Χαρακτηριστικά των διαταραχών προσωπικότητας

Χαρακτηριστικά στοιχεία των Διαταραχών Προσωπικότητας

Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι πολύπλοκες ψυχικές καταστάσεις που μπορεί να είναι από ήπιες και διαχειρίσιμες, μέχρι σοβαρές που έχουν αντίκτυπο στην λειτουργικότητα του ατόμου. Οι διαταραχές προσωπικότητας μπορεί να έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε πολλές πτυχές της ζωής ενός ατόμου, όπως η συμπεριφορά, η σκέψη, τα συναισθήματα σε καθημερινή βάση, η συνολική υγεία και ευεξία. Οι διαταραχές προσωπικότητας επίσης έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων που είναι κοντά στο άτομο με τη διαταραχή.

Υπάρχουν δέκα αναγνωρισμένες διαταραχές προσωπικότητας, και τα συμπτώματα που βιώνει κάποιος διαφέρουν και εξαρτώνται από το συγκεκριμένο τύπο διαταραχής που αντιμετωπίζει. Ίσως να θεωρείτε ότι πληρείτε τα κριτήρια για διαφορετικούς τύπους διαταραχών προσωπικότητας, ενώ άνθρωποι με τελείως διαφορετικές εμπειρίες και προσωπικότητες ίσως να έχουν την ίδια διαταραχή προσωπικότητας.

Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι :

Ομάδα Α, ασυνήθεις, εκκεντρικές. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει τις ακόλουθες διαταραχές προσωπικότητας με διακριτά χαρακτηριστικά :

• Παρανοειδής: Δυσπιστία και καχυποψία
• Σχιζοειδής: Αδιαφορία για τους άλλους
• Σχιζότυπη: Εκκεντρικές ιδέες και συμπεριφορές

Ομάδα Β, δραματικές, συναισθηματικές, ασταθείς. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει τις ακόλουθες διαταραχές προσωπικότητας με διακριτά χαρακτηριστικά:

• Αντικοινωνική: Κοινωνική ανευθυνότητα, αδιαφορία για τους άλλους, εξαπάτηση και χειραγώγηση των άλλων με κάθε δυνατό τρόμο (πχ ψέματα) για προσωπικό κέρδος.
• Οριακή (Μεταιχμιακή): Αποφυγή της εγκατάλειψης και συναισθηματική αστάθεια
• Ιστριονική: Αναζήτηση προσοχής
• Ναρκισσιστική: Εύθραυστη αυτοεκτίμηση και αίσθηση μεγαλείου, υπερβολικός εγωκεντρισμός, ψέματα

Ομάδα Γ, ανασφαλείς, αγχοφοβικές. Αυτή η ομάδα περιλαμβάνει τις ακόλουθες διαταραχές προσωπικότητας με διακριτά χαρακτηριστικά:

• Αποφευκτική: Αποφυγή διαπροσωπικών επαφών λόγω της υπερευαισθησίας στην απόρριψη
• Εξαρτητική: Υποταγή και ανάγκη για φροντίδα
• Ιδεοψυχαναγκαστική: Τελειομανία, μεθοδικότητα, επιμονή

Οι διαταραχές προσωπικότητας χαρακτηρίζονται από μακροχρόνια μοτίβα συμπεριφοράς:

Διαταραχές Προσωπικότητας	ΚΥΡΙΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ / ΚΡΙΤΗΡΙΑ
Αντικοινωνική	παραβίαση των δικαιωμάτων των άλλων, έλλειψη ενσυναίσθησης, χειριστική και παρορμητική συμπεριφορά
Αποφευκτική	αναστολή ως προς την κοινωνική έκθεση και ακραία ευαισθησία στην αρνητική κριτική
Εξαρτητική	παθολογική ανάγκη για εξάρτηση και φροντίδα από τους άλλους
Ιστριονική / Δραματική	η δραματική διαταραχή χαρακτηρίζεται από υπερβολική έκφραση των συναισθημάτων και διαρκή αναζήτηση της προσοχής των άλλων, ψέματα
Ναρκισσιστική	αίσθημα μεγαλείου, ανάγκη για θαυμασμό από άλλους και έλλειψη ενσυναίσθησης
Οριακή (ΟΔΠ)/ Μεταιχμιακή	αστάθεια στις σχέσεις, στην εικόνα εαυτού, στην ταυτότητα και στο συναίσθημα, μηδενική ανοχή στην απόρριψη, εξιδανίκευση και και υποτίμηση προσώπων, παρορμητικές και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές
Παρανοειδής	υπερβολική καχυποψία και έλλειψη εμπιστοσύνη στους άλλους
Σχιζοειδής	έλλειψη ενδιαφέροντος και κινήτρου για κοινωνικές σχέσεις, απάθεια και περιορισμένη έκφραση συναισθημάτων
Σχιζότυπη	εξαιρετική δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις και γνωστικές ή αντιληπτικές παραμορφώσεις
Ψυχαναγκαστική-Καταναγκαστική	ακραία προσκόλληση στους κανόνες, τελειοθηρία και ανάγκη για άσκηση ελέγχου

Εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας

Το άτομο με εξαρτητική διαταραχή προσωπικότητας παρουσιάζει συνεχή και γενικευμένη ανάγκη να το φροντίζουν, η οποία το οδηγεί στο να υποτάσσεται και να προσκολλάται στους άλλους, ενώ βιώνει επίμονο και μη ρεαλιστικό φόβο εγκατάλειψης. Βασίζεται στους άλλους για τη λήψη αποφάσεων, η στάση του μοιάζει υποτακτική ή παθητική και μπορεί να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Επίσης, δέχεται όσα κάνουν οι άλλοι για να μην χάσει την υποστήριξη τους, ακόμη και αν δεν συμφωνεί με τις πράξεις ή τις απόψεις τους.

Τα συμπτώματα της εξαρτητικής διαταραχής προσωπικότητας περιλαμβάνουν:

• Εξαρτητική συμπεριφορά
• Υπερβολικό και μη ρεαλιστικό φόβο εγκατάλειψης
• Γενικευμένη ανάγκη για φροντίδα από τους άλλους
• Δυσκολία στη λήψη αποφάσεων
• Ανάληψη των ευθυνών από τους άλλους σε πολλές πτυχές της ζωής
• Αβοηθητότητα όταν το άτομο είναι μόνος του
• Ευχαρίστηση των άλλων ώστε το άτομο να κερδίζει την επιβεβαίωση
• Δυσκολία στο να κάνει πράγματα κάποιος μόνος του

Παρανοειδής διαταραχή προσωπικότητας

Τα άτομα με παρανοειδή διαταραχή προσωπικότητας υποφέρουν από συνεχή και γενικευμένη καχυποψία για τους άλλους και τα κίνητρά τους. Χωρίς να υπάρχουν στοιχεία, υποπτεύονται ότι οι άλλοι θα τους εκμεταλλευτούν , θα τους βλάψουν ή θα τους εξαπατήσουν. Αυτή η διαταραχή προσωπικότητας προκαλεί φόβο για καθημερινές δραστηριότητες, και οι άλλοι άνθρωποι να είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικοί όταν η κατάσταση γίνεται εχθρική.

