Θεραπεία κατάθλιψης χωρίς φάρμακα
Στο ιατρείο μας πρωταρχικός στόχος είναι καταρχήν η θεραπεία της κατάθλιψης χωρίς φάρμακα με την ψυχοθεραπεία και η αντιμετώπιση των ψυχικών τραυμάτων. Ψυχιατρικά φάρμακα χρησιμοποιούνται όταν είναι απαραίτητα. Μέσω της ψυχοθεραπείας και συμπληρωματικών μεθόδων αναζητούμε τη θεραπεία όχι μόνο των συμπτωμάτων της κατάθλιψης, αλλά και των ουσιαστικών αιτιών της. Επιπλέον, η ψυχοθεραπεία προσφέρει μακροχρόνια προστασία από επόμενα καταθλιπτικά επεισόδιο όπως δείχνουν οι κλινικές μελέτες.
Σε αρκετές περιπτώσεις, οι θεραπευόμενοι λόγω των πεποιθήσεών τους και διαφόρων φόβων για τα φάρμακα (κυρίως το φόβο εξάρτησης ή σοβαρών παρενεργειών) ή επειδή αναζητούν μια πιο ουσιαστική βοήθεια, επιλέγουν να μην πάρουν φάρμακα για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης, αλλά προτιμούν εναλλακτικές προσεγγίσεις (CAM) για την θεραπεία της κατάθλιψης χωρίς φάρμακα. Οι μελέτες δείχνουν ότι έως και 50% των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με κατάθλιψη χρησιμοποιούν συμπληρωματική και εναλλακτική ιατρική.(1)
Στο ιατρείο μας εφαρμόζουμε συμπληρωματικές προσεγγίσεις για όσους αναζητούν φυσικούς τρόπους αντιμετώπισης της κατάθλιψης και λύσεις χωρίς φάρμακα, μετά από κλινική αξιολόγηση κάθε θεραπευόμενου και εφόσον είναι ασφαλές.
1) Ψυχοθεραπεία
Με την ψυχοθεραπεία μπορεί κανείς να επεξεργαστεί τα πραγματικά αίτια της κατάθλιψης, και όχι μόνο τα συμπτώματά της. Και ενώ οι περισσότερες θεραπευτικές μέθοδοι παρέχουν βοήθεια για ένα καταθλιπτικό επεισόδιο, η ψυχοθεραπεία αποτελεί μία επένδυση στην ψυχική υγεία των ανθρώπων, καθώς έχει αποδειχτεί ότι προσφέρει προστασία μακροχρόνια από την κατάθλιψη. Οι μελέτες δείχνουν ότι η ψυχοθεραπεία είναι βοηθητική ακόμα και για τους ανθρώπους που δεν βοηθιούνται αρκετά από τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα.
Χωρίς αμφιβολία, υπάρχουν εκείνες οι περιπτώσεις ασθενών που η κατάθλιψη είναι πιο βαριάς μορφής ή έχει μια μεγαλύτερη βιολογική ή κληρονομική βάση (DNA). Σε αυτές τις περιπτώσεις τα αντικαταθλιπτικά είναι απαραίτητα.
Ωστόσο, οι περισσότεροι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν την κατάθλιψη δεν ανήκουν σε αυτή την κατηγορία. Η κατάθλιψη είναι μία πολυπαραγοντική νόσος, και πάρα πολύ συχνά οι άνθρωποι πέφτουν σε κατάθλιψη λόγω συγκεκριμένων αιτιών (και όχι λόγω βιολογικού υποστρώματος ή κληρονομικότητας DNA). Άλλοτε συμβαίνουν στους ανθρώπους μεγάλα γεγονότα που τους σπρώχνουν στην κατάθλιψη, και άλλοτε μέσα στο πέρασμα του χρόνου και της ζωής συμβαίνουν μικρότερα γεγονότα τα οποία όμως συσσωρεύονται και κάποια στιγμή ξεπερνάνε τις δυνάμεις του ανθρώπου.
