Ποιο είναι το καλύτερο φάρμακο για το άγχος; Ηρεμιστικά, Αγχολυτικά χάπια

Το καλύτερο φάρμακο για το άγχος - Ηρεμιστικά

Πολλοί ασθενείς ρωτάνε ποιο είναι το "καλύτερο φάρμακο για το άγχος", τα καλύτερα ηρεμιστικά. Για να απαντήσει κάποιος σε αυτό το ερώτημα πρέπει να εξετάσει πολλές παραμέτρους, και η σωστή ερώτηση είναι «πιο είναι το καλύτερο αγχολυτικό για μένα». Αναλόγως της βιοχημικής ιδιοσυγκρασίας και τους ιδιαίτερους χαρακτήρες του άγχους, το καλύτερο αγχολυτικό φάρμακο για τον κάθε θεραπευόμενο μπορεί να είναι διαφορετικό. Παρακάτω περιγράφονται τα πιο γνωστά ηρεμιστικά φάρμακα.

Πως λειτουργούν τα ηρεμιστικά φάρμακα;

Τα ηρεμιστικά χάπια επηρεάζουν τους νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου. Αναλόγως με το μηχανισμό δράσης τους (πιο υποδοχέα επηρεάζουν), τα φάρμακα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση του άγχους κατατάσσονται σε ορισμένες κατηγορίες:

ΗΡΕΜΙΣΤΙΚΑ	ΟΥΣΙΑ / ΔΡΑΣΗ
Βενζοδιαζεπίνες	Είναι τα πιο γνωστά ηρεμιστικά φάρμακα στο ευρύ κοινό, όπως το Xanax, Lexotanil, Tavor, Clonotril, Tranxene, Stedon (Valium). Δεν χορηγούνται χωρίς ιατρική συνταγή.
Αντικαταθλιπτικά	Αφορά κυρίως SNRI αντικαταθλιπτικά και τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, αλλά και τα SSRI
Bespar	Βουσπιρόνη
Lyrica	Πρεγκαμπαλίνη, ένα ανάλογο του γ-αμινοβουτυρικού οξέος GABA
Νευροληπτικά	Δίνονται σε ορισμένες περιπτώσεις κακοήθους άγχους, όπου συνήθως συνταγογραφούνται συμπληρωματικά, πχ Seroquel, Quepin, Abilify. Συγκριτικά με τις υπόλοιπες κατηγορίες, είναι πιο βαριά φάρμακα, έχουν περισσότερες παρενέργειες.
Inderal	Προπρανολόλη (β-blocker): κυρίως όπου συνυπάρχει ταχυκαρδία, αρρυθμίες, και άγχος απόδοσης
Αντιϊσταμινικά	Ενδείκνυνται ως ελαφρό αγχολυτικό στη συμπτωματική θεραπεία του άγχους και της αϋπνίας (κυρίως το Atarax, αλλά και το Xozal, Zirtek)

Αγχολυτικά νέας γενιάς

Η τρέχουσα πρώτης γραμμής φαρμακευτική θεραπεία για το χρόνιο άγχος περιλαμβάνει SNRI και SSRI αντικαταθλιπτικά, ενώ οι βενζοδιαζεπίνες ταιριάζουν καλύτερα για την περιστασιακή ή βραχυπρόθεσμη χρήση, ή ως συμπληρωματική/ενισχυτική αγωγή σε περιπτώσεις υπερβολικού άγχους και στρες.

Αναλόγως την περίπτωση, μπορεί να είναι χρήσιμα τα νευροληπτικά νέας γενιάς, ή και άλλα φάρμακα με ηρεμιστική δράση που αναφέρονται στην παραπάνω λίστα, όπως το Bespar, Lyrica, Inderal και Atarax. Αυτά τα φάρμακα χορηγούνται και χωρίς ιατρική συνταγή. Τα παλαιότερα τρικυκλικά ανικαταθλιπτικά είναι επίσης αποτελεσματικά, αλλά οι παρενέργειές τους μειώνουν τη χρησιμότητά τους.

