμακα για τη σχιζοφρένεια, που όμως είναι σε επίπεδο κλινικών δοκιμών ακόμα.

Τα νεότερα (άτυπα) αντιψυχωσικά φάρμακα που είναι διαθέσιμα περιλαμβάνουν:

• τη ρισπεριδόνη (Risperdal, Risperdal consta, Rispelen, Rubrum)
• την ολανζαπίνη (Zyprexa, Zypadhera, Zoxil, Bloonis, Villamos, Olanzapine)
• την κουετιαπίνη (Seroquel, Quepin, Quetiapine)
• την αριπιπραζόλη (Abilify, Abilify maintena, Aripiprazole, Zykalor)
• την παλιπεριδόνη (Invega, Xeplion)
• την αζεναπίνη (Sycrest)
• και την ζιπρασιδόνη (Geodon)
• την κλοζαπίνη (Leponex): τo Leponex θεωρείται μακράν το καλύτερο αντιψυχωσικό φάρμακο, ωστόσο επειδή έχει τη σοβαρή παρενέργεια της ακοκκιοκυτταραιμίας, η έναρξη της αγωγής γίνεται μόνο σε νοσοκομειακό περιβάλλον και με παράλληλες αιματολογικές εξετάσεις, και μόνο αν ο ασθενής με σχιζοφρένεια δεν έχει ανταποκριθεί σε άλλα αντιψυχωσικά φάρμακα (τυπικά και άτυπα αντιψυχωσικά).

Αντιψυχωσικά - παρενέργειες

Όπως όλα τα φάρμακα, έτσι και τα αντιψυχωσικά έχουν παρενέργειες. Οι παρενέργειες από το μπλοκάρισμα των υποδοχέων D2 μπορεί να περιλαμβάνουν τρόμο, εσωτερική ανησυχία, μυϊκούς σπασμούς, σεξουαλική δυσλειτουργία, εξωπυραμιδικά συμπτώματα και όψιμη δυσκινησία, μια διαταραχή που προκαλεί επαναλαμβανόμενες, ακούσιες, περιττές κινήσεις (κινήσεις που θυμίζουν τικ). Αυτές οι παρενέργειες συνδέονται κυρίως με τα παλιότερα αντιψυχωσικά (1ης γενιάς, "τυπικά" αντιψυχωσικά), τα οποία όμως μπορεί να λειτουργούν καλύτερα σε κάποιους ανθρώπους, αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι τα νεότερα 2ης γενιάς ("άτυπα") αντιψυχωσικά δεν έχουν παρενέργειες. Οι παρενέργειες των άτυπων αντιψυχωσικών περιλαμβάνουν το μεταβολικό σύνδρομο, δηλαδή την αύξηση του σωματικού βάρους, το διαβήτη και τις διαταραχές των λιπιδίων (τριγλυκερίδα, χοληστερίνη). Αυτές οι παρενέργειες σχετίζονται συχνά με την την κλοζαπίνη και την ολανζαπίνη.

Αντιψυχωσικά - λοιπές ενδείξεις

Τα αντιψυχωσικά φάρμακα επίσης χορηγούνται για τη θεραπεία άλλων νοσημάτων εκτός της σχιζοφρένειας, όπως το σύνδρομο Τουρέτ, η κατάχρηση ουσιών (π.χ. κοκαΐνη και μεθαμφεταμίνη), το τραύλισμα, τη διαταραχή μετατραυματικού στρες, την ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, το οργανικό ψυχοσύνδρομο, την ψυχωσική κατάθλιψη, τη σχιζοσυναισθηματική διαταραχή, τη διπολική διαταραχή και τις διαταραχές προσωπικότητας.

Αντιψυχωσικά για άγχος

Όρισμένα αντιψυχωσικά (όπως το Seroquel, Abilify) μπορούν να χορηγηθούν και για την αντιμετώπιση του συνεχές και υπερβολικού άγχους. Δεδομένου όμως των πιθανών παρενεργειών τους (ιδίως των εξωπυραμιδικών συμπτωμάτων), η χρήση τους δικαιολογείται μόνο αν φάρμακα άλλων κατηγοριών δεν έχουν μπορέσει να βοηθήσουν.