Υπάρχει υγιής ναρκισσισμός;

Υγιής ναρκισσισμός

Τα τελευταία χρόνια ο ναρκισσισμός έχει γίνει πολύ δημοφιλής χάρη στα social media και τα μέσα ενημέρωσης. Δεν είναι λίγες οι φορές που βλέπουμε σε διάφορες πλατφόρμες (Facebook, Instagram, Youtube) ψυχολόγους, θεραπευτές, life coaches να μιλούν για τους νάρκισσους, πως μπορούμε να τους αντιμετωπίσουμε και πως να διαχειριστούμε μια σχέση με ένα νάρκισσο.

Η αλήθεια είναι πως αναπόφευκτα οι περισσότεροι έχουμε συναντήσει νάρκισσους στη ζωή μας. Μερικοί άνθρωποι δεν θέλουν να ασχοληθούν πραγματικά μαζί τους. Για να είμαστε ειλικρινείς, κανείς δεν θέλει να έχει καμία σχέση με ένα νάρκισσο.

Κάποιοι άνθρωποι προσπαθούν να αποφύγουν οτιδήποτε ναρκισσιστικό στη ζωή τους, και έτσι καταλήγουν να είναι ακριβώς το αντίθετο από τους νάρκισσους, αλλά σε ακραίο βαθμό με αποτέλεσμα να νιώθουν ότι κάθε ανάγκη τους είναι εγωιστική. Όμως, αυτό τους στερεί πραγματικά πολλά.

Όταν σκεφτόμαστε το ναρκισσισμό, το μυαλό μας πάει αυτόματα στα αρνητικά χαρακτηριστικά των νάρκισσων. Η λέξη "νάρκισσος" χρησιμοποιείται για να περιγράψει κάποιον αλαζόνα, εγωκεντρικό άνθρωπο, που ενδιαφέρεται μόνο για τον εαυτό του. Είναι μια λέξη που χρησιμοποιούμε συχνά. Ωστόσο, ο ναρκισσισμός δεν είναι πάντοτε καταστροφικός, δεν περιορίζεται μόνο στα αρνητικά, και σε ένα βαθμό είναι ένα φυσιολογικό κομμάτι της προσωπικότητάς μας.

Στην πραγματικότητα όλοι οι άνθρωποι έχουμε σε ένα βαθμό υγιή ναρκισσισμό. Ο ναρκισσισμός μπορεί να είναι από "υγιής" μέχρι "παθολογικός", ενώ στο ενδιάμεσο του φάσματος υπάρχει ο σταθερός και ο καταστροφικός ναρκισσισμός.

Ναρκισσισμός και νάρκισσος

Πολλοί άνθρωποι μπορεί να εμφανίζουν συγκεκριμένα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά τα οποία δεν είναι τόσο σοβαρά ώστε να συνηγορούν στη διάγνωση της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας. Στην πραγματικότητα, ο ναρκισσισμός μπορεί να κυμαίνεται από ήπιος ως σοβαρός, με τις πιο σοβαρές περιπτώσεις να ανήκουν στην κατηγορία της ναρκισσιστικής διαταραχής προσωπικότητας.

Οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας έχουν μια σοβαρή μορφή ναρκισσισμού που θεωρείται παθολογικός.

Ο όρος "ναρκισσισμός" χρησιμοποιείται συχνά για να περιγράψει κάποιον που είναι εγωιστής και εγωκεντρικός. Κάποιος με ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά μπορεί να έχει μια διαταραχή προσωπικότητας που ονομάζεται ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας.

Την τελευταία δεκαετία, η γρήγορη ανάπτυξη των social media έχει προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο που οι άνθρωποι επικοινωνούν και αλληλεπιδρούν. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μοιάζουν σαν ένα περιβάλλον γεμάτο ναρκισσισμό. Ο καθένας μπορεί να ποστάρει όμορφες φωτογραφίες, διακοπές σε εξωτικούς προορισμούς, ακριβά ρούχα, σε ένα τεράστιο κοινό που τον ακολουθεί και να παίρνει άμεσα "likes" και σχόλια από τους ακολούθους του.