Στο παρακάτω γράφημα βλέπετε τη σειρά με την οποία κυκλοφόρησαν τα πιο γνωστά ηρεμιστικά, οι νεότερες αλλά και παλιότερες βενζοδιαζεπίνες (καθώς και το Bespar).

Ποιο είναι καλύτερο φάρμακο για το άγχος; 

Η απάντηση για το καλύτερο ηρεμιστικό κρύβεται στην ιδιαίτερη συμπτωματολογία, την ηλικία και την ιδιοσυγκρασία του κάθε ασθενούς. Χρειάζεται δηλαδή εξατομίκευση. Το "άγχος" είναι ένας πολύ γενικός όρος, είναι απαραίτητο καταρχήν να διαχωρίσουμε το παθολογικό οξύ άγχος, από το χρόνιο άγχος, το φοβικό άγχος και το γενικευμένο άγχος

• Το οξύ άγχος αφορά την αντιμετώπιση μιας συγκεκριμένης κατάστασης, που έχει μία αρχή και τέλος, πχ εξετάσεις, παρουσιάσεις, επισκέψεις σε γιατρούς και ιατρικές εξετάσεις, ταξίδια με αεροπλάνο και άλλες φοβικές καταστάσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις προτιμούνται ως ηρεμιστικά οι βενζοδιαζεπίνες (ιδίως το Xanax, αλλά και Lexotanil, Tavor, Clonotril, Tranxene, Stedon/Valium).
• Το χρόνιο άγχος αφορά καταστάσεις ειδικές μεν, χρόνιες δε, για παράδειγμα άγχος υγείας, άγχος για τα παιδιά, εργασιακό στρες, για τα επαγγελματικά ζητήματα, κα. Σε αυτές τις περιπτώσεις άγχους μπορούν να χρησιμοποιηθούν το Bespar, Lyrica, οι βενζοδιαζεπίνες (οι βενζοδιαζεπίνες όπως αναφέραμε συστήνονται για 2 μήνες περίπου, ωστόσο αναλόγως την περίπτωση και την ποσότητα, μπορεί να είναι και για πολύ μεγαλύτερο διάστημα) αλλά και τα αντικαταθλιπτικά.
• Το γενικευμένο άγχος (που μπορεί να είναι και χρόνιο): χρησιμοποιούνται Bespar, Lyrica, αντικαταθλιπτικά και συμπληρωματικά οι βενζοδιαζεπίνες καταστάσεις υπερβολικού άγχους.
• Άγχος που συνοδεύει την κατάθλιψη (αγχώδης κατάθλιψη, δηλαδή κατάθλιψη με προεξάρχοντα χαρακτηριστικό το άγχος) ή άλλες ψυχιατρικές διαταραχές και καταστάσεις (όπως οι κρίσεις πανικού). Συνήθως προτιμάται συνδυασμός αντικαταθλιπτικών με βενζοδιαζεπίνες.

Ηρεμιστικά ή/και Ψυχοθεραπεία;

Τα ηρεμιστικά γενικά χρησιμοποιούνται στις περιπτώσεις που υπάρχει έντονο άγχος ή/και ψυχοσωματικά συμπτώματα. Ωστόσο είναι προτιμότερο η χρήση τους να συνοδεύεται παράλληλα από μια ουσιαστική ψυχοθεραπεία, ώστε ο θεραπευόμενος να μπορέσει να αποκτήσει μεγαλύτερη αυτογνωσία, καλύτερη διαχείριση των συναισθημάτων του και ψυχική ανθεκτικότητα στο άγχος και το στρες, ώστε κάποια στιγμή να μπορέσει να τα διακόψει (ή ελαττώσει) με ασφάλεια.

