Κατάθλιψη – συμπτώματα και θεραπεία

Τι είναι η Κατάθλιψη

Η κατάθλιψη είναι μια ψυχική διαταραχή που επηρεάζει πρωταρχικά τη διάθεση και ακολούθως τη σκέψη, τη συμπεριφορά και τη συνολική λειτουργικότητα του ανθρώπου στην καθημερινή ζωή.⁽¹⁵⁾ Η έγκαιρη αναγνώριση και η κατάλληλη θεραπεία βελτιώνουν σημαντικά την πορεία.

Η κατάθλιψη είναι μία από τις κύριες αιτίες αναπηρίας παγκοσμίως σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO). Περίπου το 8% των ενηλίκων πάσχουν από κατάθλιψη (6% στους άνδρες και 10% στις γυναίκες).⁽¹²⁾

Συμπτώματα κατάθλιψης

Η κατάθλιψη αλλάζει τον τρόπο που οι άνθρωποι σκέφτονται, αισθάνονται και συμπεριφέρονται, καθώς και τις σωματικές τους λειτουργίες. Έχει μια ποικιλομορφία συμπτωμάτων, σταδίων και βαρύτητας, από την ελαφριά κατάθλιψη έως τη βαριά μελαγχολία.

Από την κλινική μου εμπειρία, πολλοί ασθενείς μου αναφέρουν ότι το πρώτο σημάδι δεν ήταν η θλίψη, αλλά η αίσθηση ότι "το σώμα τους είναι βαρύ" ή ότι βίωναν ένα συναισθηματικό κενό. Επίσης, συχνά οι οικείοι παρατηρούν την απόσυρση και τη σιωπή, πολύ πριν ο ίδιος ο ασθενής αντιληφθεί ότι έχει κατάθλιψη.

Στον παρακάτω πίνακα φαίνονται συνοπτικά τα συμπτώματα της κατάθλιψης:

Για να τεθεί η διάγνωση της κατάθλιψης, τα καταθλιπτικά συμπτώματα (τουλάχιστον 5 από τα 9) πρέπει να υπάρχουν για 2 εβδομάδες, σύμφωνα με αναγνωρισμένα κριτήρια (πχ DSM-5):

• καταθλιπτικό συναίσθημα: συναισθήματα φορτισμένα με λύπη, θλίψη ή μελαγχολία χωρίς διάθεση για ζωή, "η ζωή δεν έχει νόημα". Ευσυγκινησία, κλάματα συνεχώς ή με το παραμικρό ερέθισμα
• ανηδονία: μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες που στο παρελθόν τον ευχαριστούσαν ή ήταν σημαντικές, δεν χαίρεται με τίποτα. Δεν έχει όρεξη για τίποτα, δεν έχει όρεξη για ζωή.
• αϋπνία ή υπερβολική υπνηλία (υπερυπνία), συχνές αφυπνίσεις, πρώϊμη αφύπνιση, δυσκολία επέλευσης ύπνου
• έλλειψη συγκέντρωσης ή δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων (αναποφασιστικότητα), σύγχυση
• Αισθήματα αναξιότητας, έντονες ενοχές και τύψεις, αισθήματα προσωπικής απαξίωσης, αυτομομφές, νιώθει ότι είναι ασήμαντος
• ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση (δηλαδή είτε ανησυχία, είτε η σκέψη, το συναίσθημα, η κινητικότητα γίνονται πιο αργά).
• επαναλαμβανόμενες ευχές θανάτου, σκέψεις θανάτου ή τάσεις αυτοκτονίας (αυτοκτονικός ιδεασμός)

και σωματικά συμπτώματα όπως

• αύξηση (υπερφαγία) ή μείωση της όρεξης (με αποτέλεσμα την σημαντική απώλεια βάρους)
• έλλειψη ενέργειας και αισθήματα κόπωσης (χρειάζεται διαφοροδιάγνωση με υπερκόπωση/σύνδρομο burnout)

Τονίζουμε πως αν υπάρχουν σκέψεις θανάτου ή τάσεις αυτοκτονίας, αυτό δεν είναι απλώς ένα "σύμπτωμα", αλλά μια επείγουσα ψυχιατρική κατάσταση. Η κατάθλιψη διαστρεβλώνει την πραγματικότητα και κάνει τον ασθενή να πιστεύει ότι δεν υπάρχει ελπίδα, ενώ υπάρχει θεραπεία. Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, καλέστε το 166 ή το 1018.