Η εμπειρία μου από την ψυχοθεραπεία ζεύγους είναι ότι πολλά ζευγάρια έχουν θέματα στις σχέσεις τους, γιατί μπορεί ο ένας σύντροφος να έχει έντονα ναρκισσιστικά στοιχεία προσωπικότητας. Το μεγαλύτερο θέμα με τους νάρκισσους είναι ότι μπορεί να πείσουν τους συντρόφους τους ότι αυτοί έχουν το πρόβλημα.

Υγιή και παθολογικός ναρκισσισμός

Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στον υγιή και στον παθολογικό ναρκισσισμό. Ο φυσιολογικός ναρκισσισμός περιγράφει τις ακραίες διακυμάνσεις ανάμεσα στα συναισθήματα κατωτερότητας και αποτυχίας με μια αίσθηση ανωτερότητας και μεγαλομανίας.

Κάθε άνθρωπος έχει σε ένα βαθμό φυσιολογικό ναρκισσισμό. Αυτός μπορεί να παίρνει τη μορφή της αυτοπεποίθησης και ακόμη και της πεποίθησης ότι ένα άτομο αξίζει ειδικής μεταχείρισης κάποιος. Ωστόσο, έχει ενσυναίσθηση και συμπόνια. Οι μελέτες δείχνουν το ρόλο του υγιούς ναρκισσισμού στην καθημερινότητα και πόσο βοηθά και δίνει κίνητρο στους ανθρώπους να εμψυχώνουν τον εαυτό τους και να προσπαθούν να εξελιχθούν.

Υπάρχει και η περίπτωση κάποιος να προσπαθεί για την επίτευξη των στόχων του, να αποζητά την προσοχή και την επιβεβαίωση. Αν έχει αίσθηση μεγαλείου, τότε αυτό δεν αφορά τον υγιή ναρκισσισμό.

Ο παθολογικός ναρκισσισμός σημαίνει ότι ένα άτομο βλέπει όλους τους άλλους ως προέκταση του εαυτού του. Οι άνθρωποι που είναι κοντά σε ένα νάρκισσο, πρέπει να επιδιώκουν την τελειότητα επειδή με αυτό τον τρόπο συντηρούν την εικόνα του νάρκισσου.  Ο ναρκισσισμός μπορεί να εκδηλώνεται στα πλαίσια μιας ρομαντικής σχέσης μέσω τους κύκλου της εξιδανίκευσης και της απαξίωσης. Αυτό ίσως οδηγεί στη δημιουργία μιας τοξικής σχέσης.

Μορφές ναρκισσισμού

Κάποιες φορές είναι δύσκολο κάποιος να αναγνωρίσει την ύπουλη κακοποίηση των νάρκισσων. Καθώς τα σημάδια της κακοποίησης δεν είναι πάντα προφανή, είναι σημαντικό να τα γνωρίζουμε και να τα αναγνωρίζουμε.

• Gaslighting: οι νάρκισσοι χρησιμοποιούν μια στρατηγική χειραγώγησης γνωστή ως gaslighting για να κάνουν το θύμα να αμφιβάλλει για τις ικανότητές του να πάρει μια απόφαση ή την δυνατότητα να αναλάβει δράση. Οι νάρκισσοι χρησιμοποιούν αυτή την τεχνική για να διατηρούν τον έλεγχο στην αίσθηση της πραγματικότητας του άλλου ατόμου. Όταν συμβαίνει το  gaslighting, τα θύματα αμφιβάλλουν για τον εαυτό τους και νιώθουν ανασφάλεια. Δυσκολεύονται ακόμη και να αναγνωρίσουν την χειραγώγηση. Σε κάποιες σχέσεις, η εξάρτηση αναπτύσσεται ανάμεσα στο νάρκισσο και στο θύμα , με αποτέλεσμα το θύμα να αποδέχεται την εξουσία του νάρκισσου.
• Νοοτροπία του θύματος: αυτή η νοοτροπία είναι συχνή στους ανθρώπους με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, και ουσιαστικά σημαίνει πως όλοι χρωστάνε κάτι στο νάρκισσο. Η εμπειρία μου δείχνει ότι ο νάρκισσος δημιουργεί μια ψευδή αφήγηση για τη ζωή του. Πιστεύει ότι δεν έχει πάρει αυτό που αξίζει στη ζωή επειδή οι άλλοι κάνουν λάθος. Αυτή η ιστορία τους επιτρέπει να νιώθουν θυμό και δυσαρέσκεια προς τους άλλους, ειδικά προς τους ανθρώπους που είναι επιτυχημένοι.
• Κύκλος της εξιδανίκευσης και την απαξίωσης: οι νάρκισσοι σχηματίζουν πολωμένες πεποιθήσεις για τον εαυτό τους και τους άλλους, πράγμα που σημαίνει ότι η άποψή τους για τον εαυτό τους και τους άλλους μπορεί να είναι θετική ή υπερβολικά αρνητική.