Μέσω της ψυχοθεραπείας μπορεί κανείς να ξεπεράσει:
- τον αρνητικό τρόπο σκέψης και τις αρνητικές πεποιθήσεις που κουβαλά,
- όλα τα παλαιότερα (μικρότερα ή μεγαλύτερα) γεγονότα, τα οποία έχουν συσσωρευτεί και κρατάνε δέσμιο τον άνθρωπο
- τα ψυχοσωματικά συμπτώματα
- το στρες της καθημερινότητας και των προβλημάτων που αντιμετωπίζει.
Στο σημείο αυτό υπογραμίζουμε ότι δεν είναι όλες οι μορφές ψυχοθεραπείας το ίδιο αποτελεσματικές στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, και ούτε όλοι οι "ψυχοθεραπευτές". Ενώ όλοι σχεδόν οι επαγγελματίες (ψυχολόγοι, ψυχίατροι) χρησιμοποιούν τον όρο "ψυχοθεραπευτής", οι διαφορές είναι χαοτικές όσον αφορά την εμπειρία αλλά και την εκπαίδευση, και κατ'επέκταση την αποτελεσματικότητα. Στην πραγματικότητα ο όρος "ψυχοθεραπευτής" χρησιμοποιείται καταχρηστικά από πλήθος επαγγελματιών. Χρειάζεται λοιπόν αφενός προσοχή στην επιλογή του ψυχοθεραπευτή, και αφετέρου στο είδος της ψυχοθεραπείας, για να έχετε ουσιώδη αποτελέσματα.
2) EMDR
Το EMDR είναι μια ειδική μέθοδος τραυματοθεραπείας με την οποία μπορούμε να επεξεργαστούμε ψυχολογικά τραύματα, τα οποία μας έχουν σημαδέψει, καθορίσει ή ταλαιπωρήσει ως ανθρώπους και τα οποία πολύ συχνά αποτελούν την ψυχολογική βάση στην οποία αναπτύσσεται η κατάθλιψη. To EMDR είναι μια φυσική μη-παρεμβατική μέθοδος, αποτελεσματική θεραπεία για το μετατραυματικό στρες αλλά και γενικά για ψυχικά τραύματα, τα οποία συχνά αποτελούν σημαντικό μέρος των αιτιών της κατάθλιψης.
Με τη βοήθεια του EMDR ο άνθρωπος μπορεί να απαλλαγεί από σοβαρά γεγονότα που τον βαραίνουν και συνδράμουν στην κατάθλιψη, γεγονότα που είτε αφορούν το μακρινό παρελθόν (παιδική ηλικία) ή πιο πρόσφατα γεγονότα (όπως θάνατο αγαπημένων προσώπων, χωρισμό, ατυχήματα, επαγγελματικά προβλήματα, τοξικές σχέσεις, κα).
3) Ομοιοπαθητική
Η ομοιοπαθητική είναι ένα συμπληρωματικό/εναλλακτικό θεραπευτικό σύστημα, το οποίο μπορεί βοηθήσει στη θεραπεία της κατάθλιψης υπό τις οδηγίες ενός εξειδικευμένου ψυχιάτρου. Η αντιμετώπισης της κατάθλιψης γίνεται με τη λήψη ομοιοπαθητικών σκευασμάτων, που παρασκευάζονται από φυσικές ουσίες (στο 95% προέρχονται από τη φυτά).
Η ομοιοπαθητική είναι ένα θεραπευτικό σύστημα γενικά καλά ανεκτό, ωστόσο η αποτελεσματικότητα και τα θεραπευτικά αποτελέσματα μπορεί να διαφέρουν από άνθρωπο σε άνθρωπο. Είναι εξαιρετικής σημασίας το να εφαρμόζεται από εξειδικευμένους γιατρούς, κατά προτίμηση ψυχιάτρους, για βέλτιστα αποτελέσματα όσον αφορά τα διάφορα ψυχολογικά προβλήματα.