Τα αρνητικά συναισθήματα στην κατάθλιψη μπορεί κυμαίνονται μεταξύ της ήπιας θλίψης ή της μελαγχολίας και της βαθιάς απελπισίας. Ένας άνθρωπος που πάσχει από καταθλιψη θεωρεί την κατάστασή του μη αναστρέψιμη, αδιέξοδη, κλαίει συχνά και νιώθει μια ανεξήγητη εσωτερική θλίψη. Υπάρχουν αισθήματα απελπισίας, νιώθει αβοήθητος, σε αδιέξοδο και χωρίς ελπίδα, νιώθει πως δεν αντέχει άλλο. Ή μπορεί να υπάρχει ένα αίσθημα κενού, παγωμένα συναισθήματα, ή και πλήρη απώλεια συναισθημάτων. Ως συνέπεια αυτών κλείνεται στο σπίτι (απόσυρση), παραμένει στο κρεβάτι, στον καναπέ όλη μέρα (κλινοφιλία). Αποφεύγει τους άλλους ανθρώπους, τα τηλέφωνα, όλες οι κοινωνικές συναναστροφές φαίνονται βουνό.

Σε ορισμένους άντρες μπορεί να επικρατούν η ευερεθιστότητα και ο θυμός, παράλληλα με άλλα συμπτώματα κατάθλιψης.

Σωματικά συμπτώματα

Η κατάθλιψη έχει πάντα και μία σωματική συνιστώσα, η οποία μπορεί να εκφράζεται με συμπτώματα όπως:

• πόνο ή βάρος στο στήθος
• γαστρεντερικά προβλήματα
• πονοκεφάλους, ίλιγγο
• οσφυαλγία ή άλλους χρόνιους μυοσκελετικούς πόνους.
• μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, μειωμένη ενέργεια libido

Τα σωματικά συμπτώματα συχνά οδηγούν τους ασθενείς αρχικώς σε γιατρούς άλλους ειδικοτήτων (όπως νευρολόγους, γαστρεντερολόγους, καρδιολόγους) οι οποίοι μετά από ένα ενδελεχή οργανικό έλεγχο, παραπέμπουν τελικώς τον ασθενή σε ψυχίατρο.

Διάγνωση και Τεστ κατάθλιψης

Την διάγνωση της κατάθλιψης μπορεί να τη θέσει ένας Ψυχίατρος ή Νευρολόγος (ένας ψυχολόγος δεν μπορεί να εκτιμήσει την παρουσία κατάθλιψης, και συνήθως παραπέμπει στη βοήθεια ψυχιάτρου μόνο αν αναφερθεί αυτοκτονικός ιδεασμός).

Για να τεθεί η διάγνωση μπορεί να χρειαστούν και οργανικός έλεγχος (εξετάσεις αίματος ή/και μαγνητική εγκεφάλου) ώστε να αποκλειστούν ή να εντοπιστούν άλλα οργανικά ή νευρολογικά νοσήματα ως υπεύθυνα για τα συμπτώματα που παρουσιάζονται, όπως για παράδειγμα παθήσεις του θυροειδούς, καρδιολογικές παθήσεις, σακχαρώδης διαβήτης, κα.

Μπορείτε να κάνετε το online ΤΕΣΤ ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ, για να έχετε μία πρώτη εκτίμηση αν εμφανίζετε συμπτώματα κατάθλιψης και τη βαρύτητα αυτών.

Υπάρχει διαφορά μεταξύ "θλίψης" και "κατάθλιψης"

Η θλίψη θεωρείται ασθένεια (δηλαδή "κατάθλιψη") όταν τα συμπτώματα είναι έντονα, διαρκούν για τουλάχιστον δύο εβδομάδες και αρχίζουν να παρεμβαίνουν στην καθημερινότητα, στην εργασία και στην κοινωνική ζωή.

Τα προβλήματα και οι ατυχίες είναι ένα κομμάτι της ζωής και είναι φυσιολογικό οι άνθρωποι να βιώνουν την θλίψη προσωρινά όταν τα πράγματα δεν εξελίσσονται όπως θα ήθελαν, όταν υπάρχει ματαίωση. Έτσι λοιπόν λύπη και κατάθλιψη μπορούν να εκδηλωθούν μετά από μία απώλεια, στρες ή αποτυχία των προσπαθειών του ατόμου να εκπληρώσει κάποιο σημαντικό προσωπικό στόχο. Όμως ενώ η θλίψη είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια. Αυτό που χαρακτηρίζει την κατάθλιψη δεν είναι απλά η παρουσία των αρνητικών αισθημάτων, αλλά η μεγάλη ένταση και η μακρά τους διάρκεια, και το άτομο βιώνει επί μακρόν έντονα συναισθήματα απελπισίας, αυτολύπησης και απόγνωσης, νιώθοντας ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο. Και όλα αυτά έχουν επίπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου.

