Φαινόμενο placebo
Μια κοινή πεποίθηση της κοινωνίας μας είναι ότι τα φάρμακα αποτελούν θεραπεία για τις περισσότερες ασθένειες. Φυσικά, κανείς δεν μπορεί να αγνοήσει την αξία των φαρμάκων στη θεραπεία πολλών νοσημάτων. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια γίνεται πολύς λόγος για το φαινόμενο placebo. Το φαινόμενο placebo είναι η ιδέα ότι ο εγκέφαλος μας μπορεί να πείσει το σώμα μας ότι ακόμη και ένα χάπι ζάχαρης μπορεί να είναι θεραπεία και να προάγει την ανάρρωση. Πολλές φορές το placebo (εικονικό φάρμακο) μπορεί να είναι το ίδιο αποτελεσματικό με ένα φάρμακο.
Τι είναι το φαινόμενο placebo;
Το φαινόμενο placebo είναι κάτι πολύ περισσότερο από την θετική σκέψη, είναι η πίστη ότι μια θεραπεία ή διαδικασία θα έχει αποτέλεσμα. Είναι η ισχυρή σύνδεση ανάμεσα στο μυαλό και στο σώμα που λειτουργούν μαζί.
Αν και δεν είναι απολύτως κατανοητός ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το φαινόμενο placebo, σίγουρα περιλαμβάνει πολύπλοκες νευροβιολογικές αντιδράσεις όπως η αύξηση των νευροδιαβιβαστών της χαράς, όπως οι ενδορφίνες και η ντοπαμίνη, και αυξημένη δραστηριότητα σε συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που έχουν σχέση με τη διάθεση, τις συναισθηματικές αντιδράσεις και την αυτογνωσία. Όλα αυτά έχουν θεραπευτικά οφέλη. Το φαινόμενο placebo αφορά τις θεραπευτικές προσδοκίες, και είναι ένας τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλος λέει στο σώμα να πιστέψει ότι η θεραπεία θα το βοηθήσει.
Ουσιαστικά, αυτό που πολλές φορές αγνοούμε είναι ότι το σώμα μας έχει εκπληκτικές, επουλωτικές ικανότητες από τη φύση του. Στις μέρες μας έχουμε πολλές διαθέσιμες τεχνολογίες που βοηθούν. Ωστόσο, είναι ανάγκη να γνωρίζουμε πως θα μεγιστοποιήσουμε την αποτελεσματικότητα του ίδιου μας του σώματος. Το ανοσοποιητικό μας σύστημα είναι υπεύθυνο για την ανάρρωση, αλλά ο εγκέφαλος είναι ο κεντρικός υπολογιστής που δίνει τις εντολές, και έχει απίστευτες ικανότητες.
Ποιος είναι ο μηχανισμός με τον οποίο το μυαλό επηρεάζει την υγεία μας;
Υπάρχουν πολλοί μηχανισμοί. Η ψυχική μας κατάσταση είναι πολύ σημαντική και καθορίζει κάποια συμπτώματα όπως ο πόνος, η ναυτία, η κόπωση και η κατάθλιψη. Όταν κάποιος παίρνει ένα placebo φάρμακο προκαλεί την απελευθέρωση ενδορφινών στον εγκέφαλο. Το φαινόμενο placebo, δεν είναι κάτι φανταστικό. Τα συμπτώματα υποχωρούν από φυσιολογικές αλλαγές που συμβαίνουν όπως αυτές που πυροδοτούν τα φάρμακα. Αυτό συμβαίνει επειδή τα συμπτώματα όπως ο πόνος ελέγχονται πλήρως από τον εγκέφαλο. Όταν κάποιος νιώθει στρες, μοναξιά ή υπό απειλή τότε ο εγκέφαλος ενισχύει τα συμπτώματα, ενώ όταν κάποιος νιώθει ασφάλεια και αισιοδοξία ο εγκέφαλος μπορεί να χαλαρώνει.