Ανεξαρτήτως των ηρεμιστικών, η ψυχοθεραπεία είναι η ενδεδειγμένη θεραπευτική μέθοδος για τη ριζική αντιμετώπιση του άγχους. Χρειάζεται προσοχή ωστόσο, γιατί πολλοί χρησιμοποιούν τον όρο "ψυχοθεραπευτής", χωρίς όμως να έχουν την κατάλληλη κατάρτιση, με αποτέλεσμα οι άνθρωποι να εμπέκονται σε μακροχρόνιες θεραπείες χωρίς τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Ποια είναι η καλύτερη βενζοδιαζεπίνη;

Η κάθε βενζοδιαζεπίνη έχει τις δικές της ενδείξεις και το δικό της φαρμοκινητικό προφίλ. Οι βενζοδιαζεπίνες διακρίνονται σε βραχείας (3-8 ώρες), μεσαίας (10-20 ώρες) και με μακράς (1-3 ημέρες) διάρκειας δράση. Χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση του παροξυσμικού και υπερβολικού άγχους.

Όλες οι βενζοδιαζεπίνες έχουν παρόμοιο μηχανισμό δράσης (επηρεάζουν τον GABA υποδοχέα) και έχουν αγχολυτική και υπναγωγική δράση. Ωστόσο το κάθε φάρμακο της κατηγορίας έχει τα δικά του ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και αναλόγως των συμπτωμάτων του ασθενούς να είναι προτιμότερη κάποια συγκεκριμένη. Γενικά οι βενζοδιαζεπίνες συστείνονται για ένα διάστημα 2 μηνών (διαφορετικά μπορεί να αναπτυχθεί εθισμός), ωστόσο στην πράξη μπορούν να ληφθούν και για πολύ μεγαλύτερο διάστημα, σύμφωνα πάντα με τις οδηγίες του ψυχιάτρου σας. Οι βενζοδιαζεπίνες χορηγούνται αποκλειστικά και μόνο με ιατρική συνταγή.

Οι βενζοδιαζεπίνες γενικά επιβραδύνουν τον ψυχισμό και τις γνωσιακές λειτουργίες, συνεπώς απαιτείται προσοχή αν κανείς χρησιμοποιεί μηχανήματα, αν οδηγεί ή αν εκτελεί επικίνδυνες εργασίες (σε αυτές τις περιπτώσεις προτιμούνται αγχολυτικά άλλων κατηγοριών). Επίσης χρειάζεται προσοχή στο συνδυασμό ηρεμιστικών και αλκοόλ, γιατί το αλκοόλ ενισχύει τη δράση τους και τις παρενέργειες, όπως την επιδείνωση των γνωσιακών λειτουργιών (μνήμη, συγκέντρωση, προσοχή) και των αντανακλαστικών (αστάθειας, καθυστέρηση στις αντιδράσεις). Μεγάλη προσοχή χρειάζεται όπως αναφέρθηκε προηγουμένως στη χρήση ηρεμιστικών στους ηλικιωμένους, λόγω πιθανών πτώσεων.

Η μακροχρόνια κατάχρηση των βενζοδιαζεπινών ιδίως στους ηλικιωμένους μπορεί να οδηγήσει σε γνωσιακά προβλήματα και συνδέεται με την εμφάνιση άνοιας. Επίσης, ορισμένες τελευταίες μελέτες συνδέουν ορισμένες βενζοδιαζεπίνες με την πτώση του ανοσοποιητικού συστήματος και αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου (δοσοεξαρτώμενη σχέση).

Παρακάτω μπορείτε να συγκρίνετε το μέγεθος δισκίων γνωστών αγχολυτικών φαρμάκων (brand names): Xanax, Bespar, Lexotanil και Tavor.