Σε αρκετές περιπτώσεις η ομοιοπαθητική μπορεί να βοηθήσει ΜΟΝΟ ως συμπληρωματική μέθοδος, ιδίως στις πιο βαριές και χρόνιες περιπτώσεις.
4) Βελονισμός
Ο βελονισμός ρυθμίζει φυσιολογικά το νευρικό σύστημα, και την ισορροπία μυαλού και σώματος, και είναι επίσης καλά ανεκτός. Σε αρκετές περιπτώσεις κατάθλιψης μπορεί να προσφέρει βοήθεια, ρυθμίζοντας νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου (σεροτονίνη, ντοπαμίνη) και τις ορμόνες του στρες, μέσω του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης. Για το βελονισμό χρειάζεται ένας επαναλαμβανόμενος αριθμός συνεδριών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ο βελονισμός (όπως και η ομοιοπαθητική) ενεργοποιεί τους μηχανισμούς αυτοΐασης του ανθρώπου.
5) Βιταμίνες, συμπληρώματα, φυτοθεραπευτικά
Επίσης υπάρχουν αρκετές ουσίες και βιταμίνες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν συμπληρωματικά στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης, όπως:
| ΟΝΟΜΑΣΙΑ | ΟΥΣΙΑ | ΠΗΓΗ |
|---|---|---|
| 5-HTP | 5-Υδροξυτρυπτοφάνη | Griffonia |
| CBD | Κανναβιδιόλη | Κάνναβη |
| St JOHN WORT | Βαλσαμόχορτο | Hypericum |
| FILICINE | Φυλλικό οξύ | Folic Acid |
| LECALCIF | Βιταμίνη D | Vitamin D |
| MAGNESIUM | Μαγνήσιο | Magnesium |
| NEUROBION | Βιταμίνη Β12, Β6, Β1 | Vitamin B12, B6, B1 |
| OMEGA-3 | Ωμέγα-3 λιπαρά οξέα | Omega-3 fish oil |
Οι βιταμίνες, φυσικά βοηθήματα και τα συμπληρώματα διατροφής μπορεί να είναι βοηθητικά, ωστόσο δεν αρκούν από μόνα τους για την αντιμετώπιση της κατάθλιψης.
Άλλες νευροψυχιατρικές μέθοδοι για την κατάθλιψη
Στη νευροψυχιατρική χρησιμοποιούνται διάφορες θεραπείες χωρίς φάρμακα για την ανθεκτική κατάθλιψη, όπως
- ο διακρανιακός μαγνητικός ερεθισμός (rTMS , dTMS, iTBS). Στον διακρανιακό μαγνητικό ερεθισμό και τις διάφορες μορφές του εφαρμόζονται μαγνητικά πεδία στον εγκέφαλο. Είναι ωστόσο μέθοδοι με σημαντικό οικονομικό κόστος θεραπείας και υψηλό ποσοστό υποτροπής.
- ο διακρανιακός ηλεκτρικός ερεθισμός (tDCS)
- άλλες μέθοδοι όπως η φωτοθεραπεία, η ηλεκτροσπασμοθεραπεία (ECT), η στέρηση ύπνου, η διέγερση του πνευμονογαστρικού νεύρου (VNS).
Όμως χωρίς την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών της κατάθλιψης μέσω της ψυχοθεραπείας, ο ασθενής μπορεί να υποτροπιάσει στο μέλλον, για αυτό και αυτές οι μέθοδοι αποτελούν τις τελευταίες, και όχι τις πρώτες επιλογές.
Σωματική άσκηση
Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να τονίσουμε τη γενικότερη σημασία της σωματικής άσκησης στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης (αλλά και του άγχους). Η σωματική άσκηση (κυρίως η αερόβια, όπως τρέξιμο, jogging, περπάτημα, κα) είναι εξαιρετικά σημαντική όχι μόνο για το σώμα αλλά και για τον ψυχισμό μας, καθώς διεγείρει την απελευθέρωση ευεργετικών ορμονών, ενδορφινών και νευροδιαβιβαστών.