Το μυαλό επίσης μπορεί να επηρεάζει φυσιολογικές λειτουργίες όπως η πέψη, η κυκλοφορία του αίματος και το ανοσοποιητικό μας σύστημα. Δεν υπάρχει τίποτε μυστήριο ή μαγικό σε αυτό. Όλες αυτές οι διαδικασίες ελέγχονται από τον εγκέφαλο, μέσω του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Όταν κάποιος νιώθει στρες ή φόβο αυτό αυξάνει το ρυθμό της καρδιάς και τις κινήσεις του εντέρου, για παράδειγμα, με αποτέλεσμα μια ανοσολογική αντίδραση ως φλεγμονή. Αυτές οι διαδικασίες δεν είναι υπό τον έλεγχο του συνειδητού μυαλού, δεν μπορούμε να ελέγχουμε όλες τις αλλαγές που συμβαίνουν. Αλλά υπάρχουν έμμεσοι τρόποι που μπορούμε να χρησιμοποιούμε για να τις επηρεάζουμε.
Όταν έχουμε τόσο απίστευτη δύναμη μέσα μας, είναι φυσιολογικό να αναρωτιόμαστε πως μπορούμε να ενισχύσουμε το φαινόμενο placebo;
Αυτό μπορεί να γίνει με πολλούς τρόπους. Ο υγιεινός τρόπος ζωής, η ισορροπημένη διατροφή, η άσκηση, η γιόγκα, ο χρόνος με τους φίλους μας, ο διαλογισμός, αποτελούν στοιχεία κλειδιά για την ενίσχυση του φαινομένου placebo.
Καθώς αυτές οι δραστηριότητες είναι θετικές παρεμβάσεις από μόνες τους, το επίπεδο της προσοχής που δίνουμε ενισχύει τα οφέλη τους. Η προσοχή και η συναισθηματική υποστήριξη που προσφέρουμε στον εαυτό μας είναι κάτι που συμβάλλει στη διαδικασία της επούλωσης.
Πώς μπορώ με τη βοήθεια του μυαλού να ενισχύσω την επούλωση;
Συνήθως έχουμε στο μυαλό μας ότι τα φάρμακα αποτελούν τη θεραπεία για κάθε πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζουμε. Όμως , σταδιακά αρχίζουμε να κατανοούμε ότι για την αποτελεσματικότητα κάθε θεραπείας βασικό συστατικό είναι το ίδιο μας το μυαλό. Πώς όμως μπορούμε να ενισχύουμε την ανάρρωση μέσω του μυαλού μας;
1. Πίστη στη θεραπεία
Ο τρόπος σκέψης μας και τα συναισθήματά μας για μια θεραπεία μπορεί να επηρεάζουν δραματικά την απόκριση του σώματος μας σε αυτή. Όταν πιστεύουμε ότι μια θεραπεία θα έχει αποτέλεσμα τότε μπορεί να προκαλούμε το επιθυμητό αποτέλεσμα ακόμη και αν η θεραπεία είναι ένα απλό χάπι ζάχαρης. Για πολλές καταστάσεις, από την κατάθλιψη μέχρι τη νόσο του Πάρκινσον, την οστεοαρθρίτιδα και την σκλήρυνση κατά πλάκας, είναι ξεκάθαρο ότι το φαινόμενο placebo δεν είναι απλά στη φαντασία μας.
Οι μελέτες έχουν δείξει μετρήσιμες αλλαγές όπως η απελευθέρωση φυσικών παυσίπονων , οι αλλαγές στα νευρικά μονοπάτια. Μέχρι πρόσφατα πολλοί πίστευαν ότι το φαινόμενο placebo έχει αποτέλεσμα μόνο αν κάποιος πιστεύει ότι παίρνει ένα πραγματικό φάρμακο. Αλλά αυτό δεν είναι πάντα αλήθεια. Η πεποίθηση ότι το φαινόμενο placebo έχει αποτέλεσμα, ανεξάρτητα από το αν κάποιος παίρνει κάποιο φάρμακο, είναι αρκετή για να ενισχύσει την ανάρρωση του σώματος.