Τα συμπτώματα της παρανοειδούς διαταραχής προσωπικότητας περιλαμβάνουν:

• Παρανοϊκές σκέψεις
• Καχυποψία για τους άλλους ανθρώπους και υποψία ότι θα τους βλάψουν ή θα τους εξαπατήσουν
• Αμφιβολία για την πίστη των ανθρώπων που είναι κοντά τους
• Έλλειψη εμπιστοσύνης στους άλλους ανθρώπους
• Μνησικακία
• Υπερβολική σκέψη και εξαγωγή συμπερασμάτων για τις πράξεις, τις απόψεις και τις προθέσεις των άλλων
• Υπερβολική ευαισθησία στην κριτική
• Αμυντικότητα και αντιδραστικότητα
• Θυμός
• Γρήγορες αντιδράσεις σε αντιληπτά προβλήματα
• Δυσκολία στην χαλάρωση

Σχιζοειδής διαταραχή προσωπικότητας

Το άτομο με σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας παρουσιάζει ένα διάχυτο πρότυπο αποσύνδεσης από κοινωνικές σχέσεις, και περιορισμένο εύρος συναισθηματικής έκφρασης. Δεν επιθυμεί στενές σχέσεις και με τα μέλη της οικογένειάς του, και δείχνει συγκινησιακή ψυχρότητα. Όλα αυτά οδηγούν το άτομο με σχιζοειδή διαταραχή προσωπικότητας να είναι απόμακρο, αποκομμένο και απομονωμένο, και δυσκολεύεται να βιώσει χαρά και ευχαρίστηση από την καθημερινότητα του.

Τα συμπτώματα της σχιζοειδούς διαταραχής προσωπικότητας περιλαμβάνουν:

• Αποφυγή δημιουργίας σχέσεων με νέους ανθρώπους
• Μοναξιά
• Έλλειψη ευχαρίστηση από τις καθημερινές δραστηριότητες
• Έλλειψη σεξουαλικού  ενδιαφέροντος
• Έλλειψη ατόμων για επικοινωνία εκτός από τα μέλη της οικογένειας
• Αδιαφορία για τη γνώμη των άλλων
• Έλλειψη κινήτρων
• Δυσκολία στην έκφραση των συναισθημάτων ή την κατάλληλη ανταπόκριση σε διαφορετικές καταστάσεις

Σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας

Τα άτομα με σχιζότυπη διαταραχή προσωπικότητας έχουν ένα συνεχές και γενικευμένο πρότυπο κοινωνικών και διαπροσωπικών ελλειμμάτων. Έχουν πολύ λίγες στενές σχέσεις έξω από την οικογένεια. Αυτό συμβαίνει εξαιτίας της δυσκολίας τους να καταλάβουν πως αναπτύσσονται οι σχέσεις και επίσης το πώς η συμπεριφορά τους επηρεάζει τους άλλους. Ίσως επίσης να δυσκολεύονται να κατανοήσουν ή να εμπιστευτούν τους άλλους. Οι άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή έχουν εκκεντρική συμπεριφορά, όπως το να χρησιμοποιούν λέξεις, φράσεις και πράξεις που φαίνεται να μην είναι κατάλληλες για την εκάστοτε περίσταση, και να θεωρούνται ασυνήθιστες από τους άλλους ανθρώπους.  Αυτή η διαταραχή μπορεί να προκαλέσει ψευδείς σκέψεις και πεποιθήσεις, όπως το να πιστεύει κάποιος ότι είναι διάσημος ή έχει υπερδυνάμεις, πράγμα το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλειώδεις σκέψεις και αισθήματα έντασης όταν οι άλλοι άνθρωποι δεν συμμερίζονται αυτή την άποψη. Λόγω των εκκεντρικών σκέψεων και συμπεριφορών αυτή της διαταραχής, τα άτομα δυσκολεύονται να αναπτύξουν ή να διατηρήσουν στενές σχέσεις.

