Η συμπόνια μπορεί να οδηγήσει στην εξάντληση

Η συμπόνια μπορεί να οδηγήσει στην εξάντληση

Ίσως να μην έχετε ακούσει τον όρο “κόπωση συμπόνιας”, αλλά σίγουρα μπορείτε να αναγνωρίσετε την ιδέα πίσω από αυτόν. Είναι το συναίσθημα που νιώθει κάποιος όταν πλέον δεν έχει να δώσει άλλη ενέργεια για άλλους.

Η συμπόνια που μπορεί να οδηγεί στην εξάντληση αφορά τους ανθρώπους που εργάζονται στον τομέα της υγείας, φροντιστές γενικότερα ή όσους φροντίζουν κάποιον αγαπημένο τους στο σπίτι (όπως σε περιπτώσεις άνοιας, κα). Ωστόσο αφορά και όσους εξαντλούνται άσχολούμενοι με τις ανάγκες των άλλων, είτε είναι φίλοι, συγγενείς ή απλά γνωστοί. Αυτού του είδους η εξάντληση έχει πολλές ομοιότητες με το σύνδρομο burnout. Αλλά το burnout συνήθως προκύπτει από την υπερβολική πνευματική κόπωση και τις πολλές υποχρεώσεις. Η κόπωση συμπόνιας προκύπτει από την προσφορά βοήθειας στους άλλους, και ενώ κάποιος θέλει να συνεχίσει να προσφέρει νιώθει ταυτόχρονα ευάλωτος στα τραύματα ή το δράμα των άλλων ανθρώπων (δευτεροπαθές τραυματικό στρες).

Όπως συμβαίνει και με το burnout, η κόπωση συμπόνιας είναι μια σταδιακή διαδικασία. Χρειάζεται χρόνο για να εγκατασταθεί. Εμφανίζεται αργά, σε σημείο που το άτομο δεν νοιάζεται για τον εαυτό του ή τους άλλους. Έτσι, καταλήγει να χρησιμοποιεί όλα τα αποθέματα συμπόνιας που διαθέτει, με αποτέλεσμα να μην έχει κάτι άλλο να προσφέρει.

Τι είναι η κόπωση συμπόνιας;

Η κόπωση συμπόνιας περιγράφεται ως το κόστος της φροντίδας του συναισθηματικού πόνου των άλλων.

Στις μέρες μας είναι γνωστό πως όσοι άνθρωποι εργάζονται και φροντίζουν τους άλλους, προφανώς επηρεάζονται από τη δουλειά που κάνουν. Είτε πρόκειται για την άμεση έκθεση σε τραυματικά γεγονότα (για παράδειγμα, οι αστυνομικοί, οι γιατροί στα επείγοντα των νοσοκομείων), είτε για τη δευτεροπαθή έκθεση (όταν ακούνε ανθρώπους να μιλάνε για τα τραύματα που έχουν βιώσει).

Όταν οι εργαζόμενοι , ειδικά στο χώρο της υγείας, πρέπει να έχουν ανοιχτές τις καρδιές και τα μυαλά τους στους ασθενείς, δυστυχώς, αυτή η διαδικασία απαιτεί συμπόνια και επηρεάζει σημαντικά την ψυχική τους υγεία.

Ποια είναι τα συμπτώματα της κόπωσης συμπόνιας;

Όσο πιο σύντομα παρατηρεί κάποιος τα συμπτώματα της εξάντλησης από την συμπόνια που προσφέρει, τόσο καλύτερα θα μπορέσει να φροντίσει τον εαυτό του και να γεμίσει ξανά τα αποθέματα συμπόνιας. Καλό είναι λοιπόν να προσέχει:

• Την σωματική, ψυχολογική και συναισθηματική εξουθένωση
• Τα συναισθήματα αβοηθητότητας, απελπισίας
• Τα συναισθήματα όπως η ευερεθιστότητα, ο θυμός, η θλίψη ή το μούδιασμα
• Την αίσθηση ότι νιώθει αποκομμένος ή δεν απολαμβάνει ευχάριστες δραστηριότητες
• Τις συνεχείς σκέψεις για τον πόνο των άλλων και τα συναισθήματα θυμού προς πρόσωπα ή καταστάσεις που προκαλούν πόνο
• Τις κατηγορίες προς τον εαυτό και τις σκέψεις ότι δεν έχει κάνει αρκετά για να βοηθήσει τους ανθρώπους που υποφέρουν
• Την μειωμένη αίσθηση των προσωπικών και επαγγελματικών επιτευγμάτων
• Την αλλαγή άποψης για τον κόσμο
• Τα σωματικά συμπτώματα, όπως αλλαγές στην όρεξη και στον ύπνο, ναυτία και ζαλάδα

Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στην κόπωση συμπόνιας,  στο έμμεσο τραύμα και στο burnout;

Αυτοί οι τρεις όροι είναι συμπληρωματικοί αλλά διαφορετικοί μεταξύ τους.