2. Θετική σκέψη
Καλό είναι να ενθαρρύνουμε τον εαυτό μας και να τον καθησυχάζουμε με φράσεις όπως, "Όλα θα πάνε καλά". Δεν χρειάζεται στυγνός ρεαλισμός, κάνει κακό στην υγεία μας. Η αισιοδοξία είναι η καλύτερη λύση για ιατρικές επεμβάσεις και καταστάσεις όπως ο καρκίνος, τα νοσήματα του καρδιαγγειακού και η νεφρική ανεπάρκεια. Είναι αποδεκτό ότι οι αρνητικές σκέψεις και το άγχος μπορεί να μας κάνουν να νιώθουμε άρρωστοι. Το στρες, ενεργοποιεί το μηχανισμό πάλης ή φυγής, μέσω του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Αυτός ο μηχανισμός μας προστατεύει από τον κίνδυνο, αλλά αν μείνει ενεργοποιημένος για μεγάλο χρονικό διάστημα αυξάνει τον κίνδυνο για νοσήματα όπως ο διαβήτης και η άνοια. Βέβαια, οι θετικές πεποιθήσεις δεν έχουν το ίδιο αποτέλεσμα στο στρες. Όταν νιώθουμε ηρεμία και ασφάλεια το σώμα μπορεί να επουλωθεί μόνο του.
Μια πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι τα οφέλη της θετικής σκέψης είναι ορατά παρά την βλάβη που προκαλεί το στρες. Η αισιοδοξία φαίνεται να μειώνει την φλεγμονή που έχει σχέση με το στρες και τα επίπεδα των ορμονών του στρες όπως η κορτιζόλη. Όταν βλέπουμε με αισιοδοξία το μέλλον τότε μπορούμε να δούμε με αισιοδοξία τον εαυτό μας. Οι άνθρωποι που βλέπουν με θετικό τρόπο τον εαυτό τους έχουν λιγότερο στρες και αναρρώνουν πιο γρήγορα. Κάποιοι άνθρωποι έχουν γεννηθεί αισιόδοξοι. Αλλά όποια και αν είναι η φυσική κλίση σας, μπορείτε να εκπαιδεύσετε το μυαλό σας να κάνει πιο θετικές σκέψεις.
3. Εμπιστοσύνη στους ανθρώπους
Η στάση μας απέναντι στους άλλους ανθρώπους έχει τεράστια επίδραση στην υγεία μας. Η μοναξιά αυξάνει τον κίνδυνο για καταστάσεις όπως το έμφραγμα, η άνοια, η κατάθλιψη, ενώ οι άνθρωποι που είναι ικανοποιημένοι με την κοινωνική τους ζωή έχουν καλύτερο ύπνο και καλύτερη επούλωση. Οι άνθρωποι που έχουν έντονη κοινωνική ζωή, όμορφες σχέσεις δεν αρρωσταίνουν συχνά και ζουν περισσότερο. Οι άνθρωποι που είναι μοναχικοί δεν φροντίζουν τον εαυτό τους.
Η κοινωνική μας ζωή έχει άμεση σχέση με τον τρόπο που το σώμα αντιμετωπίζει τις βακτηριακές ή τις ιογενείς λοιμώξεις. Ένα απομονωμένο άτομο έχει μεγαλύτερο κίνδυνο για κρυολογήματα, από ότι οι κοινωνικοί άνθρωποι που είναι συνεχώς σε επαφή με άλλους. Η μοναξιά βέβαια, δεν αφορά μόνο το να περνάμε χρόνο με τους άλλους. Αλλά αφορά και τη στάση μας προς τους άλλους. Οι άνθρωποι που είναι απομονωμένοι είναι πολύ πιο ευαίσθητοι και καχύποπτοι. Όταν κάποιος δεν έχει κανένα φίλο και νιώθει απειλή από τους άλλους, τότε πρέπει να κάνει κάτι για να αλλάξει.