Στη διάρκεια της φάσης της εξιδανίκευσης , ο νάρκισσος δημιουργεί την αίσθηση μιας άρρηκτης σύνδεσης με το θύμα. Δεν έχει σημασία ποια είναι σχέση, ρομαντική, επαγγελματική, οικογενειακή, κινείται γρήγορα και με προσοχή.

Ο ναρκισσισμός στις σχέσεις 

Κάποια στιγμή ο σύντροφος του νάρκισσου απογοητεύεται από αυτόν, όχι σκόπιμα. Σαν αποτέλεσμα, ο νάρκισσος κρίνει κάθε κίνηση, καταλήγει σε συμπεράσματα και αντιδρά δραματικά σε αυτές τις απογοητεύσεις. Ο νάρκισσος αρχίζει να βλέπει πολλά ελαττώματα στο σύντροφό του και συνεχώς επισημαίνει ότι δεν είναι ο τέλειος σύντροφος. Αυτή φάση χαρακτηρίζεται από την λεκτική και στην σωματική κακοποίηση, τον εξευτελισμό, το bullying.

Η αδυναμία των νάρκισσων να αναπτύξουν ικανοποιητικές και μακροχρόνιες σχέσεις οδηγεί σε χρόνια αίσθηση κενού.

Συνήθως, οι άνθρωποι με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας νιώθουν να ξυπνούν στην ηλικία των 40, 50 ή 60 ετών με μια βαθιά αίσθηση της απώλειας. Οι νάρκισσοι παλεύουν με τα συναισθήματα κενού που προκύπτουν από το γεγονός ότι έχουν μια ψευδή αίσθηση μεγαλείου για τον εαυτό τους και αυτό δεν τους επιτρέπει να είναι ευάλωτοι. Σταδιακά προβάλλουν αυτά τα συναισθήματα κενού στους συντρόφους τους.

Θύματα του νάρκισσου

Ένας νάρκισσος επιλέγει τους συντρόφους του με βάσει το αν ο σύντροφος επιβεβαιώνει τη μεγαλειώδη αίσθηση του εαυτού του. Και από τη στιγμή που υπάρχει αυτή η επιβεβαίωση είναι το κλειδί για μια σχέση τοξική, στην οποία ο νάρκισσος δεν ενδιαφέρεται να μάθει και πολλά για το σύντροφό του.

Τα πράγματα που προσελκύουν τους νάρκισσους δεν είναι προσωπικά χαρακτηριστικά του άλλου ατόμου. Ούτε φυσικά, η σύνδεση που προκύπτει από τη σχέση. Αν το άτομο έχει ένα αξιόπιστο στάτους στα μάτια τους και το βρίσκουν ελκυστικό, είναι πρόθυμοι να προχωρήσουν γρήγορα τη σχέση. Δυστυχώς, το ειλικρινές ενδιαφέρον του νάρκισσου για το άλλο άτομο είναι επιπόλαιο. Έτσι,  ο νάρκισσος χάνει το ενδιαφέρον του για τη σχέση το ίδιο ξαφνικά με το ξεκίνημα της σχέσης.

Κάποιοι νάρκισσοι ασκούν ψυχολογική και συναισθηματική κακοποίηση που χαρακτηρίζεται από τη χειριστική επικοινωνία και την σκόπιμη εξαπάτηση για εκμετάλλευση.