Τα συμπτώματα της σχιζότυπης διαταραχής προσωπικότητας περιλαμβάνουν:

• Δυσφορία στις στενές σχέσεις
• Διαστρεβλωμένες σκέψεις και παραισθήσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε παράξενη συμπεριφορά
• Παράνοια και καχυποψία
• Έλλειψη ατόμων για επικοινωνία εκτός από τα μέλη της οικογένειας
• Εκκεντρικές συμπεριφορές και παράξενες αντιδράσεις σε διάφορες καταστάσεις
• Υπερβολική ανησυχία όταν είναι με άλλους ανθρώπους
• Συναισθηματική αδιαφορία ή ακατάλληλες συναισθηματικές αντιδράσεις

Οριακή διαταραχή προσωπικότητας (Μεταιχμιακή)

Η κλινική εικόνα ενός ατόμου με οριακή διαταραχή της προσωπικότητας (ΟΔΠ) χαρακτηρίζεται από ένα διαχρονικά σταθερό πρότυπο αστάθειας που αφορά στην εικόνα του εαυτού (διαταραχή της ταυτότητας), τα συναισθήματα, τις διαπροσωπικές σχέσεις και τη συμπεριφορά. Ένα άτομο με οριακή διαταραχή προσωπικότητας δυσκολεύεται να ελέγξει τα συναισθήματά του. Το άτομο με αυτή τη διαταραχή ίσως να υιοθετεί επικίνδυνες συμπεριφορές.

Τα συμπτώματα της οριακής διαταραχής προσωπικότητας περιλαμβάνουν:

• Μηδενική ανοχή στην απόρριψη
• Εξιδανίκευση και υποτίμηση προσώπων
• Δέσμευση σε απερίσκεπτες και επικίνδυνες συμπεριφορές, όπως η κατάχρηση ουσιών, οι εγκληματικές πράξεις, το μη ασφαλές σεξ, ειδικά όταν το άτομο είναι αναστατωμένο
• Προσπάθειες εντυπωσιασμού των άλλων με επικίνδυνες συμπεριφορές
• Παρορμητικές αυτοβλαπτικές συμπεριφορές

Μπορείτε να κάνετε το online τεστ οριακής διαταραχής προσωπικότητας, για μια πρώτη εκτίμηση, αν νομίζετε ότι εσείς ή κάποιος δικός σας μπορεί να έχει ΟΔΠ.

Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας

Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή προσωπικότητας (OCPD) παρουσιάζουν συνεχή ενασχόληση με την μεθοδικότητα, την τελειοθηρία και τον νοητικό και διαπροσωπικό έλεγχο εις βάρος της ευελιξίας, της ευρύτητας της αντίληψης και της αποδοτικότητας. Αφοσιώνονται υπερβολικά στην εργασία και την παραγωγικότητα, παραμελώντας ή αποκλείοντας ψυχαγωγικές δραστηριότητες και φιλικές σχέσεις. Αν κάτι δεν γίνει με τον τρόπο τους, ίσως να πιστεύουν ότι άσχημα πράγματα θα συμβούν και επικεντρώνονται στα λάθη τα δικά τους και των άλλων.

Τα συμπτώματα της ιδεοψυχαναγκατικής διαταραχής προσωπικότητας περιλαμβάνουν:

• Συνεχή ενασχόληση με την τάξη, την συμμετρία, τον έλεγχο, τους κανόνες, την οργάνωση και τους ηθικούς κανόνες
• Τελειομανία
• Επένδυση χρόνου στη δουλειά ώστε το άτομο  να είναι παραγωγικό
• Παραμέληση του ελεύθερου χρόνου και της οικογένειας/ φίλων
• Αποφυγή της βοήθειας στη δουλειά από άλλους ανθρώπους, επειδή φοβούνται ότι δεν θα κάνουν τα πράγματα σωστά
• Επιμονή στις λεπτομέρειες, σε βαθμό που οδηγεί στην αναποτελεσματικότητα
• Άκαμπτος τρόπος σκέψης και έλλειψη ευελιξίας
• Αδιάλλακτη γνώμη για τους τρόπους με τους οποίους πρέπει να γίνονται τα πράγματα
• Πείσμα και θυμό
• Εμμονή με λίστες
• Προσοχή στην διαχείριση των χρημάτων
• Εμμονή με την ακρίβεια
• Συλλογή άχρηστων αντικείμενων , που πλέον δεν είναι χρήσιμα
• Υπερβολικά αυστηροί και επίσημοι τρόποι συμπεριφοράς