4. Διαλογισμός
Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι ο διαλογισμός ενισχύει το ανοσοποιητικό μας σύστημα , μας προστατεύει από την κατάθλιψη, συμβάλλει στην επούλωση δερματικών παθήσεων και πολλά ακόμη. Ο διαλογισμός επίσης επιβραδύνει τη διαδικασία της γήρανσης. Τα τελομερή, που προστατεύουν τα άκρα των χρωμοσωμάτων, μικραίνουν κάθε φορά που ένα κύτταρο διαιρείται και αυτό παίζει ρόλο στη γήρανση. Κάποιες μελέτες δείχνουν ότι ένα ένζυμο στα άκρα των τελομερών είναι υψηλότερο σε ανθρώπους που κάνουν διαλογισμό. Όπως συμβαίνει και με τις κοινωνικές επαφές, ο διαλογισμός προφανώς λειτουργεί μέσω της επίδρασης στα μονοπάτια αντίδρασης στο στρες. Οι άνθρωποι που κάνουν διαλογισμό έχουν πολύ χαμηλότερα επίπεδα κορτιζόλης, και παρουσιάζουν αλλαγές στην αμυγδαλή, την περιοχή του εγκεφάλου που ρυθμίζει το φόβο και την απόκριση στις απειλές. Επίσης, ο διαλογισμός μπορεί να ενισχύει τους μηχανισμούς αποκατάστασης στο σώμα μέσω της απελευθέρωσης των ορμονών ανάπτυξης και του φύλου.
5. Υπνοθεραπεία
Η υπνοθεραπεία δεν είχε την αποδοχή της επιστημονικής κοινότητας μέχρι τον 18ο αιώνα όπου άρχισε να αποτελεί θεραπεία για πολλές καταστάσεις. Η υπνοθεραπεία είναι αποτελεσματική στη διαχείριση του πόνου, στο άγχος, στην κατάθλιψη, στις διαταραχές του ύπνου, στην παχυσαρκία, στο άσθμα και σε δερματικές παθήσεις όπως η ψωρίαση.
6. Σκοπός της ζωής
Μια μελέτη που έγινε σε 50 ασθενείς με προχωρημένο καρκίνο των πνευμόνων, έδειξε πως όσοι είχαν πίστη είχαν καλύτερη απόκριση στην χημειοθεραπεία και ζούσαν περισσότερο. Το 40% ζούσε τρία χρόνια μετά συγκριτικά με το 10% που δεν είχαν πίστη. Οι άνθρωποι που έχουν θετική σκέψη έχουν πολλά ψυχολογικά οφέλη. Φυσικά, αυτό που έχει σημασία είναι η αίσθηση του σκοπού στη ζωή. Όταν κάποιος γνωρίζει γιατί είναι εδώ και τι είναι σημαντικό για αυτόν , αυτό αυξάνει την αίσθηση του ελέγχου. Όταν κάποιος κάνει πράγματα που αγαπά, είτε είναι η κηπουρική, είτε ο εθελοντισμός αυτό έχει θετική επίδραση στην υγεία.
Η δύναμη του μυαλού
Το μυαλό είναι ένα πανίσχυρο εργαλείο επούλωσης, όταν του δίνουμε την ευκαιρία. Η ιδέα ότι το μυαλό μπορεί να πείσει το σώμα ότι μια ψεύτικη θεραπεία είναι πραγματική, το γνωστό φαινόμενο placebo, διεγείρει την επούλωση. Κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, το φαινόμενο placebo, μπορεί να είναι το ίδιο αποτελεσματικό όπως και οι συμβατικές θεραπείες.
Φυσικά, το φαινόμενο placebo είναι κάτι περισσότερο από την θετική σκέψη, την πίστη στη θεραπεία ή την επιτυχία της διαδικασίας. Είναι η δημιουργία μιας ισχυρής σύνδεσης ανάμεσα στον εγκέφαλο και στο σώμα και στο πως αυτά λειτουργούν μαζί. Η ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ, ο ΒΕΛΟΝΙΣΜΟΣ και η ΟΜΟΙΟΠΑΘΗΤΙΚΗ είναι όλες μέθοδοι που αυξάνουν την επίδραση του μυαλού στο σώμα.