Θα με βοηθήσουν τα παραπάνω;
Αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως την βαρύτητα και τη χρονιότητα της κατάθλιψης. Άλλοι ασθενείς μπορεί να βοηθηθούν, άλλοι όχι. Είναι πάντα απαραίτητη η κλινική αξιολόγηση κάθε ασθενούς.
Στις περισσότερες περιπτώσεις ασθενών, ο συνδυασμός των παραπάνω μεθόδων έχει θετικά αποτελέσματα, ακόμα και σε μακροχρόνιες περιπτώσεις. Είναι ωστόσο απαραίτητη η κλινική αξιολόγηση, και αναλόγως της βαρύτητας της κατάθλιψης και του ιστορικού του ασθενούς, θα χρειαστεί διαφορετικός χρόνος για τη θεραπεία και αριθμός επισκέψεων. Αυτό μπορεί να κυμαίνεται από 5-6 επισκέψεις (συνήθως πραγματοποιούνται εντός 2-3 μηνών) για τις περιπτώσεις εκείνες με πρόσφατη έναρξη έως 1 χρόνο, ενώ αντίθετα χρειάζονται πολλαπλές επισκέψεις και μεγαλύτερο διάστημα για τις πιο σύνθετες και μακροχρόνιες περιπτώσεις κατάθλιψης. Αναλόγως τις ανάγκες του ασθενούς, της προσωπικότητας, της βαρύτητας της κατάθλιψης και των θεμάτων ζωής που αντιμετωπίζει ο θεραπευόμενος γίνεται διαφορετικός συνδυασμός των παραπάνω μεθόδων.
Στις πολύ επιβαρυμένες περιπτώσεις κατάθλιψης ή στις περιπτώσεις εκείνες που ανθίστανται στη θεραπεία με τους παραπάνω πιο φυσικούς τρόπους, μπορούν ως λύση να χρησιμοποιηθούν παράλληλα αντικαταθλιπτικά φάρμακα (πχ Cipralex/Elift/Entact, Efexor) ή/και αγχολυτικά (πχ Xanax, Lexotanil). Για αυτούς τους ασθενείς, ο στόχος είναι να χρησιμοποιηθούν οι μικρότερες δυνατές δόσεις φαρμάκων, για το μικρότερο δυνατό χρονικό διάστημα.
Αντιμετώπιση κατάθλιψης χωρίς φάρμακα
Τα παραπάνω εναλλακτικά θεραπευτικά μέσα είναι αποτελεσματικά, ωστόσο η θεραπεία χρειάζεται χρόνο και μία συστηματικότητα. Τα αποτελέσματα δεν έρχονται μέσα σε μία εβδομάδα, σε μία επίσκεψη. Διαφορετικοί άνθρωποι αντιδρούν διαφορετικά στις παραπάνω συμπληρωματικές μεθόδους. Εάν μία μορφή θεραπείας δεν βοηθήσει, μπορείτε να δοκιμάσετε μία άλλη. Οι παραπάνω μέθοδοι μπορούν να συνδυαστούν παράλληλα για τα καλύτερα και ταχύτερα αποτελέσματα με τη βοήθεια ενός ειδικού ΨΥΧΙΑΤΡΟΥ-ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗ.
Βιβλιογραφία:
- Ng, J. Y., et al. (2020). Complementary and alternative medicine recommendations for depression: a systematic review and assessment of clinical practice guidelines. BMC Complementary Medicine and Therapies, 20(1).
- Tan, Y., et al. (2024). Efficacy of acupuncture for depression: a systematic review and meta-analysis. Frontiers in Neuroscience, 18.
- Witt, C. M., et al. (2005). Homeopathic medical practice: Long-term results of a cohort study with 3981 patients. BMC Public Health, 5(1).