Όταν η θλίψη αντί να μειώνεται με το πέρασμα του χρόνου γίνεται πιο έντονη και διαρκεί περισσότερο από ένα μήνα εμποδίζοντας τις δραστηριότητες της «φυσιολογικής» ζωής (όπως είναι η δουλειά, η αυτοφροντίδα, η διατροφή, ο ύπνος και οι στενές μας σχέσεις) τότε είναι πιθανόν να υποφέρουμε από κατάθλιψη και να χρειαζόμαστε τη βοήθεια κάποιου ειδικού ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή για να την αντιμετωπίσουμε.

Καταθλιπτικό επεισόδιο

Αναλόγως των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και της βαρύτητας αυτών, το ψυχιατρικό ταξινομικό σύστημα ICD-10 διακρίνει υποτύπους ενός καταθλιπτικού επεισοδίου, όπως για παράδειγμα:

ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ	ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΗΠΙΟ καταθλιπτικό επεισόδιο (F32.0)	Λίγα συμπτώματα, η ένταση των οποίων καθιστά την κατάσταση δυσφορική μεν, όμως γενικά ακόμα διαχειρίσιμη. Ο ασθενής έχει ήπια έκπτωση στην προσωπική ή την επαγγελματική ζωή του.
ΜΕΤΡΙΑΣ βαρύτητας καταθλιπτικό επεισόδιο (F32.1)	Ο αριθμός των συμπτωμάτων, η ένταση συμπτωμάτων και η δυσλειτουργία είναι μεταξύ αυτών που προσδιορίζονται για το "ήπιο" και "σοβαρό" καταθλιπτικό επεισόδιο.
ΒΑΡΥ καταθλιπτικό επεισόδιο (F32.2)	Πολλαπλά καταθλιπτικά συμπτώματα, η ένταση των οποίων είναι σοβαρή και η συνολική κατάσταση μη διαχειρίσιμη. Τα συμπτώματα προκαλούν σημαντικότατη δυσλειτουργία στην κοινωνική και επαγγελματική ζωή.

 

Τυπικά ένα καταθλιπτικό επεισόδιο συνήθως έχει διάρκεια 4-8 μήνες, χωρίς φάρμακα ή άλλες παρεμβάσεις. Ο χρόνος αυτός εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, ιδιαίτερη σημασία έχει η βαρύτητα του καταθλιπτικού επεισοδίου, όπως περιγράφηκε παραπάνω.

Τύποι κατάθλιψης

Η μείζων κατάθλιψη (γνωστή ως μείζων καταθλιπτική διαταραχή, μονοπολική κατάθλιψη) είναι η πιο συχνή και τυπική μορφή. Ωστόσο, υπάρχουν πολλοί άλλοι υποτύποι που διαφέρουν ως προς τη διάρκεια, την αιτία και τη βαρύτητα:

Τύπος Κατάθλιψης	Κύρια Χαρακτηριστικά
Δυσθυμία	Χρόνια μορφή κατάθλιψης με ηπιότερα συμπτώματα, αλλά επίμονα (συνήθως > 2 χρόνια).
Αγχώδης κατάθλιψη	Συνύπαρξη καταθλιπτικής διάθεσης με έντονο άγχος, ανησυχία και σωματική υπερένταση.
Μελαγχολική κατάθλιψη	Βαρύτερη «βιολογική» εικόνα με έντονη ανηδονία και χαρακτηριστική ψυχοκινητική επιβράδυνση/διέγερση.
Ψυχωσική κατάθλιψη	Βαριά μορφή που μπορεί να συνοδεύεται από παραληρητικές ιδέες ή/και ψευδαισθήσεις και απαιτεί άμεση ιατρική αξιολόγηση.
Εποχική κατάθλιψη	Εμφανίζεται σε συγκεκριμένες εποχές (συχνά φθινόπωρο/χειμώνα) και σχετίζεται με μειωμένη έκθεση στο φως.
Επιλόχειος κατάθλιψη	Κατάθλιψη μετά τον τοκετό (διαφέρει από τα «baby blues») και χρειάζεται έγκαιρη αναγνώριση/παρέμβαση.
Διπολική διαταραχή	Δεν είναι «τύπος κατάθλιψης», αλλά συχνά παρουσιάζεται με καταθλιπτικά επεισόδια και εναλλαγές με μανία/υπομανία.
Αντιδραστική κατάθλιψη	Συμπτωματολογία που πυροδοτείται σε στενή χρονική σχέση με συγκεκριμένο στρεσογόνο γεγονός ζωής (π.χ. πένθος, χωρισμός).
Υποτροπιάζουσα κατάθλιψη	Επαναλαμβανόμενα επεισόδια με κίνδυνο σημαντικής έκπτωσης λειτουργικότητας· σε βαριές μορφές μπορεί να υπάρχει εργασιακή/ασφαλιστική διάσταση.