Η επιλογή της "καλύτερης" βενζοδιαζεπίνης λοιπόν είναι ουσιαστική η επιλογή της "καταλληλότερης" ουσίας, σύμφωνα με τους ιδιαίτερους χαρακτήρες του άγχους και του οργανισμού του ασθενούς (ηλικία, μεταβολισμός, συνοδά προβλήματα, άλλα φάρμακα που λαμβάνει). Επίσης, εκτός της επιλογής της καταλληλότερου ηρεμιστικού, θα πρέπει επίσης να εξατομικεύεται και η δοσολογία. Παραδείγματα:

• Οι μακράς δράσεις βενζοδιαζεπίνες συνδέεονται με πτώσεις στους ηλικιωμένους και θα πρέπει να αποφεύγονται στις ηλικίες άνω των 65 ετών.
• Οι βενζοδιαζεπίνες μεταβολίζονται από το ήπαρ και απεκκρίνονται στα ούρα, συνεπώς η δόση των βενζοδιαζεπινών πρέπει να μειώνεται εάν είστε πάνω από 65, ή αν έχετε προβλήματα με τους νεφρούς, ήπαρ ή σοβαρά αναπνευστικά προβλήματα (πχ υπνική άπνοια).
• Οι βενζοδιαζεπίνες πρέπει να αποφεύγονται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού.

ΒΕΝΖΟΔΙΑΖΕΠΙΝΕΣ	ΓΕΝΟΣΗΜΑ	ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ	ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΔΡΑΣΗΣ	ΗΜΙΣΕΙΑ ΖΩΗ	ΣΥΝΗΘΗΣ ΔΟΣΗ
XANAX	(Alprazolam) Saturnil Zolaram	Αγχώδεις διαταραχές, Κρίσεις πανικού	6 ώρες	12-15 ώρες	0.5mg μία έως τρεις φορές την ημέρα
LEXOTANIL	(Bromazepam) Notorium Pascalium	Αγχώδεις διαταραχές, Ανησυχία	12 ώρες	10-20 ώρες	1.5mg μία έως δύο ημερησίως
TAVOR	(Lorazepam) Ativan Titus Dorm Novhepar	Αγχολυτικό, Σύνδρομο στέρησης αλκοόλ, Προ αναισθησίας	6-8 ώρες	10-20 ώρες	1mg, μία-δύο φορές την ημέρα
CLONOTRIL	(Clonazepam) Rivotril Klonopin	Κρίσεις Πανικού, Αντισπασμωδικό, Σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, Νευραλγία	6-12 ώρες	18-50 ώρες	0.25-0.5mg
STEDON	(Diazepam) Valium Distedon*	Αγχολυτικό, Αντιεπιληπτικό, Μυοχαλαρωτικό, Σύνδρομο στέρησης αλκοόλ		20-80 ώρες	5mg, μία έως τρεις φορές ημερησίως
TRANXENE	(Clorazepate)	Αγχώδεις διαταραχές, Σπασμοί, Στέρηση αλκοόλ		50-100	7.5mg
CENTRAC	Prazepam	Αγχολυτικό		36-200	10mg

Παρενέργειες ηρεμιστικών - εθισμός & εξάρτηση

Η κατάχρηση των ηρεμιστικών μπορεί να οδηγήσει φαινόμενα αντοχής και σε εξάρτηση/εθισμό (ψυχολογικό ή/και βιοχημικό), αν και αυτό είναι ένα θέμα το οποίο υπερτονίζεται, όπως στη σειρά του Netflix "Ζάναξ, πάρε τα χάπια σου".

Τα φάρμακα με ηρεμιστικές ιδιότητες έχουν διαφορετικές παρενέργειες αναλόγως την κατηγορία τους, δηλαδή αναλόγως το μηχανισμό δράσης τους.

Γενικά μιλώντας, η διακοπή των αγχολυτικών φαρμάκων δεν θα οδηγήσει σε σύνδρομο ή συμπτώματα στέρησης εάν έχει γίνει μία ορθολογική χρήση, αν γίνει σταδιακά υπό τις οδηγίες ενός καταρτισμένου ψυχιάτρου-ψυχοθεραπευτή και εάν έχει γίνει μία ουσιαστική ψυχοθεραπεία. Σε ορισμένες περιπτώσεις (αναλόγως της ποσότητας και συχνότητας χρήσης) μπορεί να χρειαστεί κάποιο υποκατάστατο του Ζάναξ, για παράδειγμα το Stedon.