Η κόπωση συμπόνιας αναφέρεται στη βαθιά συναισθηματική και σωματική κόπωση που συμβαίνει όταν οι άνθρωποι που προσφέρουν βοήθεια δεν μπορούν να γεμίσουν τα αποθέματα συμπόνιας. Το έμμεσο τραύμα περιγράφει την βαθιά αλλαγή στην κοσμοθεωρία που συμβαίνει σε ανθρώπους που βοηθούν άλλους ανθρώπους που έχουν βιώσει κάποιο τραυματικό γεγονός. Οι βασικές πεποιθήσεις για τον κόσμο μπορεί να αλλάξουν από την επαναλαμβανόμενη έκθεση σε τραυματικές εμπειρίες. Στον αντίποδα είναι το burnout.

Το burnout είναι ένας όρος που υπάρχει από το 1980 και περιγράφει την σωματική και συναισθηματική εξουθένωση που βιώνουν οι εργαζόμενοι όταν δεν είναι ικανοποιημένοι από τη δουλειά τους και νιώθουν αδύναμοι και εξαντλημένοι από αυτήν. Ωστόσο, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι έχει καταστραφεί η αντίληψη μας για τον κόσμο, ή ότι έχουμε χάσει την ικανότητα να νιώσουμε συμπόνια για τους άλλους.

Το πιο σημαντικό είναι ότι το burnout μπορεί να αντιμετωπιστεί εύκολα, όπως με την αλλαγή δουλειάς. Αυτό προσφέρει άμεση ανακούφιση αν η πηγή του προβλήματος είναι η δουλειά. Ωστόσο, δεν ισχύει το ίδιο για την κόπωση συμπόνιας και το έμμεσο τραύμα. Τα οποία είναι αθροιστικά και επηρεάζουν την προσωπική και την επαγγελματική ζωή.

Η κόπωση συμπόνιας και το έμμεσο τραύμα είναι πολύ πιο πολύπλοκες καταστάσεις από το burnout. Συνήθως είναι αποτέλεσμα της σύγκρουσης ανάμεσα στις βαθιές μας αξίες και στην δουλειά που πρέπει να κάνουμε, ένα φαινόμενο που ονομάζεται ηθικό αδιέξοδο.

Ποια είναι τα σημάδια της κόπωσης συμπόνιας και του έμμεσου τραύματος;  

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι κάθε άνθρωπος που είναι εκτεθειμένος σε τραύματα λόγω της φύσης της δουλειάς του, μπορεί να εμφανίζει συμπτώματα παρόμοια με αυτά που έχουν οι ασθενείς με τα τραύματα. Αυτά τα συμπτώματα μπορούν  να επηρεάζουν αρνητικά την εργασία και να δημιουργούν ένα τοξικό εργασιακό περιβάλλον.

• Έλλειψη συγκέντρωσης
• Απογοήτευση για τον κόσμο
• Απελπισία
• Εξουθένωση, υπερκόπωση και ευερεθιστότητα, εκρήξεις θυμού
• Αρνητικές συμπεριφορές στο εργασιακό περιβάλλον

Ποιοι παράγοντες συμβάλλουν στην εξάντληση;

Υπάρχουν πολλοί λόγοι και παράγοντες που συμβάλλουν στην κόπωση συμπόνιας και στο έμμεσο τραύμα.

Οι συνθήκες της ζωής, το ιστορικό, η προσωπικότητα, οι στρατηγικές διαχείρισης των καταστάσεων είναι όλοι παράγοντες που επηρεάζουν την κόπωση συμπόνιας και την επίδραση που αυτή έχει.