Σημείωση: Στις πιο βαριές μορφές, όπως η υποτροπιάζουσα μείζων κατάθλιψη, μπορεί υπό προϋποθέσεις να χορηγηθεί αναπηρική σύνταξη.

Αίτια της κατάθλιψης

Η κατάθλιψη είναι μια περίπλοκη και πολυπαραγοντική πάθηση. Οι νευροεπιστήμες έχουν εντοπίσει τα αίτια που κατατάσσονται σε ψυχολογικούς, περιβαλλοντολογικούς, γενετικούς, και βιολογικούς παράγοντες. Ο κίνδυνος δηλαδή για την πυροδότηση ενός καταθλιπτικού επεισοδίου μπορεί να οφείλεται σε ψυχικά τραύματα, απώλεια αγαπημένων προσώπων, δύσκολες διαπροσωπικές σχέσεις ή στρεσογόνα (αρνητικά) γεγονότα τα οποία δρουν με τη συνέργεια γονιδίων, τα οποία αλληλεπιδρούν με περιβαλλοντολογικούς ή άλλους παράγοντες.

Η σύγχρονη προσέγγιση υπερβαίνει την απλοποιημένη ιδέα της "έλλειψης σεροτονίνης". Η κατάθλιψη σήμερα θεωρείται ότι σχετίζεται με τη συνολική δυσλειτουργία του μεταιχμιακού συστήματος, νευροδιαβιβαστών (σεροτονίνη, GABA, νοραδρεναλίνη, ντοπαμίνη, γλουταμικό). Η έρευνα πλέον στρέφεται και σε νέους μηχανισμούς, όπως τα κανάλια ιόντων KCNQ που φαίνεται να παίζουν κρίσιμο ρόλο ειδικά στην αντιμετώπιση της ανηδονίας,⁽⁵⁾ ανοίγοντας δρόμους για στοχευμένες θεραπείες.

Οι έρευνες υποδηλώνουν ότι η κατάθλιψη σχετίζεται επίσης και με την νευρογλοία, τον εγκεφαλικό νευροτροφικό παράγοντα (BDNF) και τη μειωμένη νευροπλαστικότητα, δηλαδή την ικανότητα του εγκεφάλου να προσαρμόζεται και να αλλάζει ως απάντηση στις εμπειρίες της ζωής.

Πιθανοί βιολογικοί παράγοντες κινδύνου είναι και οι παρακάτω:

• άλλες χρόνιες σωματικές παθήσεις. Πρόσφατη μελέτη σε εθνικό επίπεδο (2025) επιβεβαίωσε ότι πάνω από 30 ιατρικές καταστάσεις συνδέονται άμεσα με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης μείζονος κατάθλιψης, υπογραμμίζοντας τη βιολογική βάση της νόσου.⁽⁶⁾
• ανεπάρκεια βιταμινών (όπως B12, φυλλικό οξύ, κα)
• διάφορα φάρμακα (όπως αντισυλληπτικά), εξαρτησιογόνες ουσίες (κάνναβη, κοκαΐνη, κα) και αλκοόλ
• ορμονικές αλλαγές (όπως για παράδειγμα στην επιλόχειο κατάθλιψη) ή προβλήματα θυρεοειδούς
• βιοχημική ανισορροπία στον εγκέφαλο, που κυρίως αφορά τους νευροδιαβιβαστές σεροτονίνη και ντοπαμίνη
• γενετικοί παράγοντες (επιβαρυντικά γονίδια, οικογενειακό ιστορικό συναισθηματικών ή άλλων ψυχικών διαταραχών).
• διαταραχές των μιτοχονδρίων
• υπάρχουν μελέτες που δείχνουν μία σχέση του εγκεφάλου και του εντερικού μικροβιώματος

Η Κλινική μου εμπειρία ως ψυχίατρος

Στην κλινική πράξη ως ψυχίατρος MD MSc ECP, συχνά βλέπω ασθενείς να νομίζουν πως η κατάθλιψη είναι απλώς μια "χημική ανισορροπία" που θα λυθεί "μαγικά" με ένα χάπι. Σαφώς και τα αντικαταθλιπτικά είναι πολύ βοηθητικά, όμως η εμπειρία μου δείχνει ότι η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι ένας συνδυασμός:⁽¹⁴⁾ τα αντικαταθλιπτικά (όταν κρίνονται απαραίτητα) δημιουργούν τις συνθήκες για να λειτουργήσει καλύτερα η ψυχοθεραπεία, ενώ μέθοδοι όπως το EMDR βοηθούν στην επεξεργασία των τραυμάτων που συχνά αποτελούν την ψυχολογική ρίζα του προβλήματος. Οι ασθενείς που επενδύουν στην ψυχοθεραπεία τους και κάνουν αλλαγές στον τρόπο ζωής τους, έχουν θεαματικά καλύτερη πορεία και λιγότερες υποτροπές.