Xanax ή Lexotanil;

To Xanax και το Lexotanil είναι τα πιο γνωστά και συχνά συνταγογραφούμενα ηρεμιστικά χάπια (βενζοδιαζεπίνες). Η αποτελεσματικότητά τους είναι παρόμοια, 0.5mg Xanax είναι αντίστοιχο με 1mg Lexotanil. Το Xanax δρα λίγο πιο γρήγορα, ενώ το αποτέλεσμα του Lexotanil είναι πιο παρατεταμένο. Η επιλογή του καλύτερου αγχολυτικού φαρμάκου για εσάς εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, και σε σημαντικό βαθμό από την (βιοχημική) ιδιοσυγκρασία σας. Εκ των προτέρων δεν μπορεί να προβλεφιεί η αντίδραση ενός ανθρώπου σε μια συγκεκριμένη βενζοδιαζεπίνη, παρά μόνο με τη λήψη της μπορεί να διαπιστωθεί κατά πόσο τον βοηθάει ή όχι.

Ποιο φάρμακο για το άγχος είναι καλύτερο να πάρω;

Η απάντηση για το ποιο αγχολυτικό είναι το καλύτερο ηρεμιστικό φάρμακο για εσάς χρειάζεται εξατομίκευση από ένα ψυχίατρο, και δεν κρύβεται σε ένα φόρουμ και κριτικές για τα φάρμακα. Η λογική επιλογή και το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να συζητήσετε από κοντά με ένα ειδικό ψυχίατρο-ψυχοθεραπευτή, γιατί είναι ο μόνος ειδικός που γνωρίζει τα σχετικά φάρμακα σε βάθος. Νευρολόγοι και παθολόγοι/γενικοί γιατροί δεν γνωρίζουν τις λεπτομέρειες που (οφείλει να) ξέρει ένας ψυχίατρος, ενώ οι ψυχολόγοι δεν έχουν καμία σχετική εκπαίδευση, ούτε φυσικά το ευρύ κοινό, που έχει μια περιορισμένη γνώση και μια περιορισμένη προσωπική εμπειρία, χωρίς την κλινική εμπειρία ενός καταρτισμένου και έμπειρου ψυχιάτρου.

Άγχος και ύπνος

Πάρα πολύ συχνά το άγχος επηρεάζει και τον ύπνο, με διάφορους τρόπους: μπορεί ο ασθενής να δυσκολεύεται να κοιμηθεί, να έχει πολλές αφυπνήσεις κατά τη διάρκεια της νύχτας ή πρώϊμη αφύπνιση (δηλαδή να ξυπνάει πολύ νωρίς και να δυσκολεύεται να ξανακοιμηθεί). Στις περιπτώσεις λοιπόν που υπάρχουν διαταραχές του ύπνου (αϋπνία), μπορούν να χρησιμοποιηθούν για λίγες εβδομάδες το βράδυ πριν τον ύπνο, είτε ηρεμιστικά χάπια, είτε υπναγωγά χάπια (όπως το Stilnox, Imovane) ή ακόμα και ορισμένα αντικαταθλιπτικά (όπως το Trittico ή το Remeron) για πιο μεγάλα διαστήματα.

Φυτικά ηρεμιστικά

Υπάρχει μία πληθώρα φυσικών ουσιών που έχουν ηρεμιστική δράση, όπως η βαλεριάνα (Valmane), η πασιφλόρα, το Rescue Remedy (ένα από τα ανθοϊάματα του Μπαχ). Σε γενικές γραμμές σε ήπιες περιπτώσεις μπορούν να είναι χρήσιμα, χωρίς τις παρενέργειες των αγχολυτικών φαρμάκων. Σημαντικότατη και πιο ουσιαστική βοήθεια μπορεί να προσφέρει επίσης η ομοιοπαθητική και ο βελονισμός, σε πλήθος περιπτώσεων.