Πολλοί άνθρωποι έχουν να αντιμετωπίσουν πολλές ψυχοπιεστικές καταστάσεις. Κάποιοι φροντίζουν τα μικρά παιδιά τους και τους ηλικιωμένους γονείς τους, ενώ ταυτόχρονα έχουν μια πολύ απαιτητική δουλειά. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν ανοσία στον πόνο στη δική τους ζωή, στην πραγματικότητα οι μελέτες δείχνουν ότι είναι πιο ευάλωτοι στις αλλαγές της ζωής (όπως το διαζύγιο) από ότι οι άνθρωποι που έχουν λιγότερο ψυχοπιεστικές εργασίες.

Αρκετοί άνθρωποι που εργάζονται στο τομέα της υγείας κάνουν δουλειές που οι άλλοι δεν θέλουν καν να ακούνε. Αφιερώνουν το χρόνο τους για να φροντίζουν ανθρώπους που έχουν ανάγκη τη βοήθειά τους, όπως τα κακοποιημένα άτομα και όσα αντιμετωπίζουν χρόνιες παθήσεις.

Αυτή η δουλειά από μόνη προκαλεί έντονο άγχος. Το να αντιμετωπίζει κανείς καθημερινά ανθρώπους που βιώνουν σοβαρά προβλήματα, που δυσκολεύονται να ελέγξουν τα συναισθήματά τους, είναι κάτι που χρειάζεται πολλή ενέργεια.

 

Τι μπορεί να γίνει για την κόπωση συμπόνιας στον εργασιακό χώρο;  

Οι μελέτες έχουν δείξει ότι μπορούν να γίνουν πράγματα για τους ανθρώπους με κόπωση συμπόνιας:

• Πρόσβαση σε υποστηρικτικούς προϊσταμένους που είναι ανοιχτοί στο φόρτο εργασίας ώστε να μειωθεί η έκθεση στα τραύματα.
• Προϊστάμενοι που ενθαρρύνουν το προσωπικό να εκπαιδεύεται συνεχώς και παρέχουν συνεχή επιτήρηση.
• Εργαζόμενοι που έχουν περισσότερο έλεγχο στο πρόγραμμά τους αναφέρουν ότι είναι πιο ικανοποιημένοι από τη δουλειά τους συνολικά. Η μείωση των ωρών της δουλειάς με άτομα που έχουν υποστεί τραύματα είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την αντιμετώπιση του έμμεσου τραύματος.

Προσωπικές στρατηγικές

Οι κύριες προσωπικές στρατηγικές περιλαμβάνουν:

• Την ανάπτυξη και την διατήρηση ισχυρής κοινωνικής υποστήριξης στο σπίτι και στη δουλειά
• Την αυξημένη αυτεπίγνωση μέσω της ενσυνειδητότητας, του διαλογισμού
• Την τακτική αυτοφροντίδα

Πρέπει πάντα να θυμάστε ότι η κόπωση συμπόνιας είναι μια διαδικασία που αναπτύσσεται με τον καιρό και το ίδιο συμβαίνει και με την αντιμετώπισή της. Ίσως κάποιοι άνθρωποι μπορεί να ανακάμπτουν μετά από λίγες μέρες διακοπών ή ένα χαλαρωτικό μασάζ αλλά οι περισσότεροι είναι ανάγκη να κάνουν αλλαγές στη ζωή τους και να βάλουν σε προτεραιότητα την ψυχική τους υγεία και την ευεξία. Επίσης, είναι ανάγκη να καλλιεργούν δεξιότητες αντοχής ώστε να μπορούν να κάνουν τη δουλειά τους.

Τι μπορεί να γίνει αν αυτές οι στρατηγικές δεν έχουν αποτέλεσμα;  

Η κόπωση συμπόνιας και το burnout μπορεί  να οδηγούν σε πολλά σοβαρά προβλήματα, όπως η κατάθλιψη, το άγχος και οι αυτοκτονικές σκέψεις. Όταν αυτό συμβαίνει είναι ανάγκη να μιλήσετε με έναν ψυχίατρο.

Τι μπορώ να κάνω αν ένα κοντινό μου πρόσωπο υποφέρει από κόπωση συμπόνιας;

Να είστε ευγενικοί και υποστηρικτικοί. Μπορεί να είναι δύσκολο κάποιος να προσπαθεί να κρύψει κάτι που είναι εμφανές στους άλλους.

Η κύρια λύση για την κόπωση συμπόνιας είναι η αυτοφροντίδα και η ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και στην προσωπική ζωή. Ωστόσο, κάποιοι άνθρωποι κατηγορούν τον εαυτό τους. Καθώς έχουν γίνει αποδέκτες λανθασμένων μηνυμάτων από το χώρος εργασίας, “Αν νιώθεις ότι παθαίνεις burnout , αυτό σημαίνει ότι δεν φροντίζεις καλά τον εαυτό σου.”

Αυτό μπορεί να κάνει τους ανθρώπους να υποφέρουν σιωπηλά και φυσικά, δεν είναι αλήθεια. Το κύριο θέμα στην κόπωση συμπόνιας είναι ο χώρος εργασίας, ο φόρτος εργασίας, οι συνθήκες εργασίας και η εκπαίδευση σχετικά με την διαχείριση των τραυματικών γεγονότων.

Τι αλλαγές μπορούν να γίνουν στο εργασιακό περιβάλλον για την μείωση της κόπωσης συμπόνιας;  

• Να αναλύσουν το θέμα της κόπωσης συμπόνιας στο προσωπικό: η συζήτηση βοηθά τους ανθρώπους να γνωρίζουν τι έχουν να αντιμετωπίσουν και να μπορούν να το συζητήσουν στο χώρο εργασίας. Πάντα, οι εργαζόμενοι μπορεί να σκεφτούν εξαιρετικές ιδέες για την διαχείριση μιας κατάστασης. Αν οι εργαζόμενοι προτείνουν λιγότερες ώρες εργασίες και πιο ευέλικτο πρόγραμμα, τότε είστε σε καλό δρόμο.
• Εκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού: οι εργαζόμενοι πρέπει να γνωρίζουν πως να διαχειρίζονται τραυματικές καταστάσεις και να αναπτύσσουν νέες δεξιότητες. Αν και υπάρχει σημαντικό κόστος για την εκπαίδευση και την επιμόρφωση του προσωπικού, είναι ο πυλώνας για την ευεξία των εργαζομένων.
• Συμβουλευτική: οι εργαζόμενοι θα μπορούν ανά πάσα στιγμή να κάνουν συμβουλευτική.
• Επιτήρηση του προσωπικού: η κόπωση συμπόνιας μπορεί να προκύψει όταν δεν υπάρχει κατάλληλη επιτήρηση.

Πώς μπορώ να προλάβω την εξάντληση;

Είναι σημαντικό να κάνετε βήματα για να αντιμετωπίσετε την κόπωση συμπόνιας. Αν τα συμπτώματα μείνουν χωρίς θεραπεία, τότε η εξάντληση μπορεί να οδηγεί σε ψυχικές διαταραχές όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Μπορεί να σας ακούγεται “κλισέ” αλλά είναι ανάγκη να φορέσετε την μάσκα οξυγόνου σας πριν βοηθήσετε τους άλλους. Αυτή είναι μια φράση που ακούμε συνεχώς στο αεροπλάνο. Ουσιαστικά, μας δείχνει ότι πρέπει να φροντίζουμε για τη δική μας συναισθηματική και σωματική ευεξία και τις ανάγκες μας όταν παρέχουμε φροντίδα στους άλλους.

Τι μπορείτε να κάνετε;

• Βρείτε μια ισορροπία ανάμεσα στην επαγγελματική και στην προσωπική σας ζωή και κάντε ένα διάλλειμα αν μπορείτε.
• Να έχετε μια ρουτίνα αυτοφροντίδας, να κοιμάστε καλά, να τρώτε υγιεινά, να κάνετε άσκηση και να φροντίζετε τις σχέσεις σας.
• Να αποφεύγετε πληροφορίες που σας κάνουν να νιώθετε άσχημα και να δίνετε προσοχή στο πως οι τραυματικές πληροφορίες σας επηρεάζουν.
• Να αναγνωρίσετε τις προτεραιότητές σας και να μείνετε δεσμευμένοι σε δραστηριότητες που σας αναζωογονούν.
• Να κάνετε εξάσκηση στην ευγνωμοσύνη και να απολαμβάνετε την παρούσα στιγμή.
• Να κατανοήσετε ότι ο πόνος είναι κομμάτι της ανθρώπινης ύπαρξης, και δεν θα έχετε πάντα τον έλεγχο.
• Να επικεντρώνεστε σε πτυχές της ζωής που έχετε τον έλεγχο, όπως οι σκέψεις και τα συναισθήματά σας, αντί για τις μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το πως θα αλλάξετε τα πράγματα που ίσως είναι έξω από τον έλεγχό σας.
• Να ζητάτε βοήθεια αν την χρειάζεστε.