Ψυχολογικά αίτια και γεγονότα ζωής

Οι ψυχολογικοί παράγοντες που ακολουθούν είναι επιβαρυντικοί και κάνουν τους ανθρώπους πιο επιρρεπείς στο να εμφανίσουν κατάθλιψη:⁽⁹⁾

• έντονα θλιβερά ή τραυματικά γεγονότα (πένθος, θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου, σοβαρές ασθένειες)
• προβλήματα σχέσεων (χωρισμός, διαζύγιο, κα)
• ψυχοπιεστικά γεγονότα (ανεργία, οικονομικές αποτυχίες, έντονες προσβολές, κλπ)
• αρνητικός τρόπος σκέψης, αρνητικές πεποιθήσεις, απαισιοδοξία
• επιβαρυμένη παιδική ηλικία (για παράδειγμα: παραμέληση, βία, κακοποίηση, επικριτικοί γονείς, θάνατος γονέα, προβλήματα υγείας γονιών).

Εκτός από τη βιολογική προσέγγιση λοιπόν υπάρχουν και ψυχολογικές ερμηνείες για τα αίτια της κατάθλιψης:

• Γνωσιακή προσέγγιση: υπάρχουν παθολογικές πεποιθήσεις (γνωσίες), όπως η αναξιότητα του εαυτού, ένα μέλλον χωρίς ελπίδα και το εχθρικό περιβάλλον και αρνητικός τρόπος σκέψης.
• Συμπεριφορική προσέγγιση: πρόκειται για μια αντίδραση του ατόμου σε συνθήκες που θα ήθελε να μεταβάλει, αλλά αδυνατεί (μαθημένη αβοηθητότητα)
• Συστημική προσέγγιση: το άτομο αναλαμβάνει το "ρόλο του ασθενή", θυσιάζεται για να αποτρέψει τις επίφοβες αλλαγές στην οικογένεια.

Κληρονομικότητα και γονίδια

Υπάρχουν μελέτες και στοιχεία που δείχνουν ότι κληρονομικοί παράγοντες εμπλέκονται στην κατάθλιψη. Ωστόσο εκείνες οι περιπτώσεις που κυρίως οφείλονται σε γονιδιακούς παράγοντες και μόνο, είναι η μειοψηφία. Αφορούν περισσότερο περιπτώσεις με πρώιμη έναρξη και υποτροπιάζουσες μορφές.

Όμως εκτός των γονιδίων/DNA, στις οικογένειες μεταφέρονται διαγενεακά αρνητικές πεποιθήσεις, συμπεριφορές, ψυχικά τραύματα και συναισθηματικές συγκρούσεις οι οποίες αποτελούν το υπόστρωμα για την εμφάνιση κατάθλιψης. Αυτό γίνεται με δύο τρόπους: είτε μέσα από συμπεριφορές που μαθαίνονται (ασυνείδητα) στην παιδική ηλικία, είτε μέσω επιγενετικών μηχανισμών (επηρεάζοντας την έκφραση των γονιδίων/DNA).

Στίγμα και κατάθλιψη

Οι καταθλιπτικοί ασθενείς συχνά έρχονται αντιμέτωποι με το στίγμα που συνοδεύει τους «ψυχικά ασθενείς» και τα διάφορα ταμπού και φοβίες, όπως ότι δεν θέλουν να πάρουν "ψυχοφάρμακα", φοβούνται τις παρενέργειες των αντικαταθλιπτικών ή δεν θέλουν να επισκεφτούν "ψυχίατρο" (για αυτό επισκέπτονται μη ειδικούς, όπως ψυχολόγους, με αποτέλεσμα λάθος διαγνώσεις και ανεπαρκή θεραπεία). Οι συγγενείς και οι φίλοι δεν ξέρουν πως να συμπεριφερθούν, με αποτέλεσμα να ακούνε πολλά λόγια που δεν βοηθάνε, όπως "όλα είναι στο μυαλό σου", "ξεπέρασέ το", "εσύ το προκαλείς", φράσεις που βεβαίως όχι μόνο δεν βοηθάνε, αλλά κάνουν τον ασθενή να αισθάνεται χειρότερα και περισσότερες ενοχές, ως να ευθύνεται ο ίδιος για την νόσο που εμφανίζει.

Οι προκαταλήψεις και οι φοβίες έχουν επίσης ως αποτέλεσμα την άρνησή των ασθενών να αναζητήσουν βοήθεια, είτε στα πρώιμα στάδια της κατάθλιψης (όπου τα θέματα αυτά είναι πιο απλά να αντιμετωπιστούν), είτε όταν επιδεινωθούν και παγιωθούν μέσα τους τα αρνητικά συναισθήματα, οι αρνητικές σκέψεις και οι νευροχημικές αλλαγές (δυσλειτουργία εγκεφάλου, μειωμένα επίπεδα σεροτονίνης, αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, κα).

Θεραπεία κατάθλιψης: Φάρμακα και Ψυχοθεραπεία

Η θεραπεία της κατάθλιψης εξαρτάται από:

• τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και
• από τις προτιμήσεις του ασθενούς.⁽¹⁾
• τη συστηματική παρακολούθηση της πορείας με κλινικές κλίμακες.⁽⁷⁾

Η τυπική θεραπεία για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης αφορά τη λήψη αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, τα οποία βοηθάνε σε χρονικό διάστημα 3-4 εβδομάδων.⁽²⁾ Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα ενισχύουν τους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου και τη νευροπλαστικότητα, και κατ'επέκταση τη δυνατότητα διαχείρισης συναισθημάτων και σκέψεων.⁽¹⁶⁾ Γενικά χρησιμοποιούνται τα νεότερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα (SSRI/SNRI) όπως Zoloft, Ladose, Seropram, Cipralex, Seroxat, σε συνδυασμό με αγχολυτικά (πχ Xanax, Lexotanil, Tavor).

Η λήψη των αντικαταθλιπτικών πρέπει να είναι παρατεταμένη, συχνά για 6-12 μήνες, ή ακόμα και για χρόνια (ιδίως αν δεν συμπληρώνεται η θεραπεία από μια ουσιαστική ψυχοθεραπεία), αναλόγως των αιτιών, των συνθηκών ζωής του ασθενούς, και του βιολογικού υποστρώματος (αν υπάρχει κληρονομική/γονιδιακή επιβάρυνση).^(4)(11) Για παράδειγμα ασθενείς με βαριά κατάθλιψη θα χρειαστούν απαραιτήτως φαρμακευτική αγωγή για ένα διάστημα ενός έτους.

Στο ιατρείο, η πιο συχνή ερώτηση που δέχομαι είναι: "Γιατρέ, θα εθιστώ στα αντικαταθλιπτικά;". Η απάντηση είναι ξεκάθαρα όχι. Τα σύγχρονα αντικαταθλιπτικά δεν προκαλούν εξάρτηση, αντίθετα με τα ηρεμιστικά που χρειάζονται προσοχή και χρήση για μικρό χρονικό διάστημα. Ωστόσο η διακοπή τους πρέπει να γίνεται σταδιακά και πάντα με οδηγίες γιατρού, για την αποφυγή συμπτωμάτων απόσυρσης.

Η ψυχοθεραπεία πλέον αποτελεί τη σύγχρονη μέθοδο θεραπείας, σε συνδυασμό με την αντικαταθλιπτική αγωγή (όπου κρίνεται απαραίτητο). Μέσω της ψυχοθεραπείας ο άνθρωπος μπορεί να αντιμετωπίσει τα αδιέξοδα που βιώνει, να βελτιώσει τη σχέση με τον εαυτό του και τους γύρω του. Μελέτες έχουν αποδείξει την αξία της ψυχοθεραπείας και πως έχει μεγαλύτερα οφέλη μακροπρόθεσμα, σε σχέση με τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.⁽³⁾ Χρειάζεται μεγάλη προσοχή ωστόσο στην επιλογή της ψυχοθεραπευτικής μεθόδου και της εμπειρίας του ψυχοθεραπευτή, διαφορετικά δεν έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Τρόπος ζωής και Αυτοβοήθεια: βήματα για φυσική ενίσχυση

Η θεραπεία δεν τελειώνει στο ιατρείο του ψυχιάτρου. Μικρές αλλαγές στην καθημερινότητα λειτουργούν βοηθητικά αθροιστικά:

• Σωματική άσκηση: 30 λεπτά περπάτημα την ημέρα αυξάνουν τα επίπεδα ντοπαμίνης και σεροτονίνης με φυσικό τρόπο.⁽¹⁰⁾
• Πρόγραμμα ύπνου: η κατάθλιψη "τρέφεται" από τον προβληματικό ύπνο. Προσπαθήστε να έχετε σταθερό πρόγραμμα και να ακολουθείτε τους κανόνες υγιεινής του ύπνου.
• Διατροφή: περιορίστε τη ζάχαρη και το αλκοόλ, και ενισχύστε τη δίαιτά σας με Ω-3 λιπαρά οξέα.
• Κοινωνική σύνδεση: η απομόνωση είναι σύμπτωμα αλλά και αιτία επιδείνωσης. Η επαφή με αγαπημένα πρόσωπα, έστω και για λίγο, είναι θεραπευτική.

Εξειδικευμένες βιολογικές θεραπείες (για ανθεκτική κατάθλιψη)

Σε περιπτώσεις όπου η φαρμακευτική αγωγή δεν επαρκεί (ανθεκτική κατάθλιψη), η σύγχρονη ψυχιατρική διαθέτει εξειδικευμένα εργαλεία. Αυτά είναι αμιγώς ιατρικές πράξεις που απαιτούν ειδική παρακολούθηση:

• Θεραπείες εγκεφαλικής διέγερσης: περιλαμβάνουν την Ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT) για βαριές περιπτώσεις, και τις νεότερες μεθόδους όπως το rTMS (Διακρανιακός Μαγνητικός Ερεθισμός) και το tDCS.
• Η κλινική μου άποψη για το TMS: παρόλο που διαφημίζεται ευρέως, η εμπειρία δείχνει ότι οι διάφορες μορφές TMS έχουν υψηλό κόστος και συχνά μεγάλα ποσοστά υποτροπής. Επίσης για να έχουν αποτέλεσμα, πρέπει να εφαρμόζονται αυστηρά από ψυχιάτρους με μεγάλη κλινική εμπειρία και όχι ως "εύκολη λύση".
• Νεότερες φαρμακευτικές επιλογές: Η κεταμίνη (και η esketamine) αποτελεί μια νέα ελπιδοφόρα θεραπεία ταχείας δράσης για ανθεκτικά περιστατικά, η οποία χορηγείται αποκλειστικά σε ελεγχόμενο ιατρικό περιβάλλον.

Συμπληρωματικές προσεγγίσεις & φυσική ενίσχυση

Για όσους αναζητούν θεραπεία για την κατάθλιψη χωρίς φάρμακα (σε ήπιες μορφές) ή επιθυμούν να ενισχύσουν τη θεραπεία τους με φυσικό τρόπο, υπάρχουν τεκμηριωμένες επιλογές:

• Ψυχοθεραπεία τραύματος: η τραυματοθεραπεία EMDR είναι αναντικατάστατο εργαλείο, ειδικά όταν η κατάθλιψη πυροδοτήθηκε από στρεσογόνα γεγονότα, πένθος ή ψυχικά τραύματα.​⁽⁸⁾
• Βελονισμός: πρόσφατα δεδομένα υποστηρίζουν τη χρήση του ως συμπληρωματική μέθοδο για τη μείωση του άγχους και της αϋπνίας που συνοδεύουν την κατάθλιψη.⁽¹³⁾​
• Φυσικά συμπληρώματα: ουσίες όπως τα Ω-3 λιπαρά, το CBD ή το 5-HTP μπορούν θεωρητικά να βοηθήσουν, αλλά χρειάζεται προσοχή: δεν αντικαθιστούν την ιατρική αγωγή στη βαριά κατάθλιψη. Πάντα πρέπει να συμβουλεύεστε τον ψυχίατρό σας πριν τη λήψη τους, καθώς μπορεί να αλληλεπιδράσουν με την αγωγή σας.

Η προσέγγισή μου: ολιστική αντιμετώπιση

Η σύγχρονη ψυχιατρική δεν μένει πλέον μόνο στην καταστολή των συμπτωμάτων. Ο στόχος είναι η πλήρης ύφεση και η λειτουργική αποκατάσταση.

Η εμπειρία μου δείχνει ότι τα βέλτιστα αποτελέσματα επιτυγχάνονται όταν εφαρμόζουμε το συνδυαστικό μοντέλο, ιδιαίτερα στις βαρύτερες περιπτώσεις κατάθλιψης:

• Βιολογική υπστήριξη: φαρμακευτική αγωγή (όπου κρίνεται απαραίτητη) για την άμεση ανακούφιση και τη νευροχημική ισορροπία.
• Ψυχοθεραπευτική εμβάθυνση: παράλληλα με την αγωγή, η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ είναι αυτή που θα «οχυρώσει» τον άνθρωπο απέναντι σε μελλοντικές υποτροπές, βοηθώντας τον να αλλάξει από τα βαθύτερα ψυχολογικά αίτια της κατάθλιψης.
• Πιο ειδικά, σε περιπτώσεις όπου η κατάθλιψη πυροδοτήθηκε από πένθος, χωρισμό ή τραυματικά γεγονότα ζωής, η απλή συζήτηση συχνά δεν αρκεί. Εδώ εντάσσονται θεραπευτικά εργαλεία όπως το EMDR, το οποίο στοχεύει στην επεξεργασία του ψυχικού τραύματος.

Με την παραπάνω συνδυαστική αυτή προσέγγιση, παρατηρούμε συχνά ταχύτερη ανακούφιση των συμπτωμάτων σε σχέση με την αποκλειστική χρήση μίας μόνο θεραπευτικής μεθόδου.​⁽¹⁴⁾

Ο ασθενής δεν μαθαίνει απλώς να ζει με την κατάθλιψη, αλλά επεξεργάζεται τα βαθύτερα αίτια που την προκάλεσαν, μειώνοντας δραστικά τις πιθανότητες μελλοντικής υποτροπής.

Tηλέφωνα για επείγοντα περιστατικά

Σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης, καλέστε αμέσως το 166 ή τα παρακάτω τηλέφωνα:

1018: 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία, "Κλίμακα". Λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, 7 ημέρες την εβδομάδα. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές.

10306: "Γραμμή" Ψυχοκοινωνικής Υποστήριξης, λειτουργεί δωρεάν και ανώνυμα όλο το 24ωρο. Σκοπός είναι η παροχή υποστήριξης, πληροφόρησης και καθοδήγησης

Συχνές Ερωτήσεις για την κατάθλιψη (FAQ)

Βιβλιογραφία

1. National Institute for Health and Care Excellence (NICE), et al. (2022). Depression in adults: Treatment and management (NG222). NICE Guideline.
2. Qaseem, A., et al. (2023). Nonpharmacologic and pharmacologic treatments for adults with major depressive disorder: A living clinical guideline from the American College of Physicians. Annals of Internal Medicine, 176(1), 1–17.
3. American Psychological Association, et al. (2019). Clinical practice guideline for the treatment of depression across three age cohorts. American Psychologist.
4. Pigott, H. E., et al. (2023). What are the treatment remission, response and extent of improvement in the STAR*D study? Reanalysis of the remission and response rates. BMJ Open, 13(7), e063095.
5. Murrough, J., et al. (2024). Developing KCNQ (Kv7) Type Channel Openers for Anhedonia and Depression: An Experimental Medicine Approach. Biological Psychiatry, 95(10), S9–S10.
6. Sigvardsen, P. E., et al. (2025). Medical conditions and the risk of subsequent major depressive disorder: a nationwide, register-based, retrospective cohort study. The Lancet Public Health, 10(6), e503–e511.
7. Husain, M. I., et al. (2025). Measurement-Based Care to Enhance Antidepressant Treatment Outcomes in Major Depressive Disorder. JAMA Network Open, 8(9), e2529427.
8. Seok, J.-W., & Kim, J. I. (2024). The efficacy of EMDR for depression: A meta-analysis and meta-regression of randomized controlled trials. Journal of Clinical Medicine, 13(18), 5633.
9. Remes, O., et al. (2021). Biological, Psychological, and Social Determinants of Depression: A Review of Recent Literature. Brain Sciences, 11(12), 1633.
10. Royal College of General Practitioners. (2020). Physical activity, exercise and immune function: Evidence summary.
11. American Psychiatric Association, et al. (2022). Practice guideline updates for the assessment and treatment of major depressive disorder. American Psychiatric Association Guidelines.
12. Brody, D. J., et al. (2025). Depression prevalence in adolescents and adults: United States, August 2021–August 2023. NCHS Data Brief, 527.
13. Tan, Y., et al. (2024). Efficacy of acupuncture for depression: A systematic review and meta-analysis. Frontiers in Neuroscience, 18, 1347651.
14. Cuijpers, P., et al. (2014). Adding psychotherapy to antidepressant medication in depression and anxiety disorders: a meta-analysis. World Psychiatry, 13(1), 56–67.
15. Malhi, G. S., & Mann, J. J. (2018). Depression. The Lancet, 392(10161), 2299–2312.
16. Cipriani, A., et al. (2018). Comparative efficacy and acceptability of 21 antidepressant drugs for the acute treatment of adults with major depressive disorder: a systematic review and network meta-analysis. The Lancet, 391(10128), 